ITPB2/415-1054/13/TJ - Opodatkowanie podatkiem dochodowym od osób fizycznych zasądzonego przez sąd wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości.

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r. poz. 749 z późn. zm.) oraz § 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko przedstawione we wniosku z dnia 13 listopada 2013 r. (data wpływu 21 listopada 2013 r.) o wydanie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie opodatkowania wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości - jest nieprawidłowe.

W dniu 21 listopada 2013 r. został złożony ww. wniosek o wydanie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie opodatkowania wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości.

We wniosku tym przedstawiono następujący stan faktyczny:

W dniu 1 sierpnia 2013 r. Sąd Rejonowy w wydanym postanowieniu dokonał częściowego zniesienia współwłasności nieruchomości stanowiącej działkę o nr 223 w zakresie udziału wynoszącego 1/12 części, będącego dotychczas własnością gminy i przyznał go na współwłasność pozostałym współwłaścicielom. Wnioskodawczyni jest jednym z nich. Gmina - w wyniku poprzedzającej postanowienie sądu ugody - zobowiązała się do wypłaty tytułem wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy na podstawie art. 224 Kodeksu cywilnego każdemu ze współwłaścicieli określonych kwot. Wnioskodawczyni przyznano kwotę 16 093 zł 50 gr, którą pomniejszono o wartości przyznanego udziału w kwocie 4048 zł 61 gr. Sąd w swoim postanowieniu przychylił się do propozycji Gminy i zasądził na rzecz Wnioskodawczyni tytułem spłaty wynikającej z rozliczenia wartości udziału w nieruchomości oraz wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy kwotę 12044 zł 89 gr płatną w dwóch ratach - pierwszą w kwocie 6022 zł 44 gr do dnia 15 września 2013 r. i drugą w kwocie 6022 zł 45 gr płatną do dnia 30 maja 2014 r. Pierwszą z rat Wnioskodawczyni otrzymała we wrześniu 2013 r.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie:

Czy zasądzona kwota 16093 zł 50 gr podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych czy też jest z tego podatku zwolniona.

Zdaniem Wnioskodawczyni, przyznane Jej wynagrodzenie za nieprawne korzystanie z rzeczy na podstawie art. 224 Kodeksu cywilnego nie miało na celu przysporzenia Jej dodatkowych korzyści, a ma charakter wyłącznie odszkodowania i zadośćuczynienia. Dlatego - w ocenie Wnioskodawczyni - jest ono w całości zwolnione z opodatkowania.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawczyni w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za nieprawidłowe.

W myśl art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361 z późn. zm.) opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Stosownie do art. 11 ust. 1 ww. ustawy przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19 i art. 20 ust. 3, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

O przychodzie podlegającym opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych można mówić zawsze, gdy dochodzi do określonego przyrostu majątkowego o charakterze definitywnym (bezzwrotnym), który wolą ustawodawcy nie został zwolniony czy też wyłączony od opodatkowania lub od którego nie zaniechano poboru podatku. Może być to więc zarówno zwiększenie aktywów podatnika jak i zmniejszenie jego pasywów.

Jednym ze źródeł przychodów wymienionych w art. 10 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych są wskazane w pkt 9 tego przepisu inne źródła. Stosownie do art. 20 ust. 1 ww. ustawy, za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach.

Użyty w zacytowanym przepisie zwrot "w szczególności" dowodzi, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i należy do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy. O przychodzie podatkowym z innych źródeł należy mówić w każdym przypadku, kiedy u podatnika wystąpią realne korzyści majątkowe.

Z przedstawionego we wniosku stanu faktycznego wynika, że na podstawie postanowienia sądu z dnia 1 sierpnia 2013 r. dotyczącego częściowego zniesienia współwłasności nieruchomości stanowiącej działkę o nr 223 w zakresie udziału wynoszącego 1/12 części, współwłaścicielom nieruchomości - w tym Wnioskodawczyni - przyznano ten udział na współwłasność. Ponadto, na podstawie zawartej z Gminą ugody - zatwierdzonej przez sąd - m.in. Wnioskodawczyni, przyznano na podstawie art. 224 Kodeksu cywilnego wynagrodzenie w wysokości 16093 zł 50 gr za korzystanie z rzeczy. Natomiast ostateczna kwota, jaka ma zostać wypłacona Wnioskodawczyni, uwzględniająca zarówno wartość udziału przyznanego na współwłasność (tekst jedn.: kwotę 4048 zł 61 gr) jak i wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy wynosi 12 044 zł 89 gr. Kwota ta płatna jest w dwóch ratach - do 15 września 2013 r. oraz do 30 maja 2014 r.

W związku z powyższym, z uwagi na wskazanie przez Wnioskodawczynię jako przedmiotu interpretacji indywidualnej przepisu art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wyjaśnić należy, że stosownie do jego treści z opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych zwolnione są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

Z zacytowanego przepisu wynika, że dla zastosowania zawartego w nim zwolnienia z opodatkowania konieczne jest spełnienie następujących warunków:

* otrzymane świadczenie musi być innym odszkodowaniem lub zadośćuczynieniem niż wynikające z przepisów ustaw lub aktów wykonawczych wydanych na ich podstawie;

* świadczenie to musi zostać otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej oraz nie może dotyczyć sytuacji objętych wyłączeniem z jego dyspozycji.

Wobec powyższego wskazać także należy, że o tym, czy dane świadczenie przybiera cechy odszkodowania, czy też nie, nie decyduje jego nazwa, lecz rzeczywisty charakter. W związku z tym wyjaśnić należy, mając na uwadze opisany we wniosku stan faktyczny, że zagadnienia dotyczące bezumownego korzystania z nieruchomości zostały uregulowane w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121). W myśl art. 224 § 1 Kodeksu cywilnego samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jej posiadania, oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne.

Jednakże od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył (art. 224 § 2 ww. ustawy).

Na podstawie art. 225 Kodeksu cywilnego obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Jednakże samoistny posiadacz w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał, oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego.

Z kolei z art. 229 § 1 Kodeksu cywilnego wynika, że roszczenia właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości, jak również roszczenia o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy. To samo dotyczy roszczeń samoistnego posiadacza przeciwko właścicielowi o zwrot nakładów na rzecz.

W orzecznictwie przyjmuje się, że wynagrodzenie o jakim mowa w przywoływanych normach nie jest odszkodowaniem. Stanowi ono sposób regulowania stosunków między właścicielem a nieuprawnionym posiadaczem, ochronę interesów właściciela i przywracania zakłóconej równowagi między tymi podmiotami. Należy przy tym zaznaczyć, że zarówno powstanie roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, jak i jego wysokość nie zależy od tego, czy właściciel w rzeczywistości poniósł jakiś uszczerbek, a posiadacz uzyskał jakąś korzyść. O wysokości należnego właścicielowi wynagrodzenia decydują stawki rynkowe za korzystanie z danego rodzaju rzeczy i czas posiadania rzeczy przez adresata roszczenia. Wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości obejmuje bowiem spodziewane korzyści z tytułu umowy najmu lub dzierżawy, która zostałaby zawarta, gdyby nieruchomość nie została zajęta bezumownie. Przepisy prawa cywilnego dają więc właścicielowi rzeczy prawo do roszczenia o wynagrodzenie, które obejmuje kompensatę utraconych korzyści, jakie właściciel uzyskałby, gdyby nieruchomość wynajął. Wynagrodzenie za bezumowne korzystanie nie jest i nie może być zatem odszkodowaniem - w szczególności z tytułu pozbawienia posiadania rzeczy - gdyż wiąże się z faktem wykonywania posiadania samoistnego (art. 225 k.c.), a nie wyrządzeniem szkody w jakiejkolwiek postaci.

Ponadto w przepisach Kodeksu cywilnego regulujących zasady korzystania z cudzej własności ustawodawca wyraźnie odróżnił odszkodowanie (za zużycie, utratę lub pogorszenie rzeczy) od wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy. Skoro sam ustawodawca rozgraniczył te dwa pojęcia, to nie można przyjmować, że w pojęciu odszkodowanie mieści się również wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z rzeczy (nieruchomości).

W rezultacie stwierdzić należy, że wobec faktu, że przyznana Wnioskodawczyni kwota nie stanowi odszkodowania, w omawianej sprawie przedstawione zwolnienie z opodatkowania nie znajdzie zastosowania. Świadczenie w wysokości określonej w zawartej z Gminą ugodzie stanowi więc dla Wnioskodawczyni przychód z innych źródeł, podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku, Al. Zwycięstwa 16/17, 80-219 Gdańsk, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi -Dz. U. z 2012 r. poz. 270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Bydgoszczy Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Toruniu, ul. Św. Jakuba 20, 87-100 Toruń.