IPPP3/443-414/09-2/KT

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. z 2007 r. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Pani, przedstawione we wniosku z dnia 27 kwietnia 2009 r. (data wpływu 30 kwietnia 2009 r.), uzupełnionym pismem z dnia 11 maja 2009 r. (data wpływu 18 maja 2009 r.), o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania odszkodowania z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości - jest prawidłowe.

W dniu 30 kwietnia 2009 r. wpłynął ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania odszkodowania z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości. Wniosek został uzupełniony pismem z dnia 11 maja 2009 r. (data wpływu 18 maja 2009 r.), będącym odpowiedzią na wezwanie tut. organu nr IPPB2/415-331/09-2/MK z dnia 5 maja 2009 r.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny:

Strona będąca osobą fizyczną zawarła w dniu 20 maja 2008 r. w formie aktu notarialnego ugodę, dotyczącą wypłaty na jej rzecz odszkodowania z tytułu bezumownego korzystania z jej udziału we współwłasności nieruchomości przez osoby trzecie (osoby prawne). Ugoda stanowiła ugodę pozasądową, jednak jej zawarcie było konsekwencją postępowania o zawezwanie do próby ugodowej, jakie toczyło się przed Sądem Rejonowym. Odszkodowanie zostało wypłacone w dniu 3 lipca 2008 r., a jego wysokość i zasady ustalenia wynikają wprost z przepisów ustawy - Kodeks Cywilny.

Strona posiada nabyty w drodze spadkobrania udział wynoszący 2/16 części we współwłasności przedmiotowej nieruchomości stanowiącej działkę o powierzchni 9602 m#178;. Na działce składającej się na nieruchomość znajdują się budynki oraz inne nakłady w postaci sieci, w tym budynek produkcyjno-magazynowo-biurowy. Budynek ten wraz z gruntem o powierzchni 2733 m#178; był wydzierżawiany Stowarzyszeniu będącemu stroną ugody, na podstawie umowy dzierżawy. Od tej czynności prawnej strony umowy uiściły wymagane podatki. Umowę dzierżawy zawarto na czas określony od 4 listopada 2002 r. do 3 listopada 2005 r. Stowarzyszenie uiszczało czynsz dzierżawny w wysokości umownej.

Strony uzgodniły, że zapłata kwoty ustalonej ugodą ogranicza zakres odszkodowania za bezumowne korzystanie z udziału we współwłasności nieruchomości oraz zwrotu pożytków z tym związanych za okres 10 lat poprzedzających termin zawarcia ugody.

Powstaje wątpliwość, czy otrzymane przez Stronę w wyniku ugody odszkodowanie należy w danych okolicznościach traktować jako podlegające wyłączeniu od obowiązku podatkowego w ramach zwolnienia przedmiotowego wynikającego z art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, czy też wypłacone odszkodowanie stanowi przychód z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 ww. ustawy, podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych na zasadach ogólnych i/lub podatkiem od towarów i usług - zgodnie z ustawą z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. 04.54.535).

Wnioskodawca nie jest czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie:

Czy w świetle przepisów podatkowych otrzymane przez Stronę w wyniku ugody odszkodowanie z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości należy w niniejszej sprawie traktować jako świadczenie usług opodatkowane podatkiem od towarów i usług, zgodnie z ustawą o VAT.

W opinii Wnioskodawcy o powstaniu obowiązku podatkowego decydują każdorazowo okoliczności sprawy. Nie ma podstaw do uznania, że w niniejszej sprawie mamy do czynienia ze świadczeniem usług. Izba Skarbowa we Wrocławiu decyzją z 26 czerwca 2005 r. (nr PP/443/582/05/AK) uznała, iż odszkodowanie za bezumowne korzystanie z lokalu "nie jest ani dostawą towarów ani świadczeniem usług" i jako takie podatkowi VAT nie podlega. Odszkodowanie za bezumowne korzystanie z nieruchomości obejmuje spodziewane korzyści z tytułu umowy najmu czy dzierżawy, która zostałaby zawarta, gdyby nieruchomość nie została zajęta. Przepisy prawa przyznają właścicielowi prawo do roszczenia o odszkodowanie, które obejmuje kompensatę utraconych korzyści, jakie właściciel by uzyskał, gdyby rzecz wynajął. Utratą korzyści jest w szczególności szkoda polegająca na nie uzyskaniu pożytków cywilnych, które rzecz przynosi. Odszkodowanie od osób korzystających bezumownie z nieruchomości nie jest żadną z czynności wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, który określa przedmiot opodatkowania. Nie można traktować go ani jako dostawy, ani jako świadczenia usługi.

Za powyższym poglądem przemawia chociażby stosowana per analogia teza wyroku z dnia 26 kwietnia 2007 r. Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie (III SA/Wa 4273/06), zgodnie z którą "nielegalny pobór energii nie stanowi dostawy w myśl VAT, ponieważ nie prowadzi do przeniesienia prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, w związku z powyższym uzyskanie przez dostawcę energii wynagrodzenia (odszkodowania) z tytułu strat poniesionych przy nielegalnym poborze energii nie podlega opodatkowaniu VAT".

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za prawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 z późn. zm.) opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega m.in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Artykuł 7 ust. 1 ustawy o stanowi, iż przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

Stosownie natomiast do art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

Z cyt. wyżej przepisów wynika, że przy określeniu czy miała miejsce czynność podlegająca opodatkowaniu istotne jest określenie czy wykonywano świadczenie i czy wynagrodzenie z tytułu wykonywania tego świadczenia miało być wypłacone. Analiza ww. przepisów ustawy o podatku od towarów i usług prowadzi do wniosku, że istotną cechą wynagrodzenia jest istnienie bezpośredniego związku pomiędzy usługą i otrzymana zapłatą.

Kolejnym czynnikiem decydującym o tym, czy mamy do czynienia z wynagrodzeniem, jest określenie, czy wynagrodzenie takie było należne z tytułu danego świadczenia. Czynność opodatkowana powstaje bowiem wyłącznie w związku z zaistnieniem stosunku prawnego określonego umową między stronami. Zatem wystąpić musi bezpośredni i niezbędny związek pomiędzy wykonywanymi czynnościami i wysokością otrzymanego wynagrodzenia oparty o relacje cywilnoprawne pomiędzy podmiotami i jednocześnie wynagrodzenie to może być wyrażone w pieniądzu.

W związku z powyższym czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności.

Kwestie bezumownego korzystania z cudzej własności regulują przepisy art. 224, 225 oraz art. 675 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.).

W warunkach określonych normą art. 224 i art. 225 k.c. właścicielowi przysługuje roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z jego rzeczy. Zapłata w tym przypadku określonej kwoty pieniężnej wiąże się z prawem żądania naprawienia wynikłej dla właściciela rzeczy szkody z tytułu bezprawnego korzystania z nieruchomości. Żądane wynagrodzenie (roszczenie pieniężne) stanowi w istocie odszkodowanie. Odszkodowanie za bezumowne korzystanie z nieruchomości obejmuje spodziewane korzyści z tytułu umowy najmu czy dzierżawy, która zostałaby zawarta gdyby nieruchomość nie została zajęta. Przepisy prawa przyznają właścicielowi prawo do roszczenia o odszkodowanie, które obejmuje kompensatę utraconych korzyści, jakie właściciel by uzyskał gdyby rzecz wynajął.

O tym, czy bezumowne korzystanie z nieruchomości podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w myśl art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, decydować muszą w każdym przypadku konkretne okoliczności.

W sprawie będącej przedmiotem wniosku występuje sytuacja, gdy pomiędzy stronami - ani wyraźnie, ani dorozumianie - nie została zawarta jakakolwiek umowa, ani też nie została przedłużona dotychczasowa umowa lub dotychczasowa umowa wygasła. W przedmiotowej sprawie występuje brak porozumienia wyrażającego wolę zawarcia umowy i w rezultacie brak świadczenia czynności w jej ramach. Z tego powodu Wnioskodawca mógł ponieść określone straty lub nie uzyskać określonych korzyści. Wnioskodawca zażądał odszkodowania, sprawę skierował do Sądu z żądaniem zapłaty odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości. Konsekwencją tego było zawarcie ugody i wypłata odszkodowania. Wnioskodawca otrzymał więc odszkodowanie za bezumowne korzystanie z nieruchomości, które nie jest żadną z czynności wymienionych w art. 5 ustawy o podatku od towarów usług, określających przedmiot opodatkowania.

Zatem w przedmiotowej sprawie występuje bezumowna czynność, co do której pomiędzy jej stronami nie została zawarta żadna umowa (porozumienie) wyrażająca wolę jej świadczenia. Czynność ta nie jest oparta na tytule prawnym, wskazującym obowiązek świadczenia usług oraz wysokość wynagrodzenia. Powyższe oznacza, iż do danej czynności doszło wbrew woli Wnioskodawcy. W przypadku bezumownego korzystania z cudzej rzeczy właścicielowi przysługuje roszczenie o wynagrodzenie za bezprawne korzystanie z jego własności. Zapłata określonej kwoty pieniężnej wiąże się z prawem żądania naprawienia wynikłej szkody z tytułu bezprawnego korzystania. Żądanie wynagrodzenia (roszczenie pieniężne) w swojej istocie nie stanowi należności za wykonanie usług, lecz odszkodowanie. Tym samym bezumowna czynność, na którą nie została wyrażona zgoda (ani wyraźna, ani dorozumiana), nie stanowi transakcji opodatkowanej podatkiem od towarów i usług, a żądanie z tego tytułu zapłaty nie stanowi należności za jej wykonanie.

W związku z powyższym przedmiotowe odszkodowanie, wypłacone na podstawie umowy ugody będącej wynikiem postępowania sądowego, z tytułu bezumownego korzystania z cudzej rzeczy, nie stanowi ani dostawy towarów ani świadczenia usług w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od towarów i usług, w związku z czym nie jest czynnością podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT.

Tym samym stanowisko Wnioskodawcy uznaje się za prawidłowe.

Ponadto informuje się, że w przedmiocie udzielenia odpowiedzi na pytanie Wnioskodawcy dotyczące podatku od dochodowego od osób fizycznych wydana zostanie odrębna interpretacja indywidualna przepisów prawa podatkowego w zakresie tego podatku.

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację, w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Warszawie Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Płocku, ul. 1 Maja 10, 09-402 Płock.