IPPP2/443-254/09-2/KK - Opodatkowanie transakcji polegającej na przelewie wierzytelności z cedenta na cesjonariusza, który przejmuje wierzytelność w celu jej realizacji we własnym imieniu, w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. z 2007 r. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Spółki, przedstawione we wniosku z dnia 9 marca 2009 r. (data wpływu 12 marca 2009 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie:

W dniu 12 marca 2009 r. wpłynął ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług. W przedmiotowym wniosku przedstawiono następujące zdarzenie przyszłe.

Spółka zamierza nabyć wierzytelność od osoby trzeciej. Umowa przewidywać będzie, że wierzytelność o wartości 100 zostaje nabyta przez Spółkę i z tego tytułu Spółka wpłaci na rzecz zbywcy kwotę w wysokości 60 w określonym w umowie terminie. Następnie Spółka podejmie działania, mające na celu zbycie wierzytelności z zyskiem lub też inne jej wykorzystanie, w szczególności windykację bądź konwersję na udziały dłużnika bądź inne (potrącenie). Spółka, dokonując oceny ekonomicznej transakcji przyjmuje, że kwota w wysokości 60 stanowi minimalną część wierzytelności, jaką, uda się uzyskać. W ewentualnej nadwyżce do wartości wierzytelności (100) widzi potencjalny zysk. Działania mające przynieść zysk będą rozciągnięte w czasie. Najbardziej prawdopodobnym jest, że Spółka będzie uzyskiwać wpływy stopniowo, przez okres przynajmniej kilku miesięcy, aż do otrzymania pełnej wartości wierzytelności (100) lub też do otrzymania takiej kwoty mniejszej niż wartość wierzytelności, ale większej od zapłaconej zbywcy, którą uzna za maksimum realnie możliwego do osiągnięcia zaspokojenia wierzytelności.

W związku z powyższym zadano następujące pytania:

W ocenie Spółki obowiązek podatkowy powstanie w chwili zrealizowania wierzytelności powyżej kwoty przekazanej zbywcy, tzn. z chwilą otrzymania przez Spółkę nadwyżki ponad 60. Jeżeli zaspokojenie wierzytelności następować będzie częściami, obowiązek podatkowy także powstawał będzie częściowo - począwszy od momentu, w którym suma wpływów przekroczy wartość kwoty przekazanej zbywcy. Tytułem przykładu, w miesiącu, kiedy otrzymane przez Spółkę środki finansowe przekroczą kwotę 60, powstanie obowiązek podatkowy w stosunku do kwoty nadwyżki. I dalej, z każdą kolejną otrzymaną zapłatą powstanie obowiązek podatkowy względem otrzymanej zapłaty. Tylko takie rozwiązanie pozwala na rzetelne opodatkowanie usługi. Do momentu, kiedy Spółka nie otrzyma nadwyżki ponad kwotę zapłaconą zbywcy wierzytelności, brak jest po jej stronie jakiegokolwiek wynagrodzenia. Co więcej, aż do chwili zakończenia realizacji wierzytelności, nie wiadomo ile owej nadwyżki Spółka uzyska, stąd nie jest możliwe określenie podstawy opodatkowania. Ponadto, podstawy opodatkowania nie może stanowić kwota przekazana zbywcy, albowiem ta nie jest kwotą wynagrodzenia za usługę (ta w chwili zawierania umowy nie jest znana), nie jest też zaliczką albowiem nie jest płatnością na poczet wynagrodzenia. Ewentualne wymierzenie podatku od tej kwoty byłoby zatem nieuzasadnione i "zawyżone". Dopiero z chwilą uzyskania "nadwyżki" Spółka osiągnie wynagrodzenie o określonej wysokości, która to wysokość będzie stanowiła podstawę opodatkowanie podatkiem od towarów i usług.

Odnośnie pytania zawartego w punkcie 2

W ocenie Spółki, potwierdzonej opinią Głównego Urzędu Statystycznego, usługę należy zakwalifikować jako usługę pośrednictwa finansowego, gdzie indziej niesklasyfikowaną zwolnioną z opodatkowania - poz. 3 załącznika Nr 4 do ustawy o podatku od towarów i usług.

Mając na uwadze powyższe stwierdza się co następuje:

Ad. 1

Kwestia powstania obowiązku podatkowego uregulowana została w art. 19 ustawy o podatku od towarów i usług. Zgodnie z art. 19 ust. 1 ustawy, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wydania towaru lub wykonania usługi, z zastrzeżeniem ust. 2-21, art. 14 ust. 6, art. 20 i art. 21 ust. 1.

W myśl art. 19 ust. 4 ustawy, jeżeli dostawa towaru lub wykonanie usługi powinny być potwierdzone fakturą, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury, nie później jednak niż w 7 dniu, licząc od dnia wydania towaru lub wykonania usługi. Zgodnie z art. 19 ust. 5 ustawy, przepis ust. 4 stosuje się odpowiednio do faktur za częściowe wykonanie usługi.

Stosownie do zapisu art. 106 ust. 1 ustawy, podatnicy, o których mowa w art. 15, są obowiązani wystawić fakturę stwierdzającą w szczególności dokonanie sprzedaży, datę dokonania sprzedaży, cenę jednostkową bez podatku, podstawę opodatkowania, stawkę i kwotę podatku, kwotę należności oraz dane dotyczące podatnika i nabywcy, z zastrzeżeniem ust. 2, 4 i 5 oraz art. 119 ust. 10 i art. 120 ust. 16.

Na podstawie przepisu § 9 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 28 listopada 2008 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 212, poz. 1337), fakturę wystawia się nie później niż siódmego dnia od dnia wydania towaru lub wykonania usługi, z zastrzeżeniem § 10-12.

Za moment wykonania usługi należy uznać moment zaspokojenia wierzyciela pierwotnego (cedenta), tj. chwilę zdjęcia z niego ciężaru egzekucji i ryzyka niewypłacalności dłużnika, tożsamy z chwilą zapłaty na rzecz cedenta umówionej ceny wierzytelności. W tym bowiem momencie, cedent otrzymuje od cesjonariusza świadczenie stanowiące istotę usługi opisanej we wniosku w odniesieniu do przedmiotowej umowy przelewu wierzytelności. Ponieważ usługa winna zostać udokumentowana fakturą, obowiązek podatkowy z jej tytułu powstanie z chwilą wystawienia faktury, które powinno nastąpić nie później niż 7. dnia licząc od ww. dnia wykonania usługi. W razie nie wystawienia faktury w obowiązującym terminie, obowiązek podatkowy powstanie 7. dnia licząc od ww. dnia wykonania.

Reasumując, świadczone przez Wnioskodawcę usługi podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług stawką podstawową podatku 22%. Podstawą opodatkowania jest różnica pomiędzy wartością nominalną wierzytelności, a wartością którą Wnioskodawca zapłacił za tą wierzytelność, pomniejszoną o kwotę należnego podatku. Usługa ta winna zostać udokumentowana fakturą VAT, obowiązek podatkowy z jej tytułu powstanie z chwilą wystawienia faktury, które powinno nastąpić nie później niż 7 dnia licząc od ww. dnia wykonania usługi tj. momentu zakupu wierzytelności.

Ad. 2

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą, opodatkowaniu podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Przez dostawę towarów, o której mowa powyżej rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (art. 7 ust. 1 ustawy). W myśl art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również: przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej.

Umowa cesji wierzytelności wypełnia znamiona określone w art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, polega bowiem na przeniesieniu prawa do wartości niematerialnych i prawnych, w związku z tym stanowi świadczenie usług w rozumieniu ustawy o podatku VAT.

Z punktu widzenia nabywcy wierzytelności do świadczenia usług dochodzi już w momencie samego nabycia tej wierzytelności, obojętnie czy nabycie zostało dokonane w celu windykacji tej wierzytelności przez samego nabywcę, czy też w celu dalszej jej odsprzedaży. Usługą jest nabycie wierzytelności danego podmiotu w celu jej wykorzystania do operacji prawno-gospodarczych. W konsekwencji fakt zakupu wierzytelności w celu odsprzedaży lub wyegzekwowania czy też dalszej odsprzedaży, należy zakwalifikować jako usługę na rzecz sprzedawcy wierzytelności własnej. Sprzedawca taki jest w opisanej sytuacji usługobiorcą, on bowiem jest odbiorcą świadczenia ze strony nabywcy wierzytelności. Celem nabycia cudzej wierzytelności nie musi być jej odsprzedaż, ale także inne jej wykorzystanie dla celów prawno-gospodarczych przez nabywcę. Sposób wykorzystania nabytej wierzytelności może decydować o charakterze usługi, nie zaś o istocie czynności prawnej jaką jest nabycie cudzej wierzytelności.

Wnioskodawca wskazał, iż zamierza nabyć na podstawie umowy wierzytelności w cenie niższej od wartości nominalnej. Po nabyciu wierzytelności nabywca (cesjonariusz) wejdzie w prawa zbywcy (cedenta), a cel jego działań związany z nabytą wierzytelnością będzie zmierzał do egzekucji zakupionej wierzytelności na własny rachunek i we własnym imieniu, o ile egzekucja taka będzie możliwa.

Wierzytelność to prawo majątkowe, a zatem uprawnienie, z którym wiążą się określone skutki ekonomiczne. Prawo to ma już od momentu powstania określoną wartość ekonomiczną, materialną, nie tylko w momencie jego zaspokojenia, ale także w momencie np. zawarcia umowy. Inaczej mówiąc, stanowi ono równowartość określonej kwoty pieniężnej. Można zatem przyjąć, iż wartość tej wierzytelności jest wynagrodzeniem za usługę świadczoną przez cesjonariusza, w sytuacji, gdy strony umowy cesji nie uregulowały w sposób odmienny kwestii wynagrodzenia. W związku z powyższym, dla opisanej we wniosku czynności nabycia wierzytelności, podstawą opodatkowania będzie kwota świadczenia należnego od nabywcy pomniejszonego o kwotę należnego podatku.

Zakup wierzytelności w celu ich odzyskania we własnym zakresie lub w celu dalszej ich sprzedaży, mieści się niewątpliwie w zakresie usług pośrednictwa finansowego - sklasyfikowanych według PKWiU w sekcji J ex (65-67). W tak ujmowanej usłudze mieści się cywilnoprawna instytucja przelewu wierzytelności (cesji), polegająca na przeniesieniu wierzytelności z majątku dotychczasowego wierzyciela do majątku osoby trzeciej, na mocy umowy zawartej między zbywcą wierzytelności (cedentem), a jej nabywcą (cesjonariuszem).

W takim przypadku, nabywca wierzytelności świadczy na rzecz jej zbywcy usługę pośrednictwa finansowego, której celem jest uwolnienie pierwotnego wierzyciela od ciężaru jej egzekwowania.

Usługi pośrednictwa finansowego, co do zasady, korzystają ze zwolnienia od podatku od towarów i usług na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 1 ustawy, w związku z poz. 3 załącznika Nr 4 do ustawy (Sekcja J ex 65-67), z wyłączaniem usług wymienionych w punktach od 1-9 tej pozycji. W katalogu usług, w odniesieniu do których nie stosuje się zwolnienia od podatku, wymieniono między innymi usługi ściągania długów oraz faktoringu (poz. 3 pkt 5 załącznika Nr 4 do ustawy), przy czym nie wskazano symbolu PKWiU identyfikującego usługi zawierające się w tej kategorii.

Powyższe wyłączenie usług ściągania długów i factoringu ze zwolnienia od podatku VAT zgodne jest z przepisem art. 13B (1) (d) Szóstej Dyrektywy Rady z dnia 17 maja 1977 r. w sprawie harmonizacji przepisów Państw Członkowskich dotyczących podatków obrotowych - wspólny system podatku od wartości dodanej: ujednolicona podstawa wymiaru podatku (77/388/EWG) (Dz. U. UE. L. Nr 145 poz. 1 z późn. zm.), obowiązującej do dnia 31 grudnia 2006 r. oraz art. 135 (1) (d) Dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. U. UE. L. Nr 347 poz. 1 z późn. zm.), która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2007 r.

Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich w wyroku z dnia 26 czerwca 2003 r. w sprawie C-305/01, definiując factoring, o którym mowa w ww. przepisie Szóstej Dyrektywy podkreślił, iż działalność gospodarcza, w ramach której podmiot gospodarczy nabywa wierzytelności, przejmując ryzyko niewywiązania się dłużnika ze zobowiązania i w zamian wystawia swojemu klientowi faktury z tytułu prowizji, stanowi odzyskiwanie długów w rozumieniu art. 13B (d) (3) tej dyrektywy i dlatego działalność ta wyłączona jest ze zwolnienia określonego w tym przepisie. Usługi ściągania długów i factoringu nie zostały zdefiniowane w polskich przepisach prawa i należą do tzw. umów nienazwanych. Co do zasady factoring polega na tym, że faktor trudniący się zawodowo tego typu działalnością nabywa wierzytelności przysługujące przedsiębiorcy (faktorantowi) z tytułu dokonania sprzedaży lub wykonania usług w zamian za określoną kwotę, odpowiadającą wartości nominalnej wierzytelności pomniejszonej o dyskonto uwzględniające wynagrodzenie faktora.

W pojęciu usług ściągania długów i faktoringu mieści się zatem m.in. skup wierzytelności w celu ich windykacji we własnym zakresie lub odprzedaży. Usługa tego typu polegająca na "wyręczeniu" klienta z czynności zmierzających do odzyskania długu podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług bez możliwości skorzystania ze zwolnienia. W pojęciu tym mieszczą się też usługi windykacji, które, co do zasady, zmierzają wprost do odzyskania długu. Usługi te swoim zakresem mogą objąć też zorganizowanie porozumień kompensacyjnych, w wyniku których zleceniodawca odzyskuje dług. Ogół czynności, które wykonał zleceniobiorca powoduje bowiem wpływ środków pieniężnych na konto klienta bądź uregulowania długów. Usługi (j.w.) stanowią usługi ściągania długów, które wyłączone są ze zwolnienia od podatku od towarów i usług na mocy art. 43 ust. 1 pkt 1 ustawy w związku z poz. 3 załącznika Nr 4 do ustawy.

W każdym przypadku, gdy celem działania usługodawcy jest przejęcie wierzytelności (długu) innego podmiotu w celu wyegzekwowania (ściągnięcia długu) - usługę tę należy opodatkować, także wówczas gdy środkiem tego celu jest nabycie cudzej wierzytelności (z ryzykiem lub bez ryzyka wypłacalności dłużnika), która to czynność mieści się w pojęciu szeroko pojętego pośrednictwa finansowego. Zatem, usługa tego typu polegająca na "wyręczeniu" pierwotnego wierzyciela z czynności zmierzających do odzyskania długu, bez względu na to czy dług ten jest przed terminem wymagalności czy termin ten już upłynął, podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, bez możliwości skorzystania ze zwolnienia i podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług według podstawowej stawki 22%, na mocy art. 41 ust. 1 ustawy.

Mając na uwadze przedstawione zdarzenie przyszłe oraz powołane przepisy należy uznać, iż zastosowanie zwolnienia od podatku od towarów i usług dla transakcji finansowych, polegających na zakupie wierzytelności i późniejszym ich odzyskiwaniu na własny rachunek jest nieuzasadnione. Obrót wierzytelnościami (niezależnie od stopnia przejętego ryzyka wypłacalności dłużnika) mieści się w pojęciu usług "ściągania długów i faktoringu" i jest opodatkowany stawką podstawową na mocy art. 41 ust. 1 ustawy - stawka podatku wynosi 22%, z zastrzeżeniem ust. 2-12c, art. 83, art. 119 ust. 7, art. 120 ust. 2 i 3, art. 122 i art. 129 ust. 1.

Reasumując, należy podkreślić, iż nabycie przez Wnioskodawcę wierzytelności za cenę niższą od nominalnej i dochodzenie ich od dłużników lub dalsza ich sprzedaż za cenę niższą od nominalnej, stanowi świadczenie, przez nabywcę wierzytelności na rzecz jej zbywcy, usługi w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy. Transakcja zawierana pomiędzy cedentem a cesjonariuszem polegająca na przelewie wierzytelności z cedenta na cesjonariusza, który przejmuje wierzytelność w celu jej realizacji we własnym imieniu, w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, co ma miejsce w niniejszej sprawie, jest odpłatnym (wynagrodzeniem jest wartość tej wierzytelności) świadczeniem usługi w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług i stanowi czynność odzyskiwania długów wyłączoną ze zwolnienia od podatku od towarów i usług.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym, a w przypadku interpretacji dotyczącej zdarzenia przyszłego - stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy). Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Biuro Krajowej Informacji Podatkowej, ul. 1 Maja 10, 09-402 Płock.