IPTPB2/415-432/12-4/MP - Podatek dochodowy od osób fizycznych w zakresie opodatkowania zasądzonej przez sąd sumy pieniężnej.

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 749) oraz § 2 i § 5a rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Wnioskodawczyni, reprezentowanej przez pełnomocnika, przedstawione we wniosku z dnia 18 czerwca 2012 r. (data wpływu do Organu 20 czerwca 2012 r.), uzupełnionym pismem z dnia 11 września 2012 r. (data wpływu 13 września 2012 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie opodatkowania zasądzonej przez sąd sumy pieniężnej - jest nieprawidłowe.

W dniu 20 czerwca 2012 r., został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie opodatkowania zasądzonej przez sąd sumy pieniężnej.

W związku ze stwierdzeniem braków, o których mowa w art. 14b § 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 749), pismem z dnia 3 września 2012 r., Nr IPTPB2/415-432/12-2/MP, Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi działając w imieniu Ministra Finansów, na podstawie art. 169 § 1 i § 2 w związku z art. 14h ustawy - Ordynacja podatkowa, wezwał Wnioskodawczynię do usunięcia braków.

Wezwanie wysłano w dniu 4 września 2012 r., skutecznie doręczono w dniu 6 września 2012 r., natomiast w dniu 13 września 2012 r. do tut. Organu wpłynęła odpowiedź na wezwanie, złożona na piśmie z dnia 11 września 2012 r. (data nadania 11 września 2012 r.).

W przedmiotowym wniosku zostało przedstawione następujące zdarzenie przyszłe.

W dniu x stycznia 2012 r. Wnioskodawczyni, działając na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843), złożyła skargę na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy o sygn. akt xx bez nieuzasadnionej zwłoki przez Sąd Rejonowy.

Sąd Okręgowy Wydział Cywilny postanowieniem z dnia x marca 2012 r., wydanym w sprawie sygn. akt x, stwierdził przewlekłość postępowania we wskazanej powyżej sprawie i przyznał od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego - na rzecz Wnioskodawczyni kwotę 5.000,00 zł (słownie: pięć tysięcy złotych).

W dniu 5 czerwca 2012 r., Wnioskodawczyni otrzymała pismo z Sądu Rejonowego, wzywające Ją do wypełnienia i zwrotnego przesłania "Oświadczenia" do celów obliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych, które jest niezbędne dla wystawienia PIT-8 C.

Zdarzenie przyszłe polega na tym, że Wnioskodawczyni będzie musiała rozliczyć się z otrzymanej na wyżej wskazanej podstawie sumy pieniężnej w deklaracji podatkowej za rok 2012, przy założeniu, iż zasądzona postanowieniem Sądu Okręgowego kwota podlega opodatkowaniu w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 1991 r. Nr 80, poz. 350 z późn. zm.).

W uzupełnieniu opisu stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego złożonym na piśmie z dnia 11 września 2012 r. podano, iż Sąd Okręgowy Wydział Cywilny postanowieniem z dnia x marca 2012 r. wydanym w sprawie o sygn. akt x stwierdził przewlekłość postępowania w sprawie o sygn. akt x, toczącej się przed Sądem Rejonowym i przyznał z tego tytułu na rzecz Wnioskodawczyni kwotę 5.000 zł (słownie: pięć tysięcy złotych), działając na podstawie art. 12 ust. 4 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy sądowej bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843).

Otrzymana stosownie do postanowienia Sądu Okręgowego Wydział Cywilny z dnia x marca 2012 r. sygn. akt x, suma pieniężna nie ma związku z jakąkolwiek działalnością gospodarczą prowadzoną przez Wnioskodawczynię.

Otrzymana stosownie do postanowienia Sądu Okręgowego Wydział Cywilny z dnia x marca 2012 r. sygn. akt x, suma pieniężna nie dotyczy korzyści, które Wnioskodawczyni mogłaby osiągnąć, gdyby niedoszło do stwierdzenia opisanej wyżej przewlekłości postępowania.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie.

Czy zasądzona przez Sąd Okręgowy Wydział Cywilny postanowieniem z dnia x marca 2012 r., wydanym w sprawie o sygn. akt x, suma pieniężna podlega opodatkowaniu w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 1991 r. Nr 50, poz. 350 z późn. zm.).

Zdaniem Wnioskodawczyni, suma pieniężna przyznana stronie postępowania sądowego z tytułu przewlekłości tegoż postępowania ma de facto charakter zadośćuczynienia za doznaną krzywdę moralną spowodowaną naruszeniem prawa do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki. Nie stanowi ona wzbogacenia się natury fizycznej, ani wynagrodzenia za pracę czy też wygranej w totalizatorze sportowym. Jest to sankcja Skarbu Państwa za wadliwe zorganizowanie wymiaru sprawiedliwości oraz stanowi swego rodzaju rekompensatę dla skarżącego za przewlekłość postępowania w sprawie (tak m.in. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 6 stycznia 2006 r. III SPP 154/05).

Skoro Skarb Państwa, którego zaniechania i zaniedbania skutkują zasadnością skargi, naruszył obowiązujące zasady postępowania, to zachowanie takie nabiera charakteru swoistego deliktu, potwierdzonego orzeczeniem Sądu uwzględniającym skargę na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki. Ponadto, wysokość zasądzonej sumy pieniężnej została określona w orzeczeniu sądowym i nie dotyczy ani prowadzonej działalności gospodarczej ani korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby szkody mu nie wyrządzono.

Istotą zwolnienia podatkowego przewidzianego w art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jest to, że świadczenie nie wzbogaca beneficjenta w żaden sposób, lecz jedynie rekompensuje poniesioną stratę za naruszone prawo do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki.

Nie ulega wątpliwości, że o charakterze danego świadczenia nie może i nie przesądza sama jego nazwa. Niesprecyzowanie przez ustawodawcę, że dane świadczenie jest odszkodowaniem lub zadośćuczynieniem, nie determinuje braku takiego charakteru. W prawie cywilnym obok ustawowych pojęć "odszkodowanie" i "zadośćuczynienie" nie występuje "suma pieniężna". Jednakże, należy zwrócić uwagę na treść art. 445 § 1 Kodeksu cywilnego, w którym mowa właśnie o "przyznaniu poszkodowanemu odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę".

Bez wątpienia, pojęcie "suma pieniężna" jest charakterystyczne dla podstawy prawnej orzeczenia stwierdzającego przewlekłość postępowania, tj. ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843). Nie sposób jednakże utworzyć z niego odrębną kategorię, różną od znanego prawu cywilnemu odszkodowaniu i zadośćuczynieniu, skoro charakter wypłaconego świadczenia tożsamy jest właśnie z zadośćuczynieniem. Argumentując powyższe stwierdzić należy jak było już podnoszone, że zasądzona suma pieniężna stanowi sankcję dla państwa za wadliwe zorganizowanie wymiaru sprawiedliwości oraz rekompensatę dla strony za krzywdę moralną spowodowaną przewlekłością postępowania. Ponadto, zważyć należy, że niemal każda ustawa podatkowa przewiduje zwolnienia podatkowe, tzn. sytuacje, w których nie dochodzi do opodatkowania, mimo że spełnione są generalne przesłanki uzasadniające opodatkowanie. Zwolnienia te, najczęściej wprowadzane są ze względów celowościowych - wówczas, gdy ustawodawca uważa opodatkowanie danej sytuacji za niecelowe, gdy poprzez udzielenie zwolnienia chce stymulować pewnego rodzaju działalność albo też, ze względów celowościowych, gdy opodatkowanie danej sytuacji byłoby niesprawiedliwe w sensie społecznym (A. Bartosiewicz i R. Kubacki - ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych - Komentarz 2010, wyd. II).

Mając powyższe na względzie, podzielić należy stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego wyrażone w wyroku z dnia 16 grudnia 2011 r. (sygn. II FSK 1218/10), zgodnie z którym suma pieniężna przyznana stronie postępowania sądowego z tytułu jego przewlekłości, której wysokość została określona w orzeczeniu Sądu i nie dotyczy prowadzonej działalności gospodarczej ani korzyści (lucrum cessans), stanowi zadośćuczynienie, które podlega zwolnieniu z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych. Oceny tej nie zmienia okoliczność, że należność zasądzona została postanowieniem, a nie wyrokiem Sądu, co potwierdza wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 29 listopada 2006 r., w sprawie SK 51/06. Opodatkowanie przyznanej przez Sąd sumy pieniężnej za krzywdę moralną spowodowaną naruszeniem prawa do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki byłoby niesprawiedliwe w sensie społecznym.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawczyni w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego uznaje się za nieprawidłowe.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 361 z późn. zm.), opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji Podatkowej zaniechano poboru podatku.

Na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy, wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, z wyjątkiem:

Z kolei, w myśl art. 21 ust. 1 pkt 3b cytowanej wyżej ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań:

Na podstawie art. 448 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.

Zadośćuczynienie, analogicznie jak odszkodowanie, jest szczególnym rodzajem świadczenia polegającego na naprawieniu szkody, czyli uszczerbku, jakiego doznaje poszkodowany we wszystkiego rodzaju dobrach przez prawo chronionych, w tym w dobrach osobistych. Chodzi zarówno o uszczerbek majątkowy jak i niemajątkowy. Przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie różnicują świadczeń odszkodowawczych w zależności od tego, czy dotyczą naprawienia szkody majątkowej czy niemajątkowej, a tym samym użyte przez ustawodawcę pojęcie odszkodowania należy odnosić również do zadośćuczynienia pieniężnego za szkodę niemajątkową (tekst jedn.: za doznaną krzywdę). Oznacza to, że użyte w przepisie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych pojęcie odszkodowania odnosi się także do zadośćuczynienia, będącego formą wynagrodzenia za krzywdy poszkodowanego.

Ustawa z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze za naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. z 2004 r. Nr 179, poz. 1843 z późn. zm.) reguluje zasady i tryb wnoszenia oraz rozpoznawania skargi strony, której prawo do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki zostało naruszone na skutek działania lub bezczynności sądu. Uwzględniając skargę strony, sąd stwierdza, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiła przewlekłość postępowania (art. 12 ust. 2 cyt. ustawy). Ustawa przewiduje również możliwość przyznania, na żądanie skarżącego, odpowiedniej sumy pieniężnej w wysokości od 2.000,00 zł do 20.000,00 zł W wypadku przyznania odpowiedniej sumy pieniężnej od Skarbu Państwa, wypłaty dokonuje sąd prowadzący postępowanie, w którym nastąpiła przewlekłość postępowania, ze środków własnych tego sądu (art. 12 ust. 4 ustawy).

Użyte w powyższym przepisie wyrażenie "odpowiednia suma pieniężna", w rozumieniu przywołanego wyżej art. 12 ust. 4 ww. ustawy, nie stanowi typowego naprawienia szkody. Przemawia za tym przede wszystkim brzmienie art. 15 ust. 1 tej ustawy, zgodnie z którym strona, której skargę uwzględniono, może w odrębnym postępowaniu dochodzić naprawienia szkody wynikłej ze stwierdzonej przewlekłości od Skarbu Państwa albo solidarnie od Skarbu Państwa i komornika. Postanowienie uwzględniające skargę wiąże sąd w postępowaniu cywilnym o odszkodowanie lub zadośćuczynienie, co do stwierdzenia przewlekłości postępowania (ust. 2 tego artykułu). Natomiast strona, która nie wniosła skargi na przewlekłość postępowania, zgodnie z art. 5 ust. 1 cyt. ustawy, może dochodzić - na podstawie art. 417 ustawy - Kodeks cywilny - naprawienia szkody wynikłej z przewlekłości, po prawomocnym zakończeniu postępowania co do istoty sprawy (art. 16 cyt. ustawy).

Należy uznać, iż "odpowiednia suma pieniężna" z omawianego art. 12 ust. 4 nie jest ani odszkodowaniem ani też zadośćuczynieniem. Nie jest to bowiem odszkodowanie za poniesione straty i utracone korzyści (art. 361 § 2 k.c.). Nie jest to również zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę w rozumieniu art. 445 k.c. (art. 24 § 1 i 448 k.c.).

Przepisy ww. ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r., stanowią na gruncie polskiego porządku prawnego samodzielną podstawę prawną do występowania z trzema żądaniami, tj.: z żądaniem podstawowym zmierzającym do stwierdzenia przewlekłości postępowania w sprawie, której skarga dotyczy oraz z dwoma żądaniami dodatkowymi, czyli z żądaniem podjęcia w wyznaczonym terminie odpowiednich czynności przez organ dopuszczający się przewlekłości postępowania i z żądaniem zasądzenia na rzecz skarżącego sumy pieniężnej w razie stwierdzenia takiej przewlekłości.

Stąd też, to przepisy ww. ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r., a nie normy prawa cywilnego, stanowią podstawę prawną dochodzenia żądań ze skargi na przewlekłość postępowania. W konsekwencji regulacje zawarte w ustawie stanowią samodzielne materialnoprawne oparcie do formułowania żądań zmierzających do przeciwdziałania przewlekłości postępowania sądowego bądź egzekucyjnego.

Zatem, gdyby ustawodawca chciał, aby przyznawana stronie skarżącej w trybie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. "odpowiednia suma pieniężna" miała charakter odszkodowania bądź zadośćuczynienia, to odpowiednio użyłby tych pojęć.

Odnosząc się do przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych zauważyć należy, iż przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-16, art. 17 ust. 1 pkt 6 i 9, art. 19 i art. 20 ust. 3, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń (art. 11 ust. 1 ustawy).

Na podstawie art. 20 ust. 1 ww. ustawy, za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach.

Z przedstawionego we wniosku opisu zdarzenia przyszłego wynika, że postanowieniem Sądu Okręgowego Wydział Cywilny z dnia x marca 2012 r., o sygn. akt x zasądzono na rzecz Wnioskodawczyni, sumę pieniężną za przewlekłość postępowania w sprawie cywilnej. Orzeczenie zapadło na podstawie art. 12 ust. 4 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki.

Reasumując stwierdzić należy, iż zasądzona na rzecz Wnioskodawczyni przez Sąd Okręgowy Wydział Cywilny postanowieniem z dnia marca 2012 r. sygn. akt x, suma pieniężna - przyznana na podstawie art. 12 ust. 4 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, nie korzysta ze zwolnienia od podatku dochodowego, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, bowiem nie ma charakteru odszkodowania, ani zadośćuczynienia W tej sytuacji świadczenie to, stanowi dla Wnioskodawczyni przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 20 ust. 1 w związku z art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawczynię i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 270). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Łodzi, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Piotrkowie Trybunalskim, ul. Wronia 65, 97-300 Piotrków Trybunalski.