ITPB2/415-197/09/ENB - Opodatkowanie podatkiem od spadków i darowizn i podatkiem dochodowym otrzymanego na podstawie wyroku odszkodowania od skarbu państwa.

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy, przedstawione we wniosku z dnia 20 lutego 2009 r. (data wpływu 23 lutego 2009 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie opodatkowania otrzymanego odszkodowania - jest prawidłowe w zakresie nie podlegania otrzymanego odszkodowania opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn, jest nieprawidłowe w części dotyczącej możliwości zastosowania zwolnienia przedmiotowego.

W dniu 23 lutego 2009 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie opodatkowania otrzymanego odszkodowania.

W przedmiotowym wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny.

Postanowieniem Sądu Rejonowego z dnia 11 kwietnia 2007 r. nabył Pan w 1/3 części spadek po zmarłym w 1993 r. ojcu. We wrześniu 2007 r. złożył Pan zeznanie podatkowe w zakresie podatku od spadków i darowizn, w którym wskazał Pan, że zmarły pozostawił 1/2 części prawa do lokalu i 1/2 części nieruchomości - garażu. W październiku 2007 r. urząd skarbowy wydał decyzję określającą należy podatek, który Pan zapłacił.

Następnie dowiedział się Pan, że ojciec posiadał prawo do akcji zakładu będącego spółką akcyjną w którym pracował przed śmiercią. W związku z tym wystąpił Pan do sądu z powództwem przeciwko Skarbowi Państwa o wydanie akcji w ilości 707 sztuk. Sąd oddalił żądanie wydania tych akcji i zasądził od Skarbu Państwa odszkodowanie tytułem niewydania akcji. W czerwcu 2008 r. otrzymał Pan kwotę 74.396,86 zł, w tym 68.663,84 zł należności głównej odszkodowania plus odsetki w kwocie 5.732,96 zł.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie.

Czy otrzymane na podstawie wyroku odszkodowanie od skarbu państwa jest zwolnione z podatku dochodowego od osób fizycznych i nie podlega podatkowi od spadków i darowizn.

Zdaniem Wnioskodawcy, kwota główna odszkodowania 68.663,84 zł jest zwolniona od podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jako odszkodowanie otrzymane na podstawie wyroku sądu do wysokości określonej w tym wyroku, jak również nie podlega przepisom ustawy o podatku od spadków i darowizn.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za prawidłowe w zakresie nie podlegania otrzymanego odszkodowania opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn, za nieprawidłowe w części dotyczącej możliwości zastosowania zwolnienia przedmiotowego.

Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r., Nr 14, poz. 176 z późn. zm.) przepisów ww. ustawy nie stosuje się do przychodów podlegających przepisom o podatku od spadków i darowizn.

Powyższy przepis należy interpretować w ten sposób, iż opodatkowaniu podatkiem dochodowym nie podlegają przychody wynikające w sposób bezpośredni ze zdarzeń powodujących powstanie obowiązku podatkowego w podatku od spadków i darowizn. Do wyłączenia z opodatkowania podatkiem dochodowym przychodów na podstawie art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych dochodzi przy nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych w drodze dziedziczenia. Jednakże przepis ten nie ma zastosowania, gdy spadkobierca w związku z odziedziczony prawem majątkowym w okresie późniejszym uzyskuje przychody podlegające opodatkowaniu podatkiem dochodowym, np. uzyskuje odszkodowanie.

Z chwilą śmierci prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą na spadkobierców, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.). Nabycie przez osoby fizyczne w drodze spadku własności rzeczy lub praw majątkowych - co do zasady podlega opodatkowaniu zgodnie z przepisami ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jedn. Dz. U. z 2004 r. Nr 142, poz. 1514 z późn. zm.). Prawa majątkowe są składnikiem masy spadkowej dającym nabywcy w drodze dziedziczenia legitymację prawną do występowania z wnioskiem o ich dochodzenie i realizację.

W przedmiotowej sytuacji przysługiwało Wnioskodawcy prawo - roszczenie do ubiegania się o wydanie akcji należnych spadkodawcy z tytułu stosunku pracy łączącego go przed śmiercią z zakładem pracy. Ponieważ w skład spadku wchodziło roszczenie o wydanie akcji, a nie przyznane w okresie późniejszym odszkodowanie za niewydanie tychże akcji, zatem należy uznać, że przyznane odszkodowanie wraz z należnymi odsetkami nie podlega regulacjom ustawy o podatku od spadków i darowizn i tym samym może podlegać przepisom ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Stosownie do przepisu art. 9 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody z wyjątkiem dochodów zwolnionych na podstawie art. 21, 52, 52a i 52c wymienionej ustawy oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

W myśl art. 11 ust. 1 ww. ustawy (w brzmieniu obowiązującym przed 1 stycznia 2009 r.) przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-16, art. 17 ust. 1 pkt 6 i 9, art. 19 i art. 20 ust. 3, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Stosownie do treści art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i art. 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach.

Jak dowodzi użycie sformułowania "w szczególności", definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy.

Jednakże, na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy (w brzmieniu obowiązującym przed 1 stycznia 2009 r.) wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, z wyjątkiem:

Stosownie natomiast do art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań:

Powołane uregulowania prawne wskazują jednoznacznie, iż nie wszystkie odszkodowania otrzymane przez osoby fizyczne wolne są od podatku dochodowego. Ze zwolnienia przedmiotowego na podstawie ww. przepisów korzystają jedynie te odszkodowania, których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów rangi ustawy lub aktów wykonawczych wydanych na ich podstawie, lub otrzymanych na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub ugodzie, z wyjątkiem wyłączonych ze zwolnienia wolą ustawodawcy.

Zakres zwolnienia wynikający z art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy obejmuje tylko odszkodowania za tzw. szkodę rzeczywistą, czyli poniesione straty, a nie dotyczy utraconych korzyści. Specyfika prawa podatkowego nakazuje inaczej traktować odszkodowanie z tytułu poniesionych przez poszkodowanego strat i odszkodowanie z tytułu utraconego zysku. Odszkodowanie z tytułu utraconych korzyści, jakich poszkodowany mógł się spodziewać, gdyby mu szkody nie wyrządzono, podlega bowiem opodatkowaniu podatkiem dochodowym.

Jak wskazano we wniosku postanowieniem Sądu Rejonowego z dnia 11 kwietnia 2007 r. nabył Pan w 1/3 części spadek po zmarłym w 1993 r. ojcu. We wrześniu 2007 r. złożył Pan zeznanie podatkowe w zakresie podatku od spadków i darowizn, w którym wskazał Pan, że zmarły pozostawił 1/2 części prawa do lokalu i 1/2 części nieruchomości - garażu. Następnie dowiedział się Pan, że ojciec posiadał prawo do akcji zakładu będącego spółką akcyjną w którym pracował przed śmiercią. W związku z tym wystąpił Pan do sądu z powództwem przeciwko Skarbowi Państwa o wydanie akcji w ilości 707 sztuk. Sąd oddalił żądanie wydania tych akcji i zasądził od skarbu państwa odszkodowanie tytułem niewydania akcji. W czerwcu 2008 r. otrzymał Pan kwotę 74.396,86 zł, w tym 68.663,84 zł należności głównej odszkodowania plus odsetki w kwocie 5.732,96 zł.

Na wstępie należy przeanalizować pojęcie wyrządzonej szkody. Odszkodowanie jest świadczeniem, którego celem jest naprawienie wyrządzonej szkody. W praktyce szkoda może obejmować stratę polegającą na ubytku w majątku - wskutek doznania tej straty poszkodowany staje się uboższy niż był dotychczas lub może dotyczyć utraconych korzyści, jakich poszkodowany mógłby się spodziewać, gdyby mu szkody nie wyrządzono - wówczas poszkodowany nie staje się bogatszy, jakkolwiek mógł liczyć na wzbogacenie się.

Na podstawie ww. przepisów opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlega odszkodowanie otrzymane z tytułu utraconych korzyści, które podatnik mógłby otrzymać, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Opodatkowanie to wynika stąd, iż gdyby podatnik osiągnął spodziewane korzyści, to korzyści te i tak podlegałyby opodatkowaniu, np. podatkiem od spadków i darowizn. Zatem odszkodowanie z tytułu utraconego zysku powinno być opodatkowane, w przeciwnym razie poszkodowany znalazłby się w korzystniejszej sytuacji niż ta, w jakiej by był, gdyby szkoda nie zaistniała.

Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, że odszkodowanie dotyczy utraty spodziewanych korzyści, które Wnioskodawca osiągnąłby w przypadku faktycznego otrzymania akcji w spadku. Zatem otrzymane przez Wnioskodawcę odszkodowanie należy rozpatrywać w kontekście wyłączenia, jakie ustawodawca umieścił w art. 21 ust. 1 pkt 3b lit. b) ww. ustawy. W podanym przepisie ustawodawca zawarł regulację, mocą której nie korzystają ze zwolnienia od opodatkowania odszkodowania dotyczące korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

W związku z powyższym, otrzymane przez Wnioskodawcę odszkodowanie jak i naliczone odsetki nie będą korzystały ze zwolnienia przedmiotowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b, i tym samym dochód z tego tytułu będzie podlegał opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Jednocześnie wskazać należy, iż otrzymana kwota odszkodowania wraz z naliczonymi odsetkami stanowi przychód z innych źródeł, o którym stanowią przepisy art. 10 ust. 1 pkt 9 oraz art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Stosownie zaś do art. 42a ww. ustawy osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, osoby prawne i ich jednostki organizacyjne oraz jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, które dokonują wypłaty należności lub świadczeń, o których mowa w art. 20 ust. 1, z wyjątkiem dochodów (przychodów) wymienionych w art. 21, art. 52, art. 52a i art. 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku, od których nie są obowiązane pobierać zaliczki na podatek lub zryczałtowanego podatku dochodowego, są obowiązane sporządzić informację według ustalonego wzoru o wysokości przychodów (PIT-8C) i w terminie do końca lutego następnego roku podatkowego przekazać podatnikowi oraz urzędowi skarbowemu, którym kieruje naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca zamieszkania podatnika, a w przypadku podatników, o których mowa w art. 3 ust. 2a, urzędowi skarbowemu, którym kieruje naczelnik urzędu skarbowego właściwy w sprawach opodatkowania osób zagranicznych.

Jednakże, ewentualne nie wystawienie stosownej informacji, nie zwalnia podatnika który otrzymał przychód z innych źródeł z obowiązku opodatkowania go. Jednocześnie, ponieważ od przychodów z innych źródeł podmiot, który je wypłacił nie pobiera zaliczki na podatek dochodowy, zatem przychody te podatnik sam musi wykazać w zeznaniu rocznym i je opodatkować. Nadmienić przy tym należy, iż właściwy jest w takim przypadku formularz PIT-36 - przeznaczony nie tylko dla przedsiębiorców, ale również i osób, którym płatnik nie pobrał zaliczki na podatek.

Złożenie przez Wnioskodawcę fałszywego oświadczenia, że elementy stanu faktycznego objęte wnioskiem o wydanie interpretacji w dniu złożenia wniosku nie są przedmiotem toczącego się postępowania podatkowego, kontroli podatkowej, postępowania kontrolnego organu kontroli skarbowej oraz że w tym zakresie sprawa nie została rozstrzygnięta co do jej istoty w decyzji lub postanowieniu organu podatkowego lub organu kontroli skarbowej powoduje, że niniejsza interpretacja indywidualna nie wywołuje skutków prawnych (art. 14b § 4 Ordynacji podatkowej).

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy, ul. Jana Kazimierza 5, 85-035 Bydgoszcz po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.).

Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Bydgoszczy Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Toruniu, ul. Św. Jakuba 20, 87-100 Toruń.