ITPB1/415-713/08/MM

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770) Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy, przedstawione we wniosku z dnia 24 listopada 2008 r. (data wpływu 26 listopada 2008 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie sposobu opodatkowania wypłacanych działaczom związkowym diet oraz kwot z tytułu zwrotu kosztów podróży - jest nieprawidłowe.

W dniu 26 listopada 2008 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie sposobu opodatkowania wypłacanych działaczom związkowym diet oraz kwot z tytułu zwrotu kosztów podróży.

W przedmiotowym wniosku przedstawiono następujące zdarzenie przyszłe.

Zarząd zamierza wyrazić pozytywną opinię o przyznaniu diet na okres 1 roku - 2009 Prezesowi "Z." oraz wskazanym członkom zarządu (Sekcja Emerytów i Rencistów). Diety w kwotach od 100 zł do 300 zł miesięcznie, byłyby wypłacane z kasy "Z." ostatniego dnia miesiąca.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie.

Czy diety i zwrot kosztów podróży, wypłacane działaczom związkowym, oddelegowanym do pracy związkowej oraz osobom pełniącym funkcję z wyboru w oddziale, są wolne od podatku dochodowego od osób fizycznych.

Zdaniem Wnioskodawcy statut Związku, w art. 10 ust. 1 pkt 10 wskazuje na prawo korzystania z diet i zwrotu kosztów w związku z pełnieniem funkcji we władzach "Z.", natomiast w "Regulaminach i instrukcjach wewnątrzzwiązkowych" Zarząd Główny "Z." określił tryb i zasady przyznawania diet i zwrotu kosztów działaczom związkowym.

Działacze związkowi, jako reprezentanci pewnej społeczności (nauczyciele szkół i placówek oświatowych, pracownicy administracji i obsługi, emeryci i renciści), stają w obronie godności, praw i interesów tej społeczności.

W ocenie Wnioskodawcy, do tak ustalonych diet i zwrotu kosztów, ma zastosowanie zwolnienie podatkowe, przewidziane w treści art. 21 ust. 1 pkt 17 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego uznaje się za nieprawidłowe.

Zgodnie z przepisem art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn. zm.) opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

W myśl art. 11 ww. ustawy przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19 i art. 20 ust. 3, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

W art. 10 ust. 1 pkt 2 ww. ustawy, do źródeł przychodów podlegających opodatkowaniu zaliczona została działalność wykonywana osobiście. W ramach tego źródła przychodów w art. 13 o podatku dochodowym od osób fizycznych ustawodawca wyodrębnił i rozróżnił:

* w pkt 5 - przychody otrzymywane przez osoby wykonujące czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych lub obywatelskich, bez względu na sposób powoływania tych osób, nie wyłączając odszkodowania za utracony zarobek, z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 7 oraz

* w pkt 7 - przychody otrzymywane przez osoby, niezależnie od sposobu ich powoływania, należące do składu zarządów, rad nadzorczych, komisji lub innych organów stanowiących osób prawnych.

W świetle powyższych przepisów - przychody otrzymywane przez osoby wykonujące czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych lub obywatelskich oraz osoby należące do składów zarządów, rad nadzorczych, komisji lub innych organów stanowiących osób prawnych stanowią wyodrębnione kategorie przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym.

Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 17 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wolne od podatku dochodowego są diety oraz kwoty stanowiące zwrot kosztów, otrzymywane przez osoby wykonujące czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych i obywatelskich - do wysokości nie przekraczającej miesięcznie kwoty 2.280 zł.

Przepis powyższy przewiduje zwolnienie niektórych przychodów związanych z osobistym pełnieniem obowiązków społecznych i obywatelskich, a mianowicie tylko i wyłącznie diet oraz kwot stanowiących zwrot kosztów.

Należy podkreślić, że wszelkie ulgi i zwolnienia w prawie podatkowym są nie tylko odstępstwem od zasady wyrażonej w treści art. 9 ust. 1 ww. ustawy lecz również stanowią wyjątek od konstytucyjnej zasady powszechności opodatkowania, dlatego też wykładnia przepisów ustanawiających te zwolnienia musi być wykładnią ścisłą, co oznacza, że nie może być ani rozszerzająca, ani też zawężająca.

Przy wykładni pojęć użytych w art. 21 ust. 1 pkt 17 ustawy - by uniknąć zastosowania wykładni rozszerzającej - należy przyjąć zasadę, że kryteria rozumienia powyższych pojęć muszą mieć w pierwszej kolejności charakter kryteriów ustawowych, a tylko pomocniczo, tj. w kwestiach nie rozstrzygniętych przez ustawy mogą odwoływać się do znaczeń pozaprawnych. Zatem aby uznać określone świadczenie za "dietę", bądź "kwotę stanowiącą zwrot kosztów" nie wystarczy takie nazwanie świadczenia przez świadczeniobiorcę lub stronę świadczącą, lecz konieczne jest, aby świadczenie było w taki właśnie sposób nazwane przez ustawodawcę i następowało w wykonaniu ustawowego uprawnienia do tego rodzaju świadczenia, po drugie, "obowiązki" w rozumieniu interpretowanego przepisu muszą mieć charakter obowiązków wykonywanych na podstawie ustawy w tym sensie, że funkcja, z pełnieniem której obowiązki te się wiążą, jest funkcją unormowaną ustawowo.

Dla zastosowania przedmiotowego zwolnienia konieczne jest zatem, by świadczenia w postaci diet oraz zwrotu kosztów były w taki sposób określone przez przyznającą je odrębną ustawę, nie zaś akt wewnętrzny np. statut związku zawodowego.

Zatem fakt, że statut Związku wskazuje prawo do określonych świadczeń w związku z pełnieniem funkcji we władzach "Z." nie daje podstaw do zastosowania przedmiotowego zwolnienia, gdyż świadczenia te nie zostały określone przez ustawodawcę, tj. świadczenie nie następowało w wykonaniu ustawowego uprawnienia do jego wypłaty - nie zostało przewidziane w ustawie - ustawodawca nie zakwalifikował tych świadczeń do kategorii diet lub zwrotu kosztów.

W świetle cytowanego przepisu zasadnicze znaczenie dla kręgu podmiotów objętych zwolnieniem, ma również zakres użytego w nim zwrotu "osoby wykonujące czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych i obywatelskich". W kontekście rozpatrywanej sprawy niezwykle istotna, jest odpowiedź czy, krąg ten obejmuje swoim zakresem także osoby będące członkami organów statutowych Związku, którzy otrzymują diety pokrywające wydatki ponoszone przez nich w celu realizacji zadań statutowych tej organizacji oraz kwoty stanowiące zwrot kosztów podróży. Żaden przepis ustawy nie definiuje bliżej pojęć tworzących zwrot "osoby wykonujące czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych i obywatelskich". Trudno też napotkać definicje tych pojęć na gruncie innych aktów normatywnych. Zatem, zgodnie z powszechnie przyjętymi regułami interpretacyjnymi, należy nadać im takie znaczenie jakie mają one w języku potocznym. Termin "społeczny" jest bez wątpienia pojęciem wieloznacznym, jednak pojmowany jest on m.in. jako "zorganizowany, przeznaczony dla społeczeństwa, do zaspokojenia jego potrzeb; będący przedstawicielem społeczeństwa, pracujący dla społeczeństwa, dla dobra ogółu" (Słownik języka polskiego pod red. M. Szymczaka, t. III, Warszawa 1999, s. 276). Podobnie co do zasady, rozumiany jest termin "obywatelski", który w powiązaniu z innymi pojęciami (np. straż obywatelska, komitet) ujmowany jest jako "komitet, straż, sąd, zorganizowane z osób prywatnych, ochotników, niefachowców, do doraźnej pomocy władzom, jako instytucje tymczasowe" (Słownik języka polskiego pod red. M. Szymczaka, t. II, Warszawa 1999, s. 415). Natomiast termin "obywatelstwo" oznacza "przynależność państwową łączącą się z pewnymi uprawnieniami i obowiązkami",

W orzecznictwie i doktrynie przyjęto zasadę, iż pełnienie obowiązku obywatelskiego związane jest ze stanami faktycznymi, w których dana osoba uczestniczy w zawiadywaniu sprawami państwowymi jako obywatel, zgodnie z zasadami demokratycznego państwa prawnego, sprawując funkcje w instytucjach publicznych. Natomiast pełnienie obowiązku społecznego związane jest ze stanami faktycznymi, w których dana osoba uczestniczy w pracach instytucji jako reprezentant pewnej społeczności i bierze udział w rozwiązywaniu problemów konkretnej społeczności, działając w jej interesie. Do zakwalifikowania przychodu jako zwolnionego od podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 17 ustawy podatkowej, warunek obywatelskiego bądź społecznego charakteru obowiązku, musi być spełniony łącznie z warunkiem ustawowej podstawy jego pełnienia i z warunkiem zaliczenia przez ustawę przychodu uzyskiwanego przez osobę pełniącą taki obowiązek do kategorii przychodów wymienionych w omawianym przepisie.

Faktu pełnienia funkcji we władzach Zarządu Związku i organach statutowych, nie można utożsamiać z pełnieniem obowiązków społecznych i obywatelskich. Działacze "Z." nie reprezentują całej społeczności, reprezentują natomiast określoną grupę zawodową i działają w jej interesie, nie sprawują również funkcji publicznych - nie zawiadują sprawami państwowymi i nie uczestniczą w działaniu instytucji publicznej. Z faktu, iż do związku zawodowego "Z." należy szeroki krąg obywateli, nie można wywieść wniosku, że związek ten obejmuje i reprezentuje ogół społeczeństwa.

Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 z późn. zm.), związek zawodowy jest dobrowolną i samorządną organizacją ludzi pracy, powołaną do reprezentowania i obrony ich praw, interesów zawodowych i socjalnych. Związek zawodowy jest niezależny w swojej działalności statutowej od pracodawców, administracji państwowej i samorządu terytorialnego oraz od innych organizacji.

Artykuł 2 ust. 1 ww. ustawy stanowi, że prawo tworzenia i wstępowania do związków zawodowych mają pracownicy bez względu na podstawę stosunku pracy, członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych oraz osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej, jeżeli nie są pracodawcami.

Jak wynika z powyższego przepisu ustawy o związkach zawodowych, przynależność do związku zawodowego jakim jest Związek oraz sprawowanie funkcji w jego organach statutowych jest dobrowolna i nie wiąże się z realizacją obowiązków czy zadań publicznych lub państwowych. Głównym celem istnienia związku zawodowego jest reprezentowanie i obrona interesów zawodowych i socjalnych pracowników, a nie działanie w interesie państwowym lub publicznym. Związki zawodowe mają na celu osiąganie wymiernych rezultatów w interesie pracowników, w tym również rezultatów ekonomicznych.

Mając na uwadze powyższe stwierdzić należy, że źródłem omawianych przychodów nie jest pełnienie obowiązków obywatelskich i społecznych, co stanowi warunek niezbędny do korzystania z omawianego zwolnienia.

Działacze, o których mowa we wniosku są członkami organów statutowych Związku, będącego osobą prawną (art. 3 Statutu "Z."), więc otrzymane z tego tytułu wynagrodzenie (nazwane w statucie dietą i zwrotem kosztów podróży), nie może być utożsamiane z wynagrodzeniem za czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych lub obywatelskich w rozumieniu art. 13 ust. 1 pkt 5 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Pojęcie obowiązków społecznych lub obywatelskich odnosi się do zadań publicznych i państwowych, a nie do czynności związanych z zarządzaniem działalnością osoby prawnej, choćby praca była świadczona społecznie, tj. nieodpłatnie.

Z przedstawionego we wniosku zdarzenia przyszłego wyraźnie wynika, że ustanowione w uchwale Zarządu "diety" zostaną przyznane w stałej kwocie Prezesowi "Z." oraz wskazanym członkom Zarządu (Sekcja Emerytów i Rencistów). Przedmiotowe "diety" oraz zwrot kosztów podróży stanowią zatem formę wynagrodzenia za pełnienie określonych obowiązków, czy sprawowanie określonych funkcji w organach "Z.", wobec czego należy je zakwalifikować do źródła przychodów, o którym mowa w art. 13 ust. 1 pkt 7 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Konsekwencją zaliczenia tych świadczeń, do przychodu o którym mowa w treści art. 13 ust. 1 pkt 7 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jest, spoczywający na "Z." dokonującym wypłaty przedmiotowych kwot, obowiązek płatnika, określony w art. 41 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W myśl regulacji zawartej w tym przepisie, płatnicy są obowiązani do poboru zaliczek na podatek dochodowy w wysokości 18% należności pomniejszonej o koszty uzyskania przychodów w wysokości określonej w art. 22 ust. 9 pkt 5 ustawy oraz o potrącone przez płatnika w danym miesiącu składki, o których mowa w art. 26 ust. 1 pkt 2 lit. b). Obliczone zaliczki, stosownie do art. 41 ust. 1a ustawy, należy zmniejszyć z zastrzeżeniem art. 27b ust. 1 pkt 2 i ust. 2 o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne pobranej przez płatnika zgodnie z przepisami o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Kwoty pobranych zaliczek na podatek płatnik obowiązany jest na podstawie art. 42 ust. 1 ustawy przekazać w terminie do dnia 20-go miesiąca następującego po miesiącu, w którym pobrano zaliczkę na rachunek właściwego według siedziby płatnika urzędu skarbowego.

"Z." jako płatnik ma obowiązek przesłania do urzędu skarbowego w terminie do końca stycznia roku następującego po roku podatkowym roczne deklaracje, według ustalonego wzoru / art. 42 ust. 1a ustawy /, natomiast do końca lutego przesłać podatnikom imienne informacje o wysokości dochodu sporządzone według ustalonego wzoru / art. 42 ust. 2 pkt 1 ustawy /.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie jej datowania.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie, ul. Staromłyńska 10, 70-561 Szczecin po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Bydgoszczy Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Toruniu, ul. Św. Jakuba 20, 87-100 Toruń.