IPPP2/443-442/09-2/SAP - Określenie podstawy opodatkowania usług pośrednictwa finansowego oferowanych przez bank.

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r., Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. z 2007 r. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Banku, przedstawione we wniosku z dnia 20 kwietnia 2009 r. (data wpływu 23 kwietnia 2009 r.), o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego, dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie określenia podstawy opodatkowania usług pośrednictwa finansowego - jest prawidłowe.

W dniu 23 kwietnia 2009 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie określenia podstawy opodatkowania usług pośrednictwa finansowego.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny.

Bank jest ogólnopolskim, uniwersalnym bankiem oferującym swoje usługi wszystkim segmentom rynku poprzez siec oddziałów, sieć indywidualnych doradców oraz bankowość elektroniczną. Bank świadczy usługi finansowe oraz usługi pośrednictwa finansowego. Zgodnie z art. 5 oraz art. 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. prawa bankowego, Bank ma prawo wykonywać m.in. następujące czynności:

Mając na uwadze przedstawiony zakres czynności bankowych, Bank w ramach prowadzonej działalności gospodarczej dokonuje transakcji obrotu (transakcji nabycia i zbycia) na określonych instrumentach finansowych, m.in. na:

Część z tych instrumentów (przede wszystkim papiery dłużne) stanowi podstawę do dokonywania innych transakcji finansowych realizowanych przez Bank np. transakcji repo/reverse repo lub buy sell back/sell buy back (transakcji sprzedaży papierów wartościowych z przyrzeczeniem odkupu). Część stanowi zabezpieczenie przejęte przez Bank, wynika z konwersji wierzytelności przysługujących Bankowi na kapitał zakładowy dłużnika, lub też stanowi element przyjętej przez Bank strategii inwestycyjnej mającej na celu jak najbardziej efektywną alokację nadwyżek środków pieniężnych powierzonych przez klientów Banku. Z tytułu realizacji obrotu na instrumentach finansowych Bank otrzymuje następujące wynagrodzenie w postaci:

Należy zaznaczyć, że transakcje na niektórych właścicielskich papierach wartościowych (akcjach) i udziałach (razem traktowane jako: "papiery udziałowe") są kwalifikowane jako inwestycje majątkowe Banku, niestanowiące wykonywania przez Bank usług pośrednictwa finansowego. Do takich inwestycji nalezą transakcje związane z utrzymywaniem przez Bank pakietów kontrolnych akcji lub udziałów w podmiotach zależnych, współzależnych oraz stowarzyszonych, których posiadanie związane jest z wykonywaniem przez Bank uprawnień właścicielskich. Wskazane wyżej papiery udziałowe są poza zakresem niniejszego zapytania.

W związku z powyższym Bank wniósł o potwierdzenie, iż

Wynagrodzenie uzyskane w związku z obrotem papierami wartościowymi i papierami udziałowymi, tj. dyskonto, odsetki, dywidenda (i inne przychody z tytułu udziałów w zyskach osób prawnych) oraz zrealizowany zysk ze sprzedaży papierów wartościowych i papierów udziałowych (rozumiany jako dodatnia różnica między ceną zbycia a ceną zakupu danego papieru) stanowią obrót (podstawę opodatkowania) w rozumieniu art. 29 i 30 ustawy o VAT.

Bank stoi na stanowisku, iż zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o VAT przez odpłatne świadczenie usług należy rozumieć każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7. Jednocześnie, usługi wymienione w klasyfikacjach wydanych na podstawie przepisów o statystyce publicznej są identyfikowane za pomocą tych klasyfikacji. I tak, zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 18 marca 1997 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PKWiU) (Dz. U. z dnia 29 kwietnia 1997 r.), usługi pośrednictwa finansowego sklasyfikowane w dziale 65, sekcja J obejmują m.in.:

Działalność na rynkach papierów wartościowych prowadzoną na rachunek własny przez instytucje finansowe należy zakwalifikować pod numerem 65.23.10-00.00 jako usługi pośrednictwa finansowego, gdzie indziej niesklasyfikowane. Czynności takie podlegają opodatkowaniu VAT, jednak zgodnie z załącznikiem Nr 4 do ustawy o VAT w powiązaniu z art. 43 ust. 1 tej ustawy, są zwolnione z opodatkowania. Bank stoi na stanowisku, że obrót na udziałach i jednostkach uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych, za wyjątkiem wskazanych we wniosku papierów udziałowych, stanowi również usługę pośrednictwa finansowego, zwolnioną od podatku VAT. Warto bowiem zauważyć, że na gruncie poprzednio obowiązujących przepisów ustawy o VAT oraz ustawy o opłacie skarbowej, rozstrzygana była kwestia traktowania transakcji sprzedaży akcji i udziałów jako usługi podlegającej opodatkowaniu podatkiem VAT, lecz na mocy szczególnych przepisów z tego podatku zwolnionej. W wyroku z dnia 5 stycznia 2001 r. Sąd Najwyższy (sygn. III RN 118/00) wskazał, że sprzedaż akcji może mieć charakter usługi pośrednictwa finansowego w pojęciu ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym. Podobnie Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie (sygn. III SA 2382/01 z 10 kwietnia 2003 r.) uznał, że w sytuacji, gdy podatnik upatruje jedynie korzyści finansowych i nabywa udziały w celach spekulacyjnych (licząc na wzrost ich wartości), nie zaś w celu sprawowania uprawnień właścicielskich, a następnie sprzeda te udziały, będziemy mieli do czynienia z usługami pośrednictwa finansowego, zwolnionymi z VAT-u.

Warto dodatkowo wskazać, że zgodnie z art. 15 ustawy o VAT, podatnikami są m.in. osoby prawne wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności, zaś działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy. Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych. Kwestia, czy podejmowane inwestycje kapitałowe należy uznać za prowadzone w ramach działalności gospodarczej, a zatem za czynności traktowane jako świadczenie usług w rozumieniu ustawy o VAT, podlegające opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, była przedmiotem rozstrzygnięcia przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości (dalej: ETS). Odwołując się do orzecznictwa wypracowanego przez ETS, należy stwierdzić, że jedynie w trzech sytuacjach nabywanie, posiadanie i zbywanie udziałów, akcji lub innych instrumentów finansowych podlega opodatkowaniu podatkiem VAT:

W przypadku instytucji finansowych, z reguły mamy do czynienia z sytuacją opisaną w punkcie 3, bowiem podejmowanie inwestycji kapitałowych należy do codziennych działań tych instytucji i stanowi immanentną cechę działalności gospodarczej banków, wpisaną do katalogu czynności bankowych. Utrzymywanie określonych pakietów papierów wartościowych lub innych instrumentów finansowych przez banki, z reguły nie jest wynikiem wykonywania praw właścicielskich, lecz stanowi wykonanie zadań, do których banki jako instytucje finansowe zostały przeznaczone, czyli dokonywania alokacji nadwyżek pieniężnych. Bank jako instytucja zajmująca się pośrednictwem finansowym został utworzony w celu gromadzenia, komasowania określonych środków pieniężnych oraz ich dalszej dystrybucji poprzez system finansowy. W związku z powyższym, Bank dysponuje powierzonymi mu środkami finansowymi na z góry określony czas, po upływie zaś oznaczonego terminu zobowiązany jest do ich zwrotu. Szczególna konstrukcja umów bankowych (w szczególności umowy rachunku bankowego) powoduje, że Bank na czas dysponowania powierzonymi środkami pieniężnymi może swobodnie nimi obracać. Stąd, Bank może odpowiednio rozdysponować posiadane środki pomiędzy uczestników systemu finansowego (np. poprzez udzielenie finansowania w określonej formie) lub też może lokować je w inwestycje o zróżnicowanym poziomie ryzyka. Jednym ze sposobów inwestowania środków pieniężnych zgromadzonych przez Bank, jest nabywanie przez Bank we własnym imieniu i na własny rachunek papierów wartościowych (w tym m.in. akcji oraz certyfikatów inwestycyjnych) oraz innych papierów udziałowych. Działalność ta ma na celu wyłącznie osiągnięcie zysku. Tym samym, za wyjątkiem sytuacji, w której Bank wykonuje swoje prawa właścicielskie tj. w transakcjach na papierach udziałowych, które wynikają z utrzymywania przez Bank pakietów kontrolnych akcji lub udziałów w podmiotach zależnych, współzależnych oraz stowarzyszonych i które to pakiety są kwalifikowane przez Bank jako inwestycje majątkowe, niestanowiące wykonywania przez Bank usług pośrednictwa finansowego, pozostałe inwestycje kapitałowe czyli inwestycje w papiery wartościowe dłużne i właścicielskie, udziały i inne papiery o charakterze udziałowym zakupione w celu realizacji zysku na tych papierach stanowią czynności wykonywane przez Bank w ramach usług pośrednictwa finansowego.

W zakresie, w jakim Bank posiada status podatnika podatku VAT oraz wykonuje działalność pośrednictwa finansowego, kluczową kwestią jest ustalenie obrotu i podstawy opodatkowania na potrzeby podatku VAT na transakcjach, których przedmiotem są akcje, udziały lub inne papiery o charakterze udziałowym zakupione przez Bank. W myśl art. 29 ust. 1 ustawy o VAT, z zastrzeżeniem odrębnych przepisów, podstawą opodatkowania jest obrót, rozumiany jako kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy. Obrót zwiększa się o otrzymane dotacje, subwencje i inne dopłaty o podobnym charakterze mające bezpośredni wpływ na cenę (kwotę należna) towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika, pomniejszone o kwotę należnego podatku. Z kolei, zgodnie z art. 30 ustawy o VAT, podstawę opodatkowania czynności maklerskich, czynności wynikających z zarządzania funduszami powierniczymi, czynności wynikających z umowy agencyjnej lub zlecenia, pośrednictwa, umowy komisu lub innych usług o podobnym charakterze stanowi dla:

Kwotą należną dla Banku z tytułu świadczenia usług pośrednictwa finansowego w omawianym zakresie jest w szczególności dyskonto, jak i odsetki od dłużnych papierów wartościowych. Kwoty z tytułu dyskonta lub odsetek stanowią bowiem wynagrodzenie należne od nabywcy usługi, którym w tym przypadku może być emitent dłużnych papierów wartościowych.

W przypadku sprzedaży dłużnych papierów wartościowych, Bank również otrzymuje wynagrodzenie za finansowanie emitenta (dłużnika). W tym przypadku, wynagrodzenie to stanowi dodatnią różnicę pomiędzy ceną zbycia a ceną zakupu dłużnego papieru wartościowego. W ocenie Banku, Bank zbywając dłużne papiery wartościowe kończy wykonywanie usług pośrednictwa finansowego w zakresie finansowania emitenta - które to finansowanie kontynuowane będzie przez kolejny podmiot nabywający od Banku papiery wartościowe. W przypadku, gdy Bank zbywa akcjo, udziały bądź inne papiery o charakterze udziałowym nabyte na własnych rachunek w celu ich dalszej odprzedaży oraz Bank liczy na wzrost wartości tej inwestycji, to zazwyczaj nie występuje żadna prowizja, a jedynym wynagrodzeniem jest otrzymana dywidenda oraz zysk zrealizowany na danej transakcji (czyli dodatnia różnica pomiędzy ceną zbycia, a ceną nabycia osiągnięta przy sprzedaży danego papieru). W ocenie Banku, dywidenda oraz zysk zrealizowany na takich transakcjach rozumiany jako dodatnia różnica miedzy ceną sprzedaży a ceną zakupu danego papieru udziałowego należy traktować jako "inną postać wynagrodzenia za wykonanie usługi", określoną w art. 30 ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT.

Powołując się na stanowisko organów podatkowych w podobnych sprawach warto przytoczyć, postanowienie Naczelnika Pierwszego Mazowieckiego Urzędu Skarbowego w Warszawie z dnia 22 grudnia 2006 r. (sygnatura 1471/NUR2/443-371/06/JP), który stwierdził, że "w przypadku świadczenia usługi pośrednictwa finansowego w zakresie nabywania i zbywania dłużnych papierów wartościowych postawą opodatkowania (obrotem) w podatku od towarów i usługi będzie zysk osiągnięty na sprzedaży poszczególnych dłużnych papierów wartościowych rozumiany jak nadwyżka ceny sprzedaży dłużnych papierów wartościowych ponad cenę ich zakupu".

Podobnie stwierdził Naczelnik Drugiego Mazowieckiego Urzędu Skarbowego w Warszawie w postanowieniu z dnia 6 sierpnia 2006 r. (sygnatura 1472/RPP1/443-169/07/JLE), uznając, że "w przypadku świadczenia usług pośrednictwa finansowego w zakresie nabywania i zbywania dłużnych papierów wartościowych, podstawą opodatkowania (obrotem) w podatku od towarów i usług będą suma odsetek, dyskonto oraz zysk ze sprzedaży dłużnych papierów wartościowych, rozumiany jako dodatnia różnica między ceną zbycia a ceną zakupu dłużnego papieru wartościowego".

Powyższe stanowiska znalazły swoje odzwierciedlenie również w interpretacji Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2008 r. (sygn. lPPP1/443-1810/08-3/MPe), który stwierdził, że "w przypadku świadczenia usług pośrednictwa finansowego w zakresie nabywania i zbywania dłużnych papierów wartościowych np. obligacji z góry określonym kuponem, bonów skarbowych, obligacji dyskontowych stanowiących formę finansowania podstawą opodatkowania (obrotem) w podatku od towarów i usług będą suma odsetek, dyskonto oraz zysk osiągnięty na sprzedaży poszczególnych dłużnych papierów wartościowych, rozumiany jako nadwyżka ceny sprzedaży dłużnych papierów wartościowych ponad cenę ich zakupu. Zysk ten stanowi bowiem wynagrodzenie, o którym mowa w art. 29 ust. 1 ustawy ".

Odnosząc się do papierów udziałowych, uzyskana dywidenda oraz zysk na transakcjach w zakresie obrotu akcjami, jednostkami uczestnictwa oraz udziałami, zakupionych w celu wzrostu ich wartości, a nie wykonywania praw właścicielskich, jako inna postać wynagrodzenia za wykonanie usługi, stanowi kwotę wynagrodzenia z tytułu świadczenia usług pośrednictwa finansowego.

Powyższe stanowisko znalazło swoje potwierdzenie w piśmie Ministra Finansów z dnia 10 lutego 2009 r. (sygn. IPPP1/443-1810/08-8/MPe), który wskazał, że "w przypadku transakcji nabywania i zbywania papierów udziałowych, w których Spółka występuje w roli podatnika VAT, wynagrodzeniem i podstawą opodatkowania ustaloną na potrzeby podatku VAT jest kwota otrzymanej dywidendy wraz z zyskiem ze sprzedaży papierów udziałowych (rozumianym jako dodatnia różnica między ceną sprzedaży a ceną zakupu danego papieru) zrealizowanym w danym okresie rozliczeniowym".

W związku z powyższym, zdaniem Banku, jako obrót dla podatku VAT w przypadku świadczenia usług pośrednictwa finansowego w zakresie nabywania i zbywania przez Bank papierów wartościowych i papierów udziałowych uznać należy sumę odsetek, dyskonto, dywidendę (inny przychód z tytułu udziału w zyskach osób prawnych) oraz zrealizowany zysk ze sprzedaży tych papierów (rozumiany jako dodatnia różnica między ceną zbycia a ceną zakupu danego papieru) osiągniętą w danym okresie rozliczeniowym (np. miesiącu).

W przypadku braku możliwości identyfikacji zbywanych papierów, ustalenie wyniku na transakcji sprzedaży powinno następować przy zastosowaniu odpowiednich metod rachunkowych określających kolejność zbywanych papierów (np. metoda FIFO).

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za prawidłowe.

Mając powyższe na względzie, stosownie do art. 14c § 1 Ordynacji podatkowej, odstąpiono od uzasadnienia prawnego dokonanej oceny stanowiska wnioskodawcy.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego) przedstawionego przez wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym, a w przypadku interpretacji dotyczącej zdarzenia przyszłego - stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Warszawie, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Płocku, ul. 1 Maja 10, 09-402 Płock.