IPTPB3/423-411/13-2/KJ - Możliwość powstania podatkowych różnic kursowych w ujęciu ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych w związku z wyceną instrumentów finansowych typu forward.

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r. poz. 749, z późn. zm.) § 5a rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770, z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko - przedstawione we wniosku z dnia 15 października 2013 r. (data wpływu 17 października 2013 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie ustalenia, czy w związku z wyceną instrumentów finansowych typu forward powstają podatkowe różnice kursowe - jest prawidłowe.

W dniu 17 października 2013 r. został złożony ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie ustalenia, czy w związku z wyceną instrumentów finansowych typu forward powstają podatkowe różnice kursowe.

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca jest podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych. W ramach prowadzonej działalności gospodarczej Wnioskodawca zawiera z bankami walutowe transakcje terminowe - kontrakty typu forward.

Treścią tych kontraktów jest zobowiązanie się, że w przyszłości bank sprzeda Wnioskodawcy albo nabędzie od niego, a Wnioskodawca odpowiednio nabędzie od banku albo sprzeda bankowi określoną ilość waluty obcej po kursie wymiany (cenie) określonym w kontrakcie (w momencie jego zawarcia). Omawiane kontrakty wykonywane są poprzez finansowe rozliczenie netto, tj. rozliczenie różnic pomiędzy kursem kupowanej waluty umówionym w kontrakcie, a rzeczywistym kursem kupowanej waluty w dniu wykonywania kontraktu (tzw. kontrakty nierzeczywiste).

Wnioskodawca otrzymuje od banku na koniec każdego miesiąca oraz na dzień bilansowy (31 grudnia każdego roku) wycenę zawartych kontraktów, stanowiącą urealnienie wartości instrumentów finansowych. W oparciu o otrzymaną wycenę banku, dokonuje wyceny posiadanych instrumentów finansowych na koniec każdego miesiąca oraz na dzień bilansowy. Wnioskodawca wycenia forwardy rozliczane pieniężnie oraz forwardy rozliczane poprzez fizyczną dostawę waluty obcej lub instrumentów finansowych nie później niż na koniec okresu sprawozdawczego w wartości godziwej bez jej pomniejszania o koszty transakcji, które jednostka poniosłaby, zbywając te aktywa lub wyłączając je z ksiąg rachunkowych z innych przyczyn, chyba że wysokość tych kosztów byłaby znacząca. W przypadku kontraktów forward sprzedanych/zakupionych od banku wartość godziwą kontraktu na dzień bilansowy stanowi kwota, za jaką bank jest gotowy zrealizować posiadany przez jednostkę kontrakt.

Wnioskodawca ustala różnice kursowe dla celów podatkowych zgodnie z art. 9b ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Oznacza to, że przychody i koszty podatkowe z tytułu różnic kursowych Wnioskodawca ustala na podstawie przepisów o rachunkowości. Wycena ta dla celów bilansowych (i podatkowych) dokonywana jest na ostatni dzień każdego miesiąca i na ostatni dzień roku podatkowego.

Do przeprowadzania operacji walutowych Wnioskodawca wykorzystuje rachunek walutowy, na który wpływają m.in. środki od odbiorców oraz, z którego m.in. regulowane są zobowiązania wobec dostawców.

Rozliczenie "netto" kontraktów terminowych dokonywane będzie w następującym trybie:

* Bank dokonuje z Klientem natychmiastowej transakcji zamykającej, polegającej na odkupie/odsprzedaży sprzedawanej/kupowanej wcześniej przez Bank kwoty transakcji za walutę niebazową według kursu rozliczeniowego,

* w przypadku gdy Klient kupuje kwotę transakcji oraz kurs terminowy jest wyższy od kursu rozliczeniowego, w dniu rozliczenia Bank obciąża rachunek rozliczeniowy Klienta kwotą rozliczenia,

* w przypadku gdy Klient kupuje kwotę transakcji oraz kurs terminowy jest niższy od kursu rozliczeniowego, w dniu rozliczenia Bank uznaje rachunek rozliczeniowy Klienta kwotą rozliczenia,

* w przypadku gdy Klient sprzedaje kwotę transakcji oraz kurs terminowy jest wyższy od kursu rozliczeniowego, w dniu rozliczenia Bank uznaje rachunek rozliczeniowy Klienta kwotą rozliczenia,

* w przypadku gdy Klient sprzedaje kwotę transakcji oraz kurs terminowy jest niższy od kursu rozliczeniowego, w dniu rozliczenia Bank obciąża rachunek rozliczeniowy Klienta kwotą rozliczenia.

Wycena kontraktów terminowych przez bank odbywa się poprzez dyskontowanie przepływów, określonych w warunkach transakcji i mających się odbyć w przyszłości (w dniu zapadalności kontraktu). Do dyskontowania tych przepływów stosowane są współczynniki dyskontowe, pochodzące z krzywych dyskontowych dwuwalutowych, odpowiednich dla waluty każdego z przepływów. Różnica zdyskontowanych przepływów po przewalutowaniu na PLN stanowi wycenę transakcji. Rozwiązanie to jest zgodne z przyjętą u Wnioskodawcy polityką rachunkowości w zakresie ewidencji księgowej i wyceny oraz zapisami rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (Dz. U. Nr 149, poz. 1674, z późn. zm.) - dalej "Rozporządzenie".

Różnice wynikające z omawianych wycen walutowych kontraktów terminowych typu forward Wnioskodawca wykazuje w rachunku wyników jako przychody i koszty finansowe.

Wnioskodawca zaznacza, że przedmiotowe kontrakty terminowe, o których mowa w niniejszym wniosku, nie wypełniają wymogów do uznania ich za instrumenty finansowe zabezpieczające, w rozumieniu § 3 pkt 17 Rozporządzenia, z uwagi na niespełnienie przez nie warunków określonych w art. 35a ust. 3 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie:

Czy w związku z wyceną instrumentów finansowych, ujmowaną w księgach rachunkowych przez Wnioskodawcę na koniec każdego miesiąca oraz na dzień bilansowy, powstają podatkowe różnice kursowe, skutkujące odpowiednio zwiększeniem przychodów albo kosztów podatkowych.

Zdaniem Wnioskodawcy, w wyniku wycen dokonywanych na koniec każdego miesiąca kalendarzowego oraz na dzień bilansowy i ujmowanych w księgach rachunkowych, nie powstają różnice kursowe skutkujące odpowiednio zwiększeniem przychodów albo kosztów podatkowych.

W ustawie z dnia z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2013 r. poz. 330) ustawodawca zdefiniował pojęcie instrumentu finansowego (art. 3 ust. 1 pkt 23 tej ustawy), przez który rozumie się " (...) kontrakt, który powoduje powstanie aktywów finansowych u jednej ze stron i zobowiązania finansowego albo instrumentu kapitałowego u drugiej ze stron pod warunkiem, że z kontraktu zawartego między dwiema lub więcej stronami jednoznacznie wynikają skutki gospodarcze, bez względu na to, czy wykonanie praw lub zobowiązań wynikających z kontraktu ma charakter bezwarunkowy albo warunkowy (...)".

Zgodnie natomiast z treścią § 3 pkt 4 rozporządzenia instrument pochodny to instrument finansowy spełniający następujące warunki:

Do instrumentów pochodnych zalicza się w szczególności transakcje terminowe, takie jak kontrakty forward. Zgodnie z § 3 pkt 5 Rozporządzenia pod pojęciem kontraktu forward należy rozumieć umowę nakładającą na jedną stronę obowiązek dostarczenia, a na drugą - odbioru aktywów o określonej ilości, w określonym terminie w przyszłości i po określonej cenie, ustalonej w momencie zawierania kontraktu.

Także na gruncie art. 16 ust. 1b ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych transakcje opisane w stanie faktycznym stanowią pochodne instrumenty finansowe.

Wnioskodawca stosuje metodę rachunkową do ustalania różnic kursowych dla celów podatkowych. W związku z tym, rozpoznawanie różnic kursowych dla celów podatkowych uzależnione jest od uprzedniego zakwalifikowania przez Spółkę wyceny kontraktów forward do różnic kursowych dla celów księgowych.

Zgodnie z dyspozycją art. 9b ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 74, poz. 397 z późn. zm.), podatnicy dla celów podatkowych mogą ustalać różnice kursowe na podstawie przepisów o rachunkowości. Ustęp 2 przytoczonego powyżej przepisu stanowi, że podatnicy, którzy wybrali rachunkową metodę rozliczania różnic kursowych, zaliczają odpowiednio do przychodów lub kosztów uzyskania przychodów ujęte w księgach rachunkowych różnice kursowe z tytułu transakcji walutowych i wynikające z dokonanej wyceny składników aktywów i pasywów wyrażonych w walucie obcej, a także wyceny pozabilansowych pozycji w walutach obcych. Wycena ta dla celów podatkowych powinna być dokonywana na ostatni dzień każdego miesiąca i na ostatni dzień roku podatkowego lub na ostatni dzień kwartału i ostatni dzień roku podatkowego, z tym, że wybrany termin wyceny musi być stosowany przez pełny rok podatkowy i nie może być zmieniany.

Biorąc powyższe pod uwagę, aby móc mówić o różnicach kursowych dla celów podatkowych na gruncie metody rachunkowej konieczne jest spełnienie warunku, aby dana pozycja (kwota) powstała z tytułu transakcji walutowych lub wynikała z dokonanej wyceny składników aktywów i pasywów wyrażonych w walucie obcej, lub wyceny pozabilansowej pozycji w walutach obcych.

Zdaniem Wnioskodawcy, pojęcie "wycena" należy rozumieć jako wycenę dokonywaną zgodnie z przepisami o rachunkowości, stosując metody przyjęte przez jednostkę oraz przeprowadzoną w sposób adekwatny dla poszczególnych składników aktywów i pasywów. Wyceny instrumentów finansowych (w tym kontraktów forward) dokonuje się zgodnie § 14 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (dalej: Rozporządzenie), według ich wartości godziwej, która jest następnie odzwierciedlona w aktywach lub zobowiązaniach finansowych jednostki. Wycena wartości godziwej kontraktów forward dokonywana jest przez zdyskontowanie przepływu walutowego od przyszłej daty jego realizacji do daty rozliczenia spot z użyciem stopy procentowej dla waluty obcej, przeliczenie tej wartości na walutę jednostki według kursu spot oraz zdyskontowanie przeliczonej wartości do dnia bilansowego z użyciem stopy procentowej waluty jednostki. Wartość tak uzyskana porównywana jest z umowną wartością kontraktu z czego wynika jej dodatnia lub ujemna wartość godziwa. Z uwagi na fakt, że pojęcie "różnic kursowych" nie jest zdefiniowane na gruncie przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych Wnioskodawca uważa, że do zweryfikowania, które pozycje powinny być ujmowane dla celów podatkowych w metodzie rachunkowej jako różnice kursowe, należy posiłkować się rozumieniem tego pojęcia na gruncie przepisów rachunkowych.

Sposób ustalania różnic kursowych dla celów księgowych zawiera art. 30 ustawy o rachunkowości, który odnosi się do wyceny aktywów i pasywów wyrażonych w walutach obcych. Zgodnie z tym przepisem, przez różnice kursowe należy rozumieć jedynie różnice, które wynikają z przeliczenia danej liczby jednostek jednej waluty na inną walutę po różnych kursach ich wymiany.

Tymczasem, wycena kontraktu forward zawiera w sobie nie tylko element kursów walutowych, ale również dyskontowania oraz porównania z kwotą wynikającą z kontraktu. Nie jest więc ona rezultatem wyłącznie zmian kursów walut, ale również zmian stóp procentowych, a w wyniku tej wyceny zostaje określona wartość godziwa kontraktu, a nie jej wartość w walucie jednostki przez odniesienie do waluty obcej. Należy zatem uznać, że wycena kontraktów forward nie powinna być traktowana jako różnice kursowe.

Zgodnie z przepisami powołanego powyżej Rozporządzenia, pochodne instrumenty finansowe należy zaliczać do kategorii "Aktywów finansowych przeznaczonych do obrotu" (jeśli nie są uznawane za instrumenty zabezpieczające). Na podstawie § 21 ust. 1 Rozporządzenia, zmiany wartości godziwej instrumentów finansowych zaliczonych do powyższej kategorii wykazywane są w rachunku zysków i strat jako przychody lub koszty finansowe. Na podstawie § 37 ust. 2 pkt 1b Rozporządzenia, skutki przeszacowania aktywów finansowych wycenianych w wartości godziwej wykazuje się jako przychody lub koszty z tytułu aktualizacji wartości inwestycji. Ta sama zasada ma zastosowanie do zobowiązań finansowych (§ 37 ust. 2 pkt 2 Rozporządzenia). Ponieważ pochodny instrument finansowy o dodatniej wartości godziwej jest składnikiem aktywów finansowych, a instrument pochodny o ujemnej wartości godziwej jest zobowiązaniem finansowym, przytoczone paragrafy Rozporządzenia znajdują zastosowanie w analizowanym przypadku.

W związku z powyższym, zdaniem Spółki, zgodnie z przepisami rachunkowymi (tekst jedn.: przepisami ustawy o rachunkowości i Rozporządzenia), nie powinno się ujmować wyceny kontraktów typu forward jako różnic kursowych w rachunku zysków i strat lecz jako przychody lub koszty z tytułu aktualizacji wartości inwestycji.

Wnioskodawca wskazuje ponadto, że z przytoczonej powyżej definicji pochodnego instrumentu finansowego jednoznacznie wynika, że istotę jego konstrukcji stanowi uzależnienie jego wartości, a tym samym wyceny dokonywanej w księgach rachunkowych, od zmiany wartości instrumentu bazowego, którym może być stopa procentowa, cena papieru wartościowego lub towaru, kurs walutowy lub inna podobna wielkość. Kurs wymiany waluty stanowi tylko jedną z wielu wielkości (instrumentów bazowych) wpływających na wartość instrumentu pochodnego.

Zmiana wartości instrumentów finansowych powstała w wyniku ich wyceny ma na celu odzwierciedlenie w ewidencji księgowej bieżącej (urealnionej) wartości godziwej kontraktu. Nie jest to wycena dla potrzeb ustalenia różnic kursowych, jak ma to miejsce w przypadku, np. wyceny bilansowej zagranicznych zobowiązań lub należności handlowych, czy też środków pieniężnych na rachunkach walutowych. W związku z czym nie można uznać, że w jej wyniku powstają różnice kursowe w rozumieniu prawa bilansowego. Istotą bowiem pochodnego instrumentu finansowego jest odwołanie jego wartości do aktualnej wartości instrumentu bazowego, którym może być np. kurs wymiany waluty, ale również stopa procentowa, indeks cen lub stóp lub inna podobna wielkość. Odwołanie to ma na celu ustalenie bieżącej wartości godziwej instrumentu finansowego, a wymóg jej ustalenia w celu dokonania wyceny wprowadzają przepisy prawa bilansowego.

Traktowanie okresowej wyceny pochodnych instrumentów finansowych jako różnic kursowych stanowiłoby wręcz naruszenie przepisów Rozporządzenia, które jednoznacznie definiuje pojęcie instrumentu finansowego oraz kwalifikuje wyniki z przeszacowania. Rozporządzenie nie posługuje się w tym zakresie pojęciem różnicy kursowej.

Wnioskodawca zauważa ponadto, że istnieją liczne interpretacje podatkowe, które potwierdzają stanowisko, że wycena kontraktów forward nie stanowi różnic kursowych. Przykładem może być m.in. interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 23 września 2011 r. (IPPB3/423-555/11-2/MS), w której organ stwierdził m.in., że: "(...) zgodnie z przepisami rachunkowymi (...), nie powinno się ujmować wyceny kontraktów typu forward jako różnic kursowych w rachunku zysków i strat lecz jako przychody lub koszty z tytułu aktualizacji wartości inwestycji" oraz interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 8 lipca 2009 r. (IBPBI/2/423-418/09/MO), w której stwierdził, że "skoro dla celów bilansowych Spółka nie wykazuje różnic kursowych z wyceny kontraktów (instrumentów) zabezpieczających zmianę kursu waluty typu forward/swap to nie ujmuje ich w rachunku podatkowym". Podobnie wypowiedział się Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji z dnia 19 września 2008 r. (ILPB3/423-387/08-2/HS) oraz Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji z dnia 9 marca 2009 r. (IPPB5/423-293/08-3/AS).

W tym kontekście warto także zwrócić uwagę na orzeczenie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 25 stycznia 2011 r. (sygn. II FSK 1588/09), który stwierdził, że " (...) organ dokonujący indywidualnej interpretacji przesądził a priori, iż każda wycena dotycząca wyceny wartości instrumentów finansowych powoduje skutki w postaci powstania różnic kursowych na gruncie prawa bilansowego. Tymczasem interpretacja indywidualna prawa podatkowego dotycząca przepisu art. 9b ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych powinna wskazywać, iż w opisanym stanie faktycznym powstanie różnic kursowych na gruncie prawa podatkowego uzależnione jest od powstania różnic kursowych w świetle przepisów ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości. Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego, (...) o powstaniu podatkowych różnic kursowych nie można mówić do momentu, kiedy podatnik nie rozpozna takich różnic na gruncie prawa bilansowego".

W świetle przedstawionych argumentów, Wnioskodawca stoi na stanowisku, że zmiany wartości kontraktów forward w wyniku wyceny na koniec każdego miesiąca oraz na dzień bilansowy ich wartości godziwej nie stanowią różnic kursowych w rozumieniu art. 9b ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych i w związku z tym, nie wpływają na podstawę opodatkowania Spółki. Innymi słowy, wycena pochodnych instrumentów finansowych nie implikuje powstania w ewidencji księgowej Spółki bilansowych różnic kursowych, a tym samym nie powoduje powstania różnic kursowych na gruncie prawa podatkowego.

Końcowo Wnioskodawca jedynie nadmienia, że ma świadomość, że problematyka przedstawiona w niniejszym wniosku wkracza w obszar prawa bilansowego. Jednocześnie, zgodnie z art. 14b ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r. poz. 749, z późn. zm.) minister właściwy do spraw finansów publicznych, na pisemny wniosek zainteresowanego, wydaje, w jego indywidualnej sprawie, pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego (interpretację indywidualną). W tym miejscu Wnioskodawca wskazuje, że przepisy prawa podatkowego nie są odrębne, niezależne i niepowiązane z innymi dziedzinami prawa, a wręcz przeciwnie, stanowią część jednego porządku prawnego wraz z przepisami innych gałęzi prawa. Klasyfikacja zdarzeń na gruncie prawa podatkowego nie może mieć miejsca jeśli wcześniej nie zostanie ustalony status zachowania podatnika na gruncie innych gałęzi prawa. Dlatego też, organ winien odwoływać się do szerokiego rozumowania pojęcia prawa podatkowego i postrzegania przedstawianych w postępowaniu interpretacyjnym stanów faktycznych poprzez pryzmat zdarzeń dokonywany w przedmiotowym przypadku na gruncie ustawy o rachunkowości. Stąd, winien brać pod uwagę ogół przepisów regulujących zasady powstania, ustania oraz wygasania zobowiązań podatkowych oraz obowiązków podatników, płatników i inkasentów (tak: w wyroku WSA w Gdańsku z dnia 14 maja 2013 r., I SA/Gd 293/13).

Wobec powyższego, organ nie jest uprawniony do odmowy wydania interpretacji jedynie z tego powodu, że podatnik wniósł o zinterpretowanie także instytucji mającej swe źródło w ustawie "pozapodatkowej". Bezsprzecznie bowiem ustalenie czy w przedmiotowym przypadku wystąpią różnice kursowe na gruncie ustawy o rachunkowości ma bezpośrednie przełożenie na ewentualne powstanie skutków podatkowych w tym zakresie.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego jest prawidłowe.

Mając powyższe na względzie, stosownie do art. 14c § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r. poz. 749, z późn. zm.), odstąpiono od uzasadnienia prawnego dokonanej w tym zakresie oceny stanowiska Wnioskodawcy.

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w (...), po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. z 2012 r. poz. 270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Łodzi, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Piotrkowie Trybunalskim, ul. Wronia 65, 97-300 Piotrków Trybunalski.