IPPP2/4512-362/15-4/MT

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015 r. poz. 613) oraz § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie, działający w imieniu Ministra Finansów, stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z dnia 20 kwietnia 2015 r. (data wpływu 27 kwietnia 2015 r.) uzupełnionym w dniu 30 czerwca 2015 r. (data wpływu 2 lipca 2015 r.), w odpowiedzi na wezwanie z 24 czerwca 2015 r. o nr IPPP2/4512-362/15-2/MT, o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie braku opodatkowania podatkiem VAT odszkodowania z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości gruntowych - jest nieprawidłowe.

W dniu 27 kwietnia 2015 r. wpłynął do Organu ww. wniosek o wydanie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania podatkiem VAT odszkodowania z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości gruntowych. Przedmiotowy wniosek został uzupełniony pismem z dnia 30 czerwca 2015 r. (data wpływu 2 lipca 2015 r.) będącym odpowiedzią na wezwanie tut. Organu nr IPPP2/4512-362/15-2/MT z dnia 24 czerwca 2015 r. (skutecznie doręczone 29 czerwca 2015 r.).

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny:

Prezydium dnia 10 maja 1971 r. wydało Decyzję o lokalizacji inwestycji na rzecz Międzyzakładowej Spółdzielni Mieszkaniowej. Decyzja ustaliła lokalizację zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej o powierzchni 25.5 ha.Urząd Dzielnicowy Wydział Terenów dnia 10 maja 1974 r. Decyzją wstępną orzekł ustanowić na rzecz Międzyzakładowej Spółdzielni Mieszkaniowej, wieczyste użytkowanie na lat 99 terenu o powierzchni 50.289 m² położonego na Osiedlu.

Na przedmiotowym terenie Międzyzakładowej Spółdzielni Mieszkaniowej "X" wybudowała budynki mieszkalne wielorodzinne, budynki usługowe oraz infrastrukturę osiedlową.

W wyniku podziału Międzyzakładowej Spółdzielni Mieszkaniowej "X" na podstawie uchwały Walnego Zgromadzenia Członków MSM "z dnia 10 września 1991 r., powstała Spółdzielnia Mieszkaniowa "Y". Spółdzielnia Mieszkaniowa "Y" wykształciła się na bazie istniejących osiedli MSM "X" i nabyła majątek tworzący Osiedle.

Urząd Dzielnicowy. Wydział Terenów w..., wydając Decyzję - wstępną na rzecz poprzednika prawnego SM "Y", zobowiązał się w punkcie VI do podpisania umowy notarialnej w terminie dwóch miesięcy od daty urządzenia księgi wieczystej.

Pomimo upływu czterdziestu lat i założenia księgi wieczystej dla nieruchomości gruntowych, Miasto nie zrealizowało zobowiązań zawartych w powyższej decyzji.

Tym samym, Spółdzielni Mieszkaniowej "Y" nie przysługuje prawo własności ani prawo użytkowania wieczystego do ww. nieruchomości gruntowych. W chwili obecnej Spółdzielnia włada terenem na podstawie decyzji o lokalizacji inwestycji.

W 2010 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa "Y" otrzymała od Miasta wezwanie do zapłaty, wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości gruntowych będących własnością Miasta, za okres trzech lat wstecz. Spółdzielnia zakwestionowała zasadność roszczenia, w następstwie czego przed Sądem Okręgowym, dnia 28 czerwca 2013 r. zawarta została Ugoda Sądowa. Kwota odszkodowania naliczona przez Miasto nie była obciążona podatkiem VAT.

W dniu 5 marca 2015 r. wnioskodawca otrzymał od Miasta Fakturę za bezumowne korzystanie z nieruchomości będących własnością Miasta, położonych w rejonie ulic:..,... i... w.... Żądana kwota odszkodowania została opodatkowana podatkiem VAT.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytania:

Czy odszkodowanie z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości gruntowych podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.

Stanowisko Wnioskodawcy:

W ocenie Wnioskodawcy opodatkowanie odszkodowania za bezumowne korzystaniez nieruchomości gruntowych nie jest świadczeniem usługi, tym samym nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.

Analogiczna sprawa została rozstrzygnięta w wyroku NSA z dnia 15 stycznia 2015 r., sygn. akt I FSK 1980/13. Problem dotyczył bezumownego korzystania przez spółkę z gruntów należących do spółdzielni. Organy podatkowe uznały, że spółdzielnia zgadzała się z bezumownym korzystaniem z jej gruntów i pomieszczeń, przede wszystkim ze względu na to, że zamierzała porozumieć się w tej sprawie ze spółką w drodze sądowej ugody. Fiskus uznał tym samym, że spółdzielnia wyraziła zgodę na korzystanie przez spółkę mimo braku umowy - z gruntów i pomieszczeń będących jej własnością.

Sąd rozpatrujący skargę uznał jednak, że w omawianym stanie faktycznym nie możemy mówić o świadczeniu usługi podlegającej opodatkowaniu. Zdaniem Sądu jedyną możliwą formą naprawienia szkody (w związku z bezumownym korzystaniem z gruntu i kotłowni) jest odszkodowanie pieniężne. Nie można - zdaniem Sądu - w tym przypadku mówić o tzw. milczącym przedłużeniu umowy. Nie w każdym przypadku tolerowanie danej czynności czy sytuacji można uznać za świadczenie usługi. Niemożliwym do realizacji było w tej sprawie żądanie usunięcia sieci ciepłowniczej z gruntu należącego do spółdzielni.

NSA w omawianej sprawie stwierdził zatem, że odszkodowanie od spółki przesyłowej za bezumowne korzystanie z nieruchomości należącej do spółdzielni nie jest usługą w rozumieniu ustawy o VAT i nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.

Wnioskodawca ze swojej strony dąży do uregulowania stanu prawnego gruntu. W przedmiotowej sprawie miedzy stronami została zawarta ugoda sądowa. Na bezumownie korzystanych gruntach usytuowane są budynki mieszkalne wielorodzinne, budynki usługowe oraz infrastruktura osiedlowa i jak w cyt. wyroku NSA brak jest możliwości żądania usunięcia naniesień z gruntu należącego do Miasta.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego jest nieprawidłowe.

Zgodnie z treścią art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 z późn. zm.), zwanej dalej "ustawą o VAT", opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, w myśl postanowień art. 8 ust. 1 ww. ustawy, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

Pod pojęciem świadczenia - składającego się na istotę usługi - należy rozumieć każde zachowanie się na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Na świadczenie mogą się jednocześnie składać zachowania związane z działaniem, jak i zaniechaniem.

Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa zalicza do kategorii usług każde świadczenie, które nie jest dostawą w myśl art. 7 ustawy o VAT. Przy czym, w rozumieniu ustawy, na mocy art. 8 ust. 1 pkt 2 przez świadczenie usług należy rozumieć także zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji. W związku z tym, jeżeli zaniechanie pewnych czynności za odszkodowaniem przynosiłoby wymierną korzyść konkretnemu podmiotowi, to wówczas powinno być ono na gruncie ustawy o podatku od towarów i usług uznane za usługę.

Tak więc, czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności. Kwestia ta ma szczególnie istotne znaczenie przy takich świadczeniach, których istotą jest zaniechanie, powstrzymywanie się od określonych czynności. Przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można było powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

Zarówno ustawa o podatku od towarów i usług, jak i przepisy wykonawcze do niej nie definiują pojęcia "bezumowne korzystanie" oraz pojęcia "odszkodowanie". Kwestie związane z bezumownym korzystaniem z cudzej rzeczy oraz dotyczące odszkodowania regulują przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121 z późn. zm.).

Stosownie do art. 224 § 1 Kodeksu cywilnego samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania, oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne.

W mysl art. 224 § 2 Kodeksu cywilnego jednakże od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył.

Z art. 225 Kodeksu cywilnego wynika, że obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Jednakże samoistny posiadacz w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał, oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego.

Natomiast z postanowień art. 361 § 1 k.c. wynika, że zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. Zgodnie z § 2 tego artykułu w powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Zgodnie z art. 471 Kodeksu cywilnego dłużnik zobowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

O tym, czy bezumowne korzystanie z nieruchomości podlega opodatkowaniu na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, decydować muszą w każdym przypadku konkretne okoliczności.

Kluczową kwestią jest istnienie zgody (choćby dorozumianej) na użytkowanie przez np. nierzetelnego posiadacza, bądź czynienie jakichkolwiek kroków przez uprawniony podmiot celem odzyskania tejże nieruchomości, w przypadku braku takiej zgody.

W przypadku wystąpienia przeciwko podmiotowi korzystającemu z określonej rzeczy bez tytułu prawnego np. z powództwem sądowym lub też w przypadku czynienia jakichkolwiek innych kroków celem wyegzekwowania tejże nieruchomości - nie można powiedzieć, że pomiędzy stronami zdarzenia istnieje określony stosunek prawny - jawny czy też dorozumiany - skutkujący realizacją wzajemnych świadczeń. W takiej sytuacji świadczenie podatnika, nieoparte na tytule prawnym, wskazującym obowiązek świadczenia usług jak i wynagrodzenie za to świadczenie - nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Odszkodowanie wypłacone w takich okolicznościach z tego tytułu nie jest płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania nieruchomością i wynikłe z tego tytułu szkody, zgodnie z art. 471 Kodeksu cywilnego.

Inaczej należy jednak oceniać sytuację, gdy korzystający z nieruchomości użytkuje ją za zgodą właściciela (nawet dorozumianą) płacąc z tego tytułu określone kwoty, a także sytuację kiedy właściciel rzeczy (np. nieruchomości) - z różnych względów - toleruje sytuację, w której przy braku formalnego stosunku prawnego, inny podmiot korzysta z należącej do niego rzeczy. W tych okolicznościach wynagrodzenie otrzymane przez właściciela z tytułu bezumownego korzystania z rzeczy spełnia definicję świadczenia usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT i na podstawie art. 5 ust. 1 cyt. ustawy podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Z przedstawionego opisu sprawy wynika, że Prezydium Rady Narodowej.dnia 10 maja 1971 r. wydało Decyzję o lokalizacji inwestycji na rzecz Międzyzakładowej Spółdzielni Mieszkaniowej, która ustaliła lokalizację zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej. Urząd Dzielnicowy Wydział Terenów, dnia 10 maja 1974 r. Decyzją wstępną orzekł ustanowić na rzecz Międzyzakładowej Spółdzielni Mieszkaniowej wieczyste użytkowanie na lat 99 terenu o powierzchni 50.289 m². Na przedmiotowym terenie Międzyzakładowej Spółdzielni Mieszkaniowej "X" wybudowała budynki mieszkalne wielorodzinne, budynki usługowe oraz infrastrukturę osiedlową. W wyniku podziału Międzyzakładowej Spółdzielni Mieszkaniowej "X" powstała Spółdzielnia Mieszkaniowa "Y". Spółdzielnia Mieszkaniowa "Y" wykształciła się na bazie istniejących osiedli MSM "X" i nabyła majątek tworzący Osiedle "Y". Urząd Dzielnicowy Wydział Terenów, wydając Decyzję - wstępną na rzecz poprzednika prawnego SM "Y", zobowiązał się do podpisania umowy notarialnej w terminie dwóch miesięcy od daty urządzenia księgi wieczystej. Pomimo upływu czterdziestu lat i założenia księgi wieczystej dla nieruchomości gruntowych, Miasto nie zrealizowało zobowiązań zawartych w powyższej decyzji. Tym samym, Spółdzielni Mieszkaniowej "Y" nie przysługuje prawo własności ani prawo użytkowania wieczystego do ww. nieruchomości gruntowych. W chwili obecnej Spółdzielnia włada terenem na podstawie decyzji o lokalizacji inwestycji. W 2010 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa "Y" otrzymała od Miasta Stołecznego... wezwanie do zapłaty, wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości gruntowych będących własnością Miasta, za okres trzech lat wstecz. Spółdzielnia zakwestionowała zasadność roszczenia, w następstwie czego przed Sądem Okręgowym, dnia 28 czerwca 2013 r. zawarta została Ugoda Sądowa. Kwota odszkodowania naliczona przez Miasto nie była obciążona podatkiem VAT. W dniu 5 marca 2015 r. wnioskodawca otrzymał od Miasta Stołecznego. Fakturę za bezumowne korzystanie z nieruchomości będących własnością Miasta. Żądana kwota odszkodowania została opodatkowana podatkiem VAT.

Należy zauważyć, że w opisanym przypadku Miasto nie podejmowało jakichkolwiek czynności, mających na celu odzyskanie nieruchomości. Jak wynika z opisu sprawy, Wnioskodawca otrzymał od Miasta wezwanie do zapłaty wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości gruntowych będących własnością Miasta, za okres trzech lat wstecz. Wnioskodawca zakwestinował zasadność roszczenia, w następstwie czego zawarta została ugoda Sądowa. Należy zauważyć, że w takiej sytuacji Miasto nie dążyło do odzyskania zajętej bez tytułu prawnego nieruchomości, lecz zmierzało do prawnego uregulowania tego stanu. Zatem w tym stanie rzeczy mamy do czynienia z nieformalną zgodą na korzystanie z nieruchomości. Miasto tolerowało sytuację, w której przy braku formalnego stosunku prawnego Wnioskodawca korzystał z należącej do Miasta nieruchomości.

W tych okolicznościach wynagrodzenie otrzymane przez Miasto z tytułu bezumownego korzystania z rzeczy spełnia definicję świadczenia usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT i na podstawie art. 5 ust. 1 podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Zatem w przypadku gdy Miasto toleruje sytuację, w której przy braku formalnego stosunku prawnego podmiot trzeci korzysta z nieruchomości i jednocześnie Miasto nie podejmuje czynności zmierzających do odzyskania nieruchomości, lecz zamiarem Miasta i Wnioskodawcy jest w istocie uregulowanie stanu prawnego nieruchomości, należy uznać, że w tym przypadku użytkowanie nieruchomości odbywa się za domniemaną, dorozumianą zgodą Miasta. Ponadto z wniosku nie wynika, żeby Miasto podejmowało jakiekolwiek działania zmierzające do usunięcia z nieruchomości usytuowanych na niej budynków mieszkalnych wielorodzinnych, budynków usługowych oraz infrastruktury osiedlowej w celu odzyskania ww. nieruchomości.

Wobec tego należy stwierdzić, że Miasto świadczyło usługi, mające charakter usługi najmu, dzierżawy, które są czynnościami podlegającymi opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w całym okresie użytkowania nieruchomości przez korzystającego bez tytułu prawnego. Zatem, nie można zgodzić się z Wnioskodawcą, że odszkodowanie z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości gruntowych nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.

W konsekwencji, korzystanie z nieruchomości przez Wnioskodawcę, który zajął ją bez tytułu prawnego, od momentu faktycznego jej zajęcia w sytuacji, gdy zamiarem Wnioskodawcy i Miasta było uregulowania stanu prawnego gruntu, jest czynnością podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy o VAT.

Tym samym, stanowisko Wnioskodawcy należało uznać za nieprawidłowe.

Odnosząc się do powołanego przez Wnioskodawcę wyroku I FSK 388/13 z dnia 30 stycznia 2014 r. należy stwierdzić, że uchylona interpretacja dotyczyła bezumownego korzystanie przez spółkę ze spółdzielczych gruntów i pomieszczeń kotłowni. Zarówno Wojewódzki Sąd Administracyjny, jak i NSA uznały, że spółdzielnia nie świadczyła żadnej usługi na rzecz spółki. Należy zauwazyć, że przytoczone orzeczenie dotyczy odmiennego stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego, a nieuwzględnienie tego faktu skutkowałoby naruszeniem przez organ podatkowy zasady rzetelności. Powołane w stanowisku Wnioskodawcy orzeczenie sądu nie może wpłynąć na ocenę prawidłowości przedmiotowej kwestii. Nie negując tego orzeczenia, jako cennego źródła w zakresie wskazywania kierunków wykładni norm prawa podatkowego należy stwierdzić, że zdaniem organu podatkowego teza badanego rozstrzygnięcia nie może mieć zastosowania w przedmiotowym postępowaniu.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. z 2012 r. poz. 270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Warszawie Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Płocku, ul. 1 Maja 10, 09-402 Płock.