IPPP2/443-349/12-2/DG

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z dnia 2 kwietnia 2012 r. (data wpływu 6 kwietnia 2012 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania opłat za korzystanie z majątkowych praw autorskich uzyskanych przez Wnioskodawcę:

* w drodze wyroku sądowego, ugody sądowej lub pozasądowej (pytanie nr 1);

* określenia podstawy opodatkowania wynagrodzenia stanowiącego całość otrzymanej kwoty wyliczonej w oparciu o art. 79 ust. 1 pkt 3 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (pytanie nr 2);

* określenia podstawy opodatkowania w przypadku otrzymania wynagrodzenia w drodze zawarcia ugody z użytkownikiem (pytanie nr 3)

* jest prawidłowe.

W dniu 6 kwietnia 2012 r. wpłynął ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania opłat za korzystanie z majątkowych praw autorskich uzyskanych przez Wnioskodawcę w drodze wyroku sądowego, ugody sądowej lub pozasądowej.

W przedmiotowym wniosku zostało przedstawione następujące zdarzenie przyszłe:

Stowarzyszanie (dalej Stowarzyszenie) jest organizacją zbiorowego zarządzania prawami (dalej ozz) w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dalej upapp), która zrzesza twórców filmowych oraz inne podmioty, których działalność jest związana z twórczością filmową, powstałą w celu reprezentowania ich interesów zawodowych, twórczych i wynikających z ochrony w zakresie prawa autorskiego i praw pokrewnych. Swoją działalność Stowarzyszanie prowadzi na podstawie przepisów upapp regulujących działalność ozz oraz na podstawie decyzji Ministra Kultury z dnia 29 maja 1995 r. zmienionej decyzjami z dnia 23 października 1998 r. oraz z dnia 28 lutego 2003 r. Na podstawie ww. decyzji Stowarzyszanie zostało upoważnione do zarządzania prawami autorskimi do utworów audiowizualnych oraz prawami pokrewnymi przysługującymi producentom utworów audiowizualnych do wideogramów. Jednym z podstawowych celów statutowych Stowarzyszania jest zatem zbiorowe zarządzanie i ochrona powierzonych praw autorskich i praw pokrewnych oraz praw wynikających z ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych reprezentowanych przez Stowarzyszanie podmiotów.

Zbiorowy zarząd prawami autorskimi i pokrewnymi polega na tym, że z jednej strony dochodzi do objęcia praw autorskich i praw pokrewnych w zbiorowy zarząd oraz uzyskanie uprawnienia do działania przez Stowarzyszanie na rzecz producentów i współtwórców utworów audiowizualnych. Objęcie praw w zbiorowy zarząd następuje na różnych podstawach prawnych tj. na podstawie stosownego oświadczenia złożonego przez producenta/autora, na podstawie umów o wzajemnej reprezentacji zawieranych z innymi ozz (w tym również zagranicznymi) jak również wprost na podstawie przepisów upapp niezależnie od tego czy podmiot reprezentowany jest członkiem stowarzyszenia, powierzył swoje prawa w zarząd stowarzyszeniu, czy nie oraz czy w ogóle uprawniony jest organizacji znany.

Z drugiej strony zbiorowy zarząd polega na podejmowaniu czynności zmierzających do objęcia jak największej liczby użytkowników praw stosownymi umowami, na mocy których mogą oni korzystać za ustalonym wynagrodzeniem z całego repertuaru Stowarzyszanie, na który składają się prawa autorskie i prawa pokrewne do utworów audiowizualnych. W tym zakresie działalność Stowarzyszania polega na śledzeniu eksploatacji praw autorskich i praw pokrewnych objętych zbiorowym zarządem celem doprowadzenia do zawarcia umowy z podmiotem dokonującym tej eksploatacji, jak również inkasowanie wynagrodzenia związanego z tą eksploatacją na rzecz podmiotów reprezentowanych przez Stowarzyszanie oraz późniejsza repartycja tego wynagrodzenia na rzecz konkretnych producentów współtwórców utworów audiowizualnych.

W zakresie zbiorowego zarządu Stowarzyszanie zawsze działa we własnym imieniu ale na rzecz reprezentowanych producentów i współtwórców utworów audiowizualnych, stąd przyjmuje się, iż Stowarzyszanie bierze udział w świadczeniu usług licencyjnych (de facto świadczonych przez producentów i współtwórców utworów audiowizualnych).

Pomimo całokształtu czynności podejmowanych przez Stowarzyszanie w zakresie ustalania zobowiązanych do zapłaty użytkowników oraz w zakresie zawierania z nimi umów licencyjnych na rzecz producentów i współtwórców utworów audiowizualnych, istnieje pewna kategoria użytkowników korzystająca z praw autorskich i praw pokrewnych w sposób bezumowny.

Jak wynika z art. 79 ust. 1 upapp uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa m.in.:

* na podstawie art. 79 ust. 1 pkt 3 - naprawienia wyrządzonej szkody:

* na podstawie art. 79 ust. 1 pkt 4 wydania uzyskanych korzyści.

Jak wskazuje praktyka dochodzenie roszczeń, o których mowa wyżej, wymaga od Stowarzyszenia wszczęcia odpowiedniego postępowania sądowego lub podjęcia kroków celem zawarcia ugody gdzie dopiero ustalana jest dokładna wartość roszczeń.

W interpretacji indywidualnej z dnia 2 lutego 2012 r. sygn. IPPP1/443-1648/11-2/MP Organ za prawidłowe uznał stanowisko Stowarzyszania, zgodnie z którym kwoty uzyskane w oparciu o art. 79 ust. 1 pkt 3 upapp na rzecz producentów i współtwórców utworów audiowizualnych od użytkowników stanowią wynagrodzenie w rozumieniu podatku od towarów i usług z tytułu bezumownego świadczenia usług licencyjnych, a co za tym idzie co do zasady podlegają opodatkowaniu VAT.

Powyższe stanowisko nie przesądza jednakże kwestii podstawy opodatkowania w sytuacji zawierania ugody z użytkownikiem lub określeniu wysokości świadczenia przez sąd w wyroku.

W przypadku zawarcia ugody możliwe jest zastosowanie co najmniej dwóch sposobów określania wysokości świadczenia.

Pierwszy z nich polegać może na analogicznym jak w ustawie ustalaniu iloczynu wysokości wynagrodzenia, które stosownie do art. 79 ust. 1 pkt 3 upapp byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu. W przypadku naruszenia zawinionego łączna wartość świadczenia ustalana jest jako trzykrotność wysokości wynagrodzenia, które stosownie do art. 79 ust. 1 pkt 3 upapp byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu, zaś w przypadku naruszenia niezawinionego - dwukrotność tego wynagrodzenia. Drugi sposób polegać może natomiast na ustaleniu stałej szacunkowo określonej kwoty, której zapłacenie czyniłoby zadość roszczeniom S (ściśle mówiąc twórców i producentów). W drugim ze sposobów nie jest wyodrębniany iloczyn wysokości wynagrodzenia, które stosownie do art. 79 ust. 1 pkt 3 upapp byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu.

W związku z powyższym Stowarzyszanie nabrało wątpliwości dotyczących tego czy za wynagrodzenie uznać należy wszystkie kwoty uzyskane przez Stowarzyszanie na podstawie art. 79 ust. 1 pkt 3 upapp, niezależnie od treści ugody/wyroku sądowego oraz sposobu określenia świadczenia, czy też tylko tą część świadczenia, która spełnia rolę wynagrodzenia sensu stricte.

W związku z powyższym zadano następujące pytania:

Zdaniem Wnioskodawcy:

Ad. 1

Zdaniem Stowarzyszania nie istnieje różnica w opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług kwot uzyskanych na podstawie art. 79 ust. 1 pkt 3 upapp w drodze odpowiednio wyroku sądowego, ugody sądowej lub pozasądowej.

W interpretacji indywidualnej z dnia 2 lutego 2012 r., sygn. IPPP1/443-1648/11-2/MP Organ podzielił argumentację Stowarzyszania z której wynika, że kwoty uzyskane na rzecz producentów i współtwórców utworów audiowizualnych od użytkowników z tytułu bezumownego świadczenia usług licencyjnych stanowią wynagrodzenie w rozumieniu VAT a w konsekwencji podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Z uwagi na powyższe w opinii Stowarzyszenia bez znaczenia dla określenia skutków podatkowych na gruncie VAT pozostaje sposób w jaki Stowarzyszanie otrzymało przedmiotowe świadczenia. Innymi słowy odpłatność i ekwiwalentność świadczenia uzyskanego przez Stowarzyszanie nie zostaje zachwiana z tego powodu, że zostało ono uzyskane w drodze wyroku lub odpowiednio ugody sądowej czy pozasądowej. Uzyskane w ten sposób kwoty są bowiem wynikiem przeprowadzenia przewidzianego przez prawo postępowania odpowiednio: sądowego czy ugodowego, które to postępowania są zwykłym i zgodnym z prawem sposobem na dochodzenie zaspokojenia wierzytelności powstałych wskutek bezumownego korzystania z autorskich majątkowych praw i praw pokrewnych.

Aktualna pozostaje więc teza wyrażona w przywołanej we wstępie interpretacji, zgodnie z którą istnieje bezpośredni związek pomiędzy bezumownym korzystaniem z majątkowych praw autorskich a uzyskaniem świadczenia na podstawie art. 79 ust. 1 pkt 3 upapp. Przemawia za tym szereg okoliczności, wśród których podkreślenia wymaga ta, że w wyniku bezumownego korzystania z majątkowych praw autorskich następuje zwiększenie aktywów po stronie beneficjenta czyli w tym wypadku użytkownika. Brak podstawy prawnej w postaci umowy nie przesądza więc z góry o braku istnienia świadczenia a w konsekwencji o braku opodatkowania podatkiem od towarów i usług. Dla celów VAT istotne jest jedynie istnienie świadczenia niezależnie od formy czy ram prawnych jakie przybiera. Z tego względu o braku związku pomiędzy bezumownym korzystaniem z praw autorskich a spełnieniem świadczenia nie może przesądzać fakt ustalenia wysokości tego wynagrodzenia w wyroku sądu, ugodzie sądowej czy ugodzie pozasądowej.

Ad. 2.

Zdaniem Stowarzyszenia kluczowe dla odpowiedzi na powyższe pytanie jest ustalenie jaki charakter mają kwoty uzyskiwane przez Stowarzyszanie na podstawie o art. 79 ust. 1 pkt 3 upapp na rzecz producentów i współtwórców utworów audiowizualnych od użytkowników w drodze odpowiedniego postępowania (sądowego/ugodowego). Innymi słowy ustalenia wymaga czy jest to świadczenie o charakterze: odszkodowawczym, kompensacyjnym czy też represyjnym. W przekonaniu Stowarzyszanie gradacja wysokości świadczenia uzależniona została od hipotetycznego wynagrodzenia poprzez wskazanie jego wysokości jako iloczynu wynagrodzenia jakie byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu.

O ile uzyskane na podstawie art. 79 ust. 1 pkt 3 upapp dodatkowe świadczenie powinno zostać opodatkowane podatkiem od towarów i usług, gdyż można przyjąć, że stanowi wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z praw autorskich, ponieważ istnieje bezpośredni związek pomiędzy dokonanym świadczeniem, a późniejszym przysporzeniem majątkowym, to opisany wyżej sposób kształtowania jego wysokości zaburza w sposób oczywisty ekwiwalentność wzajemnych świadczeń oraz wskazuje, że część tego świadczenia spełnia rolę wynagrodzenia sensu stricte, a część ma charakter stricte odszkodowawczy.

Z uwagi na powyższe zdaniem Stowarzyszania świadczenie przewidziane przez art. 79 ust. 1 pkt 3 upapp jest szczególnym środkiem ochrony autorskich praw majątkowych o charakterze kompensacyjno-odszkodowawczym zawierającym element sankcji cywilnej. Z tego powodu za wynagrodzenie dla potrzeb VAT może być uznana wyłącznie jednokrotność stosownego wynagrodzenia, która w chwili jego dochodzenia byłaby należna tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu. Jedynie bowiem w takiej części uzyskane świadczenie spełnia w sensie ekonomicznym rolę wynagrodzenia w rozumieniu VAT. Zgodnie bowiem z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy VAT opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, podlegają wyłącznie odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Stosownie natomiast do art. 30 ust. 3 ustawy VAT podstawą opodatkowania jest kwota należna z tytułu świadczenia usług. Z przepisów tych wynika więc, że podstawą opodatkowania VAT może być jedynie ta część świadczenia, która stanowi odpłatność z tytułu świadczenia usługi, a nie ta część, która jest odszkodowaniem/sankcją z tytułu naruszenia (zawinionego bądź niezawinionego) praw majątkowych usługodawcy.

Zarówno w doktrynie jak i orzecznictwie zgodnie się przyjmuje, że charakteru danego świadczenia nie determinuje jego nazwa lecz funkcja jaką spełnia. Pozostała część, a więc dwukrotność a w przypadku gdy naruszenie było zawinione trzykrotność tego wynagrodzenia stanowi odpłatność o charakterze sankcyjno/odszkodowawczym, która nie powinna podlegać opodatkowaniu VAT, gdyż nie stanowi ono odpłatności/wynagrodzenia w rozumieniu VAT za wykonaną usługę. Przemawia za tym fakt, iż nie budzi wątpliwości, że w wyniku bezumownego korzystania z praw autorskich po stronie uprawnionych powstaje także szkoda w zakresie "lucrum cessans", co lokowałoby przedmiotowe roszczenie jako ukierunkowane na jej naprawienie. Z samego założenia bowiem wypłaty na rzecz osób uprawnionych dokonywane przez organizacje zbiorowego zarządzania stanowić mają także swego rodzaju surogat utraconych korzyści.

Również w orzecznictwie bezspornie przyjmuje się, że uzyskanie odszkodowania nie jest żadnym rodzajem wynagrodzenia/odpłatności za wykonaną usługę w rozumieniu VAT. Jak wynika z wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 1 kwietnia 2008 r. III SA/Wa 2166/07: "mając na uwadze ustawową definicję świadczenia usług nie można zatem uznać, iż zapłata przez kontrahenta na rzecz strony odszkodowania stanowi wynagrodzenie za świadczoną przez nią usługę. Jak wskazano powyżej, przez pojęcie odszkodowania należy bowiem rozumieć rekompensatę, zadośćuczynienie. Istotą odszkodowań nie jest płatność za świadczenie, lecz rekompensata za szkodę. W takim przypadku nie mamy do czynienia z transakcją ekwiwalentną - świadczenie w zamian za wynagrodzenie. A zatem otrzymanie odszkodowania nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony podatnika. Zapłata określonej kwoty pieniężnej wynika z konieczności niewykonania umowy. Zapłata ta stanowi dla podatnika pewnego rodzaju zadośćuczynienie za utracone zyski, które mógłby uzyskać poprzez dalsze świadczenie usług na rzecz kontrahenta. Jak podkreślił WSA: nie można także uznać odszkodowania za wynagrodzenie z tytułu jakiejkolwiek działalności gospodarczej. Ma ono na celu wyłącznie rekompensatę poniesionej lub przyszłej szkody, która niewątpliwie wystąpi. Uznając, iż odszkodowanie nie stanowi wynagrodzenia za świadczone usługi, należy konsekwentnie stwierdzić, iż podatnik nie realizuje żadnego obrotu. Zgodnie z art. 29 ust. 1 ustawy, obrotem jest kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy. Z kolei nieosiągnięcie obrotu powoduje brak obowiązku rozliczenia podatku od towarów i usług z tytułu otrzymania przez stronę odszkodowania".

W tym zakresie nie można również pomijać orzecznictwa ETS gdzie wyraźnie potwierdza się brak podstaw do opodatkowania odszkodowań oraz kar umownych na gruncie VI Dyrektywy (obecnie dyrektywy 112/2006). Jak wynika m.in. z wyroku Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości wydanego w sprawie C-215/94 w związku z brakiem świadczenia (korzyści), pozwalającego uznać za konsumentów usługi podmioty wypłacające kary umowne, zobowiązanie dające podstawę do wypłaty kary nie stanowi usługi w rozumieniu VI dyrektywy. Podobne wnioski wynikają z wyroku ETS z 1 lipca 1982 r. w sprawie 222/81, w którym ETS - powołując się na przepisy II dyrektywy Rady Unii Europejskiej - stwierdził, że nie można uznać za element wynagrodzenia odszkodowania za nieterminowe wykonanie usługi.

Z uwagi na powyższe zdaniem Stowarzyszania uzyskane w wyniku ugody/wyroku świadczenie w części przekraczającej jednokrotność wynagrodzenia, o którym mowa w art. 79 ust. 1 pkt 3 upapp z uwagi na brak cech ekwiwalentności oraz zachwianie symetrii pomiędzy świadczeniem a wynagrodzeniem, uznać należy za świadczenie o charakterze sankcyjno/odszkodowawczym, co oznacza w konsekwencji, że nie podlega ono opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Reasumując, zdaniem Stowarzyszania świadczenie uzyskane na podstawie art. 79 ust. 1 pkt 3 upapp ma charakter mieszany co na gruncie podatku od towarów i usług wymusza konieczność ustalenia jaka część uzyskanego świadczenia stanowi substytut wynagrodzenia jakie nie zostało uiszczone. Z tego względu opodatkowaniu podatkiem VAT podlegać powinno nie całe uzyskane świadczenie w podwójnej lub potrójnej wysokości wynagrodzenia, jakie byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu, lecz jedynie ta jego część, która odpowiada ekonomicznej wartości pierwotnego wynagrodzenia. Tym samym jeśli w wyroku, zawartej ugodzie sądowej czy pozasądowej zostanie w sposób wyraźny określona wysokość iloczynu stosownego wynagrodzenia jakie byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu należałoby uznać, że opodatkowaniu podatkiem VAT podlegałaby jednokrotność tego wynagrodzenia, a kwota przekraczająca wartość stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu (tekst jedn.: dwukrotność a w przypadkach zawinionych trzykrotność) tego wynagrodzenia stanowi klasyczne świadczenie odszkodowawcze/sankcyjne nie stanowiące podstawy opodatkowania VAT.

Ad. 3.

Istota ugody polega na czynieniu przez strony wzajemnych ustępstw w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego w celu uchylenia niepewności co do roszczeń wynikających z tego stosunku lub zapewnienia ich wykonania albo uchylenia istniejącego lub potencjalnego sporu (art. 917 ustawy - Kodeks cywilny). Z samej definicji więc Stowarzyszanie zawierając ugodę z użytkownikiem niejednokrotnie rezygnuje z części przysługującego mu roszczenia, a sama treść ugody jest wypadkowym wynikiem negocjacji z użytkownikiem. Może wówczas powstać dysproporcja w wysokości świadczenia jakie Stowarzyszanie mógłby uzyskać, a świadczeniem które uzyskał. Owa dysproporcja może zacierać różnice w opisanym w pkt 2 wyżej podziale świadczenia na części pełniące odpowiednio funkcję wynagrodzenia czy też sankcji/odszkodowania.

Jak wskazywano w punkcie 69 Wniosku w przypadku zawarcia ugody możliwe jest zastosowanie co najmniej dwóch sposobów określania wysokości świadczenia. Pierwszy z nich polegać może na analogicznym jak w ustawie ustalaniu iloczynu wysokości wynagrodzenia, które stosownie do art. 79 ust. 1 pkt 3 upapp byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu. Zdaniem Stowarzyszania w opisanym wyżej przypadku opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegać będzie jedynie kwota odpowiadająca wysokości wynagrodzenia sensu stricte. W opinii Stowarzyszania jeśli w ugodzie znajdzie zastosowanie pierwszy z opisanych wyżej systemów (tekst jedn.: kwota świadczenia zostanie uzależniona od podwójnego lub potrójnego iloczynu wysokości wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu) podstawą opodatkowania będzie wyłącznie wartość jednokrotności wynagrodzenia. W pozostałym zakresie uzyskaną kwotę należy uznać za niespełniającą roli wynagrodzenia ze względu na brak powiązania między świadczoną przez Stowarzyszanie usługą a jej zapłatą oraz ze względu na czysto odszkodowawczy charakter tej części świadczenia. W tym zakresie znajdą więc zastosowanie analogiczne reguły jak w stanowisku przedstawionym odnośnie pytania 2 wniosku.

W przypadku natomiast gdy w ugodzie wartość świadczenia ustalona jest w drugi sposób - tj. poprzez ustalenie stałej szacunkowo określonej kwoty, której zapłacenie czyniłoby zadość roszczeniom Stowarzyszania w sytuacji gdy nie jest wyodrębniany iloczyn wysokości wynagrodzenia, które stosownie do art. 79 ust. 1 pkt 3 upapp byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu, opodatkowaniu podatkiem VAT podlega w ocenie Stowarzyszania całość świadczenia. W tym zakresie granica między wynagrodzeniem sensu stricte przysługującym uprawnionemu z tytułu udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu (tekst jedn.: z tytułu świadczenia usługi licencyjnej) a odszkodowaniem spełniającym charakter sankcyjny jest na tyle nikła, że podstawą opodatkowania VAT powinna być objęta całość tak ustalonego świadczenia uzyskanego od korzystającego z tych praw. Innymi słowy, całość tak ustalonego świadczenia powinna być dla potrzeb VAT traktowana jako odpłatność/wynagrodzenie (w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy VAT) za świadczoną usługę i całość tak ustalonego świadczenia powinna być uwzględniana w podstawie opodatkowania VAT (w tym przypadku ze względu na pośrednictwo Stowarzyszania w usługach osób trzecich, ustalanej na podstawie art. 30 ust. 3 ustawy VAT).

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego uznaje się za prawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054), zwanej dalej ustawą o VAT, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Zakres tych czynności został zdefiniowany w art. 7 i art. 8 cyt. ustawy o VAT.

Artykuł 7 ust. 1 cyt. ustawy o VAT stanowi, iż przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

Natomiast w myśl art. 8 ust. 1 ustawy o VAT przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów, w rozumieniu art. 7, w tym również:

W myśl art. 8 ust. 2a ustawy, obowiązującego od dnia 1 kwietnia 2011 r., w przypadku gdy podatnik, działając we własnym imieniu, ale na rzecz osoby trzeciej, bierze udział w świadczeniu usług, przyjmuje się, że ten podatnik sam otrzymał i wyświadczył te usługi.

Przedmiotowa regulacja wskazuje wprost, iż w katalogu usług podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług mieszczą się również przypadki, gdy podatnik, działając we własnym imieniu, ale na rzecz osoby trzeciej, bierze udział w świadczeniu usług.

Podatnikami, zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy, są osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Działalność gospodarcza, zgodnie z art. 15 ust. 2 ww. ustawy, obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo, w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy. Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Z przedstawionego opisu zdarzenia przyszłego wynika, iż Wnioskodawca jest organizacją zbiorowego zarządzania prawami w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dalej upapp). Jednym z podstawowych celów statutowych Stowarzyszenia jest zatem zbiorowe zarządzanie i ochrona powierzonych praw autorskich i praw pokrewnych oraz praw wynikających z ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych reprezentowanych przez Wnioskodawcę podmiotów.

Zbiorowy zarząd prawami autorskimi i pokrewnymi polega na tym, że z jednej strony dochodzi do objęcia praw autorskich i praw pokrewnych w zbiorowy zarząd oraz uzyskanie uprawnienia do działania przez S na rzecz producentów i współtwórców utworów audiowizualnych. Z drugiej strony zbiorowy zarząd polega na obejmowaniu jak największej liczby użytkowników praw stosownymi umowami, na mocy których mogą oni korzystać za ustalonym wynagrodzeniem z całego repertuaru Wnioskodawcy, na który składają się prawa autorskie i prawa pokrewne do utworów audiowizualnych. W tym zakresie Stowarzyszenie podejmuje wszelkie działania celem doprowadzenia do zawarcia umowy z podmiotem dokonującym tej eksploatacji, jak również inkasuje wynagrodzenie związane z tą eksploatacją na rzecz podmiotów reprezentowanych przez Wnioskodawcę, a następnie dokonuje repartycji tego wynagrodzenia na rzecz konkretnych producentów i współtwórców utworów audiowizualnych.

Oprócz zawieranych przez Wnioskodawcę z użytkownikami umów licencyjnych na rzecz producentów i współtwórców utworów audiowizualnych, istnieje pewna kategoria użytkowników korzystająca z praw autorskich i praw pokrewnych w sposób bezumowny.

Na podstawie art. 79 ust. 1 upapp uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa m.in. naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych albo poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione - trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu.

Stowarzyszenie dochodząc roszczeń, o których mowa wyżej, wszczyna odpowiednie postępowanie sądowe, lub podejmuje kroki celem zawarcia ugody gdzie dopiero ustalana jest dokładna wartość roszczeń.

W przypadku zawarcia ugody możliwe jest zastosowanie co najmniej dwóch sposobów określania wysokości świadczenia.

Pierwszy z nich polega na analogicznym jak w ustawie ustalaniu iloczynu wysokości wynagrodzenia, które stosownie do art. 79 ust. 1 pkt 3 upapp byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu w wysokości dwukrotnej tego wynagrodzenia (w przypadku naruszenia niezawinionego) lub trzykrotnej (w przypadku naruszenia zawinionego).

W drugim ze sposobów nie jest wyodrębniany iloczyn wysokości wynagrodzenia, które stosownie do art. 79 ust. 1 pkt 3 upapp byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu.

W związku z powyższym Stowarzyszenie ma wątpliwości dotyczące tego czy za wynagrodzenie uznać należy wszystkie kwoty uzyskane przez Wnioskodawcę na podstawie art. 79 ust. 1 pkt 3 upapp, niezależnie od treści ugody/wyroku sądowego oraz sposobu określenia świadczenia, czy też tylko tą część świadczenia, która spełnia rolę wynagrodzenia sensu stricte.

Zgodnie z art. 17 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.) jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu.

W myśl art. 79 ust. 1 ustawy o prawie autorskim uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa:

Na wstępie należy wskazać, iż definicja świadczenia usług ma charakter dopełniający definicję dostawy towarów i jest wyrazem realizacji zasady powszechności opodatkowania podatkiem od towarów i usług transakcji wykonywanych przez podatników w ramach ich działalności gospodarczej zdefiniowanej w art. 15 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług. Z analizy treści art. 8 ust. 1 ustawy wynika, iż pojęcie świadczenia usług jest bardzo szerokie, obejmuje bowiem różnego rodzaju świadczenia nie będące dostawą towarów w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od towarów i usług. Pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie (nie czynienie bądź też tolerowanie). Zauważyć jednak należy, iż usługą będzie tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym. W związku z powyższym czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności. Przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie. Mieszczą się w nich zatem także usługi wykonywane w imieniu własnym i na rzecz osoby trzeciej, jak również w imieniu i na rzecz osoby trzeciej.

Z przedstawionego opisu zdarzenia przyszłego wynika, że Wnioskodawca jako podmiot zarządzający prawami autorskimi dokonuje poboru i repartycji stosownych opłat za korzystanie z praw autorskich. Przepisy ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych regulują w art. 79 pobieranie odpowiednich opłat w sytuacji bezumownego korzystania z tych praw.

Wnioskodawca w sytuacji bezumownego korzystania z majątkowych praw autorskich uzyskuje wynagrodzenie w oparciu o przepis art. 79 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. w drodze wyroku sądu, ugody sądowej lub pozasądowej. Ponadto należy podkreślić, iż sam fakt korzystania bezumownego z czyichś praw, a więc działanie nielegalne nie może samoistnie świadczyć o braku opodatkowania podatkiem VAT takiej czynności. Podatek VAT obejmuje swoim zakresem każde świadczenie niezależnie od form czy ram prawnych jakie ono przybiera. Biorąc pod uwagę fakt, iż w przypadku autorskich praw majątkowych mamy do czynienia z powszechnością wykorzystywania tych praw, nie można uznać, iż korzystanie z autorskich praw majątkowych tylko wtedy podlega zakresowi VAT, gdy jest dokonywane w oparciu o pisemną umowę licencyjną.

Bezsprzecznie w przedmiotowej sprawie mamy do czynienia ze świadczeniem usług, za które w drodze ustawowej ustalona jest odpowiednia odpłatność. Istnieje bowiem świadczący usługę czyli Wnioskodawca oraz beneficjent tej usługi-odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym; tutaj jest nim użytkownik dokonujący bezumownego korzystania z majątkowych praw autorskich. Zatem występują wszystkie elementy, które stanowią o tym, że zostanie wykonana usługa za wynagrodzeniem, którego tylko sposób uregulowania będzie różny.

W związku z powyższym w ocenie tut. Organu bez znaczenia dla określenia skutków podatkowych na gruncie VAT pozostaje sposób, w jaki Stowarzyszenie otrzymało przedmiotowe wynagrodzenie. Sposób jego uzyskania nie zmienia istoty przedmiotowego świadczenia, a mianowicie tego, że jest wynagrodzenie stanowiące zapłatę za wykonanie tego świadczenia. Natomiast sposób pozyskania tych kwot w drodze postępowania sądowego lub ugodowego stanowi jedynie zgodne z prawem postępowanie w celu zaspokojenia wierzytelności powstałych wskutek bezumownego korzystania z autorskich majątkowych praw i praw pokrewnych. Tym samym uznano za prawidłowe stanowisko Wnioskodawcy, iż niezależnie od sposobu otrzymania wynagrodzenia, o którym mowa w art. 79 ust. 1 pkt 3 ustawy, w drodze wyroku sądowego, ugody sądowej czy też ugody pozasądowej, wynagrodzenie to podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Odnosząc się natomiast do podstawy opodatkowania wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z praw autorskich stwierdzić należy, iż zgodnie z art. 30 ust. 3 ustawy o VAT w przypadku gdy podatnik, działając we własnym imieniu, ale na rzecz osoby trzeciej, bierze udział w świadczeniu usług, podstawą opodatkowania jest kwota należna z tytułu świadczenia usług, pomniejszona o kwotę podatku.

W przedmiotowej sprawie bezsprzecznie dochodzi do świadczenia usług za wynagrodzeniem, bowiem w przypadku bezumownego korzystania z autorskich praw majątkowych istnieje faktyczne świadczenie autorów. W przedmiotowej sytuacji mimo, iż użytkownik skorzystał z praw autorskich bez stosownej umowy należy wskazać, iż występują obie strony takiej transakcji tzn. świadczący usługę tj. podmiot będący właścicielem majątkowych praw autorskich oraz beneficjent tej usługi - użytkownik praw. Ponadto ustalone jest wynagrodzenie za wykonanie przedmiotowego świadczenia. Jednakże istotną kwestią do rozstrzygnięcia pozostaje, czy całość przedmiotowego wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z majątkowych praw autorskich stanowi wynagrodzenie podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT.

W ocenie tut. Organu naprawienie szkody z tytułu naruszenia autorskich praw majątkowych w związku z bezumownym korzystaniem z tych praw przez użytkownika wynikające z art. 79 ust. 1 pkt 3 ustawy stanowi w części wynagrodzenie w rozumieniu przepisów art. 30 ust. 3 ustawy o VAT z tytułu świadczenia usług licencyjnych, a w części odszkodowanie.

Już z samej konstrukcji przepisu art. 79 ust. 1 pkt 3 ustawy wynika, iż określone w tym przepisie wynagrodzenie ma służyć naprawieniu wyrządzonej szkody, przy czym jego wysokość może być ustalana na zasadach ogólnych, czyli tak jakby korzystający z majątkowych praw autorskich nie dokonał tego bezumownie, bądź też może stanowić dwukrotność lub trzykrotność tego wynagrodzenia. Zatem należy stwierdzić, iż świadczenie przewidziane w ww. przepisie jest szczególnym środkiem ochrony autorskich praw majątkowych o charakterze kompensacyjno-odszkodowawczym. Z tego powodu za wynagrodzenie dla potrzeb VAT może być uznana wyłącznie jednokrotność stosownego wynagrodzenia, która w chwili jego dochodzenia byłaby należna tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu. Jedynie bowiem w takiej części uzyskane świadczenie spełnia w sensie ekonomicznym rolę wynagrodzenia w rozumieniu przepisów ustawy o VAT.

Należy wskazać, iż istotą odszkodowań nie jest płatność za świadczenie, lecz rekompensata za szkodę i w takim przypadku nie mamy do czynienia z transakcją ekwiwalentną - świadczenie w zamian za wynagrodzenie - co oznacza, że otrzymane odszkodowanie nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony podatnika.

Natomiast tutaj, co wyżej zostało przedstawione mamy do czynienia ze świadczeniem, za które wyznaczone jest wynagrodzenie w części stanowiącej jego jednokrotność, czyli w wysokości odpowiadającej opłacie za korzystanie z majątkowych praw autorskich ustalonej na zasadach ogólnych, a w kwocie przewyższającej tak ustalone wynagrodzenie będzie stanowiło odszkodowanie, gdyż w tej części opłata ta nie będzie stanowiła zapłaty za jakiekolwiek świadczenie.

Tym samym tut. Organ uznał za prawidłowe stanowisko Wnioskodawcy, iż podstawą opodatkowania wynagrodzenia ustalonego w trybie art. 79 ust. 1 pkt 3 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych będzie kwota odpowiadająca jednokrotności wynagrodzenia, pomniejszona o kwotę podatku; a pozostała jej część w przypadku ustalenia jej w wysokości dwukrotnej lub trzykrotnej tego wynagrodzenia będzie stanowiła odszkodowanie pozostające poza zakresem opodatkowania podatkiem od towarów i usług.

Ponadto w przedstawionym zdarzeniu przyszłym Wnioskodawca wskazał, że w przypadku zawarcia ugody możliwe jest zastosowanie co najmniej dwóch sposobów określania wysokości świadczenia: pierwszy z nich polegać może na ustalaniu iloczynu wysokości wynagrodzenia, stosownie do art. 79 ust. 1 pkt 3 ustawy, a drugi - polega na ustaleniu stałej szacunkowo określonej kwoty, której zapłacenie czyniłoby zadość roszczeniom (bez stosowania wskazanego wyżej iloczynu z art. 79 ust. 1 pkt 3 ustawy).

W myśl art. 917 ustawy z dn. 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny (Dz. U. 16 poz. 93 z późn. zm.) przez ugodę strony czynią sobie wzajemne ustępstwa w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego w tym celu, aby uchylić niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku lub zapewnić ich wykonanie albo by uchylić spór istniejący lub mogący powstać.

Tym samym Strony zawierając ugodę mogą zrezygnować z części należnego wynagrodzenia.

W odniesieniu do sytuacji, w której Wnioskodawca zawierając ugodę ustala wynagrodzenie z zastosowaniem iloczynu określonego w art. 79 ust. 1 pkt 3 ustawy, tut. Organ stwierdza, że opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegać będzie jedynie kwota odpowiadająca wysokości wynagrodzenia za świadczenie usług, pomniejszona o kwotę podatku, czyli stanowiąca jego jednokrotność, a pozostała część opłaty będąca nadwyżką ponad tę kwotę, będzie stanowiła odszkodowanie nie podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT.

Natomiast w sytuacji zawarcia ugody, gdy przedmiotowe wynagrodzenie zostanie ustalone szacunkowo w jednej kwocie, należy stwierdzić, że opodatkowaniu podatkiem VAT podlega całość świadczenia. W takiej sytuacji nie istnieje bowiem możliwość wydzielenia kwoty, która w części stanowiłaby odpłatność za usługę, a w pozostałej części byłaby odszkodowaniem.

Zatem w ocenie tut. Organu całość tak ustalonego świadczenia powinna być dla potrzeb podatku VAT traktowana jako wynagrodzenie (w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy VAT) za świadczoną usługę i całość tak ustalonego wynagrodzenia, pomniejszonego o kwotę podatku, stanowić będzie podstawę opodatkowania w myśl art. 30 ust. 3 ustawy o VAT.

W związku z powyższym stanowisko Wnioskodawcy w zakresie ustalenia podstawy opodatkowania w sytuacji zawieranej ugody tut. Organ uznał za prawidłowe.

W odniesieniu do powołanych przez Wnioskodawcę orzeczeń TSUE i WSA tut. Organ nadmienia, iż podzielił zajęte w przedmiotowych orzeczeniach stanowisko.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Warszawie Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Płocku, ul. 1 Maja 10, 09-402 Płock.