IPPP2/443-772/11-2/JW

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. z 2007 r. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z dnia 16 czerwca 2011 r. (data wpływu 24 czerwca 2011 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie:

* opodatkowania czynności związanej z bezumownym korzystaniem z nieruchomości - jest prawidłowe,

* opodatkowania czynności związanej z odpłatnym ustanowieniem służebności przesyłu - jest nieprawidłowe

W dniu 24 czerwca 2011 r. wpłynął ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania czynności związanej z bezumownym korzystaniem z nieruchomości oraz opodatkowania czynności związanej z odpłatnym ustanowieniem służebności przesyłu.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni wraz z mężem jest współwłaścicielem nieruchomości gruntowej, przez którą przebiega rurociąg ciepłowniczy. Z tytułu bezumownego korzystania ze służebności gruntowej (przesyłu) przez S. Wnioskodawczyni otrzymała odszkodowanie (wynagrodzenie) od S.-u z tego tytułu. Kwota odszkodowania będzie składała się z dwóch składników, tj. za bezumowne korzystanie ze służebności przez ostatnich 10 lat i wynagrodzenia za służebność "na przyszłość" - oba wynagrodzenia będą wypłacone jednorazowo. Pierwsze ma jednoznaczny charakter odszkodowawczy, wypłata całości odszkodowania wynika z zawartej przed sądem ugody, a następnie sporządzonej w obecności notariusza umowy o ustanowieniu służebności przesyłu za odpłatnością.

Grunt, z którym związana jest wypłata odszkodowania należy do majątku odrębnego małżonków w nierównych częściach (2/3 przysługuje małżonkom na zasadzie wspólności ustawowej małżeńskiej, zaś 1/3 należy do majątku odrębnego Wnioskodawczyni). Pozostając w związku małżeńskim Wnioskodawczyni nie ma zawartej umowy o rozdzielności ustawowej i pozostaje w ustroju wspólności ustawowej.

Wnioskodawczyni nie jest podatnikiem VAT i nie prowadzi działalności gospodarczej, mąż Wnioskodawczyni prowadzi działalność gospodarczą i jest podatnikiem VAT. Nieruchomość, z którą związane jest odszkodowanie nie ma związku z działalnością gospodarczą męża i jest nieruchomością wykorzystywaną na cele osobiste.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie:

Czy wypłacane wynagrodzenie jest opodatkowane podatkiem VAT (wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości + wynagrodzenie za służebność).

Zdaniem Wnioskodawcy, nieruchomość nie jest związana z działalnością opodatkowaną męża Wnioskodawczyni, nie dawała prawa do odliczenia VAT i stanowi majątek osobisty małżonków. W takim stanie faktycznym otrzymanie odszkodowania nie wiąże się powstaniem obowiązku podatkowego w VAT.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się:

* za prawidłowe w zakresie opodatkowania czynności związanej z bezumownym korzystaniem z nieruchomości oraz uznaje się

* za nieprawidłowe w zakresie opodatkowania czynności związanej z odpłatnym ustanowieniem służebności przesyłu.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega, odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Z ust. 2 ww. artykułu wynika, że czynności określone w ust. 1 podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług niezależnie od tego, czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa.

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (...).

Stosownie do art. 8 ust. 1 ww. ustawy, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

Z cytowanych wyżej przepisów ustawy wynika, że przez usługę należy rozumieć każde świadczenie na rzecz danego podmiotu, niebędące dostawą towarów. Przy czym należy zwrócić uwagę w szczególności na przepis art. 8 ust. 1 pkt 2, który przez świadczenie usług nakazuje rozumieć także zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji.

Zauważyć należy, iż stosownie do art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy świadczenie usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy, co do zasady, podlega opodatkowaniu wówczas gdy ma charakter odpłatny.

W przedmiotowej sprawie kwestią wymagającą interpretacji jest ustalenie czy ewentualne odszkodowanie otrzymane przez Wnioskodawczynię za bezumowne korzystanie z nieruchomości podlega czy też nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na podstawie przepisu art. 8 ust. 1 ww. ustawy o podatku od towarów i usług.

Przystępując do rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy na wstępie należy wskazać, iż kwestie bezumownego korzystania z cudzej rzeczy regulują przepisy m.in. art. 224, 225 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.).

Stosownie do art. 224 § 1 Kodeksu cywilnego, samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne. Jak wynika z treści § 2 powołanego przepisu - od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył.

Jak wynika natomiast z art. 225 Kodeksu cywilnego, obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Jednakże samoistny posiadacz w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego.

Z ww. regulacji wynika, iż w sytuacji wytoczenia powództwa - przeciwko samoistnemu posiadaczowi w złej wierze - jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy oraz jest odpowiedzialny za jej stan. Ponadto, spoczywa na nim obowiązek zwrotu pobranych od powyższej chwili pożytków, których nie zużył, jak również winny jest uiścić wartość tych, które zużył.

O tym, czy bezumowne korzystanie z gruntu podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w myśl art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, decydować będą w każdym przypadku konkretne okoliczności.

W sytuacji, gdy korzystający z nieruchomości, bez żadnej umowy i bez zgody właściciela zajął jego grunt (nieruchomość), a właściciel tej nieruchomości dążąc do jej odzyskania podejmie w tym kierunku kroki prawne np. wytoczy przeciwko niemu powództwo o wydanie rzeczy, zasadne jest przyjęcie, że pomiędzy właścicielem i korzystającym bezumownie z tej nieruchomości nie istnieje żaden jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne. W takiej sytuacji świadczenie podatnika, nieoparte na tytule prawnym, wskazującym obowiązek świadczenia usług oraz wysokość odszkodowania - nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Odszkodowanie wypłacone w takich okolicznościach z tego tytułu nie jest płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania nieruchomością i wynikłe z tego tytułu szkody.

Inaczej należy jednak oceniać sytuację, gdy korzystający z nieruchomości użytkuje ją za zgodą właściciela (nawet dorozumianą) płacąc z tego tytułu określone kwoty, a także sytuację kiedy właściciel rzeczy (np. nieruchomości) - z różnych względów - toleruje sytuację, w której przy braku formalnego stosunku prawnego, inny podmiot korzysta z należącej do niego rzeczy. W tych okolicznościach wynagrodzenie otrzymane przez właściciela z tytułu bezumownego korzystania z rzeczy spełnia definicję świadczenia usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT i na podstawie art. 5 ust. 1 cyt. ustawy podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, iż Wnioskodawczyni wraz z mężem jest współwłaścicielem nieruchomości gruntowej, przez którą przebiega rurociąg ciepłowniczy. Z tytułu bezumownego korzystania ze służebności gruntowej (przesyłu) przez S. Wnioskodawczyni otrzymała odszkodowanie (wynagrodzenie) od S. Kwota odszkodowania będzie składała się z dwóch składników, tj. za bezumowne korzystanie ze służebności przez ostatnich 10 lat i wynagrodzenia za służebność "na przyszłość" - oba wynagrodzenia będą wypłacone jednorazowo. Pierwsze ma jednoznaczny charakter odszkodowawczy, wypłata całości odszkodowania wynika z zawartej przed sądem ugody, a następnie sporządzonej w obecności notariusza umowy o ustanowieniu służebności przesyłu za odpłatnością. Przedmiotowy grunt, z którym związana jest wypłata odszkodowania należy do majątku odrębnego małżonków w nierównych częściach (2/3 przysługuje małżonkom na zasadzie wspólności ustawowej małżeńskiej, zaś 1/3 należy do majątku odrębnego Wnioskodawczyni). Pozostając w związku małżeńskim Wnioskodawczyni nie ma zawartej umowy o rozdzielności ustawowej i pozostaje w ustroju wspólności ustawowej. Wnioskodawczyni nie jest podatnikiem VAT i nie prowadzi działalności gospodarczej, mąż Wnioskodawczyni prowadzi działalność gospodarczą i jest podatnikiem VAT. Nieruchomość, z którą związane jest odszkodowanie nie ma związku z działalnością gospodarczą męża i jest nieruchomością wykorzystywaną na cele osobiste.

W sprawie będącej przedmiotem wniosku - w odniesieniu do kwestii rurociągu ciepłowniczego znajdującego się na nieruchomości gruntowej, której Wnioskodawczyni jest współwłaścicielem - mamy do czynienia z sytuacją, gdzie pomiędzy stronami została zawarta przed sądem ugoda dotycząca korzystania przez właścicieli tych urządzeń z nieruchomości. Zatem, Wnioskodawczyni nie godziła się z zaistniałą sytuacją i czyniła starania o odzyskanie nieruchomości, czego wynikiem jest ugoda sądowa. Wobec powyższego w tym przypadku mamy do czynienia z odszkodowaniem, które nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Mając na względzie powołane przepisy prawa oraz stan faktyczny sprawy wskazać należy, że otrzymane przez Wnioskodawczynię odszkodowanie za bezumowne korzystanie z nieruchomości, nie stanowi zapłaty za świadczenie wzajemne w postaci świadczenia usług, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług. Skutkiem powyższego czynność otrzymanego odszkodowania nie należy do czynności opodatkowanych podatkiem VAT zdefiniowanych w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy.

Tym samym stanowisko Wnioskodawczyni należało uznać za prawidłowe.

Towarami, w rozumieniu art. 2 pkt 6 ustawy, rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii. Podatnikami, w myśl art. 15 ust. 1 ustawy, są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Zgodnie z art. 15 ust. 2 powołanej ustawy działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy. Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

W przedmiotowej sprawie kwestią wymagającą interpretacji jest ustalenie czy otrzymane przez Wnioskodawcę wynagrodzenie za odpłatne ustanowienie służebności przesyłu podlega czy też nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na podstawie przepisu art. 8 ust. 1 ww. ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług.

Instytucja służebności przesyłu uregulowana została w art. 3051-3054 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.). W świetle art. 3051 tej ustawy, nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu).

Należy zauważyć, iż zgodnie z art. 49 § 1 ustawy - Kodeks cywilny, urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych nieruchomości, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa.

Jeżeli właściciel nieruchomości odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna dla właściwego korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 przedsiębiorca może żądać jej ustanowienia za odpowiednim wynagrodzeniem (art. 3052 § 1 ustawy - Kodeks cywilny). Zgodnie z art. 3052 § 2 tej ustawy, jeżeli przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu.

Służebność przesyłu to rodzaj służebności gruntowej, o czym jednoznacznie przesądza art. 3054 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym do służebności przesyłu stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych.

Z kolei pojęcie służebności gruntowej zdefiniowane zostało w art. 285 § 1 ustawy - Kodeks cywilny. Zgodnie z tym przepisem nieruchomość można obciążyć na rzecz właściciela innej nieruchomości (nieruchomości władnącej) prawem, którego treść polega bądź na tym, że właściciel nieruchomości władnącej może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, bądź na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań, bądź też na tym, że właścicielowi nieruchomości obciążonej nie wolno wykonywać określonych uprawnień, które mu względem nieruchomości władnącej przysługują na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu własności (służebność gruntowa).

Zgodnie z art. 113 ust. 1 ustawy, zwalnia się od podatku podatników, u których wartość sprzedaży opodatkowanej nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 150.000 zł. Do wartości sprzedaży nie wlicza się kwoty podatku.

Natomiast w myśl art. 113 ust. 9 ustawy, podatnik rozpoczynający w trakcie roku podatkowego wykonywanie czynności określonych w art. 5 jest zwolniony od podatku, jeżeli przewidywana przez niego wartość sprzedaży nie przekroczy, w proporcji do okresu prowadzonej działalności gospodarczej w roku podatkowym, kwoty określonej w ust. 1.

Stosownie do zapisu art. 113 ust. 5 ustawy, jeżeli wartość sprzedaży u podatników zwolnionych od podatku na podstawie ust. 1 przekroczy kwotę, o której mowa w ust. 1, zwolnienie traci moc w momencie przekroczenia tej kwoty. Obowiązek podatkowy powstaje z momentem przekroczenia tej kwoty, a opodatkowaniu podlega nadwyżka sprzedaży ponad tę kwotę. (...).

Z przedstawionego we wniosku opisu stanu faktycznego wynika, iż na nieruchomości gruntowej stanowiącej współwłasność Wnioskodawczyni znajduje się rurociąg ciepłowniczy. W stosunku do przebiegającego przez nieruchomość Wnioskodawczyni rurociągu ciepłowniczego należącego do S. została zawarta ugoda przed sądem, a następnie sporządzona w obecności notariusza umowa o ustanowieniu służebności przesyłu za odpłatnością oraz zostało ustalone wynagrodzenie za korzystanie z nieruchomości w przyszłości.

Odnosząc zatem przedstawiony stan prawny do przedstawionego stanu faktycznego należy stwierdzić, iż ustanowienie służebności przesyłu (jako rodzaju służebności gruntowej) wiąże się ze zobowiązaniem właściciela gruntu do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji. Tym samym, Wnioskodawczyni poprzez umożliwienie korzystania z infrastruktury zainstalowanej na tym gruncie, będzie świadczyć odpłatną usługę polegającą na wykorzystywaniu towaru (do towarów w świetle art. 2 pkt 6 ustawy zalicza się również grunty) w sposób ciągły dla celów zarobkowych. Usługa ta bowiem realizowana jest za wynagrodzeniem, przez co zyskuje charakter odpłatnej usługi, w rozumieniu art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy.

Reasumując, należy stwierdzić, iż umożliwienie przedsiębiorstwom przesyłowym korzystania z gruntów w zakresie już istniejących urządzeń przesyłowych lub innych czynności związanych z ich eksploatacją i tolerowanie takiego stanu rzeczy, stanowi czynność opodatkowaną podatkiem od towarów i usług z mocy art. 5 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 8 ustawy o podatku od towarów i usług. Wobec tego Wnioskodawczyni, będzie zobowiązana do opodatkowania podatkiem od towarów i usług otrzymanego wynagrodzenia z tytułu zawarcia umowy ustanowienia służebności przesyłu. Jednakże, na podstawie art. 113 ustawy będzie korzystać ze zwolnienia przedmiotowego do momentu, kiedy sprzedaż świadczonej usługi nie przekroczy kwoty 150 000,00 zł. Zatem, jeśli otrzymane wynagrodzenie z tytułu zawarcia umowy ustanowienia służebności przesyłu przez Wnioskodawczynię przekroczy kwotę 150 000,00 zł lub w przypadku podatników rozpoczynających w trakcie roku podatkowego wykonywanie czynności opodatkowanych i przewidywana przez niego wartość sprzedaży przekroczy proporcjonalnie do okresu prowadzonej działalności gospodarczej w roku podatkowym 2011 kwotę 150 000,00 zł, wówczas Wnioskodawczyni będzie zobowiązana w momencie przekroczenia tej kwoty do opodatkowania nadwyżki sprzedaży z tytułu ustanowienia służebności przesyłu ponad kwotę 150 000,00 zł.

Tym samym stanowisko Wnioskodawczyni należało uznać za nieprawidłowe.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Ponadto, tutejszy organ podatkowy informuje, iż w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych zostano wydane odrębne rozstrzygnięcie.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Warszawie Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Płocku ul. 1 Maja 10 09-402 Płock.