IPPP1-443-289/09-4/IZ

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. z 2007 r. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Wnioskodawczyni przedstawione we wniosku z dnia 13 marca 2009 r. (data wpływu 23 marca 2009 r.), uzupełnionego pismem z dnia 11 maja 2009 r. (data wpływu 18 maja 2009 r.) oraz pismem z dnia 18 czerwca 2009 r. (data wpływu 22 czerwca 2009 r.) nadesłanymi w odpowiedzi na wezwanie tut. organu - o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości - jest prawidłowe.

W dniu 23 marca 2009 r. do tut. Organu wpłynął wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny.

Strona będąca osobą fizyczną zawarła w dniu 4 sierpnia 2008 r., w formie aktu notarialnego ugodę, dotyczącą wypłaty na jej rzecz odszkodowania z tytułu bezumownego korzystania z jej udziału we współwłasności nieruchomości przez osoby trzecie (osoby prawne).

Strona posiada nabyty w drodze spadkobrania udział wynoszący 4/16 części we współwłasności przedmiotowej nieruchomości stanowiącej działkę o powierzchni 9602 m#178;. Na działce składającej się na nieruchomość znajdują się budynki oraz inne nakłady w postaci sieci, w tym budynek produkcyjno-magazynowo-biurowy, który został wzniesiony bez wiedzy i zgody Strony. Budynek ten wraz z gruntem o powierzchni 2733 m#178; był przez miasto W. wydzierżawiany Stowarzyszeniu będącemu stroną ugody na podstawie umowy dzierżawy. Umowę dzierżawy zawarto na czas określony od 4 listopada 2002 r. do 3 listopada 2005 r. Stowarzyszenie uiszczało czynsz dzierżawny w wysokości umownej. Strony uzgodniły, że zapłata kwoty ustalonej ugodą ogranicza zakres odszkodowania za bezumowne korzystanie z udziału we współwłasności nieruchomości oraz zwrotu pożytków z tym związanych za okres 10 lat poprzedzających termin zawarcia ugody.

Powstaje wątpliwość czy otrzymane przez Stronę w wyniku ugody odszkodowanie należy w danych okolicznościach traktować jako podlegające wyłączeniu od obowiązku podatkowego w ramach zwolnienia przedmiotowego wynikającego z art. 21 ust. 1 pkt 3) ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych czy też wypłacone odszkodowanie stanowi przychód z innych źródeł o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych na zasadach ogólnych i/lub usługę opodatkowaną podatkiem od towarów i usług zgodnie ustawą z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług.

W uzupełnieniu do złożonego wniosku z dnia 11 maja 2009 r. Strona wskazała, że ugoda zawarta w dniu 4 sierpnia 2008 r. stanowiła ugodę zawartą poza sadem. Jej zawarcie jednak było konsekwencją postępowania o zawezwanie do próby ugodowej, jakie toczyło się przed Sądem Rejonowym I Wydział Cywilny. Jednocześnie Strona wskazała, iż nie jest czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług.

Natomiast w uzupełnieniu do wniosku z dnia 18 czerwca 2009 r. Wnioskodawczyni podała, iż z tytułu posiadania udziału w nieruchomości wydzierżawianej Stowarzyszeniu nie uzyskiwała jakichkolwiek korzyści i nie łączył Jej żaden stosunek prawny z Urzędem Miasta jak również ze Stowarzyszeniem. Strona nie zna podstawy, na jakiej miasto W. wydzierżawiło nieruchomość w której posiadałam udział Stowarzyszeniu. Może jedynie domniemywać, iż miasto W. uznawało, iż nieruchomość ta należy do miasta. Być może przyczyną był brak księgi wieczystej przedmiotowej nieruchomości.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie.

Czy otrzymane przez Stronę, w wyniku ugody odszkodowanie z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości należy w niniejszej sprawie traktować, jako wynagrodzenie za świadczenie usług opodatkowane podatkiem od towarów i usług, mając na względzie, że Strona jest osobą fizyczną i w celu wypłaty odszkodowania nie wystawiono faktury VAT.

W opinii Strony nie ma podstaw do uznania, iż w niniejszej sprawie mamy do czynienia ze świadczeniem usług. Izba Skarbowa we Wrocławiu decyzją z 26 czerwca 2005 r. (nr PP I 443/582/05/AK) uznała, iż odszkodowanie ze bezumowne korzystanie z lokalu nie jest ani dostawą towarów ani świadczeniem usług i jako takie podatkowi VAT nie podlega Odszkodowanie za bezumowne korzystanie z nieruchomości obejmuje spodziewane korzyści z tytułu umowy najmu czy dzierżawy, która zostałaby zawarta gdyby nieruchomość nie została zajęta. Przepisy prawa przyznają właścicielowi prawo do roszczenia o odszkodowanie, które obejmuje kompensatę utraconych korzyści, jakie właściciel by uzyskał gdyby rzecz wynajął. Utratą korzyści jest w szczególności szkoda polegająca na nie uzyskaniu pożytków cywilnych, które rzecz przynosi. Odszkodowanie od osób korzystających bezumownie z nieruchomości nie jest żadną z czynności wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, który określa przedmiot opodatkowania. Nie nożna traktować go ani jako dostawy, ani jako świadczenia usługi. Za powyższym poglądem przemawia chociażby stosowana per analogia teza wyroku z dnia 26 kwietnia 2007 r. Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, zgodnie z którą "nielegalny pobór energii nie stanowi dostawy w myśl ustawy o VAT, ponieważ nie prowadzi do przeniesienia prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, W związku z powyższym, uzyskanie przez dostawcę energii wynagrodzenia (odszkodowania) z tytułu strat poniesionych przy nielegalnym poborze energii nie podlega opodatkowaniu VAT".

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za prawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą, opodatkowaniu podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Natomiast w myśl postanowień art. 8 ust. 1 ustawy, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

Należy zauważyć, że ze świadczeniem usług w rozumieniu przepisów ustawy mamy do czynienia wówczas, gdy dochodzi do wykonania określonej czynności (świadczenia), istnieje jej odbiorca oraz, w zamian za to świadczenie, występuje odpłatność. Czynność opodatkowana powstaje bowiem wyłącznie w związku z zaistnieniem stosunku prawnego określonego umową między stronami. Zatem wystąpić musi bezpośredni i niezbędny związek pomiędzy wykonywanymi czynnościami i wysokością otrzymanego wynagrodzenia, oparty o relacje cywilnoprawne pomiędzy podmiotami i jednocześnie wynagrodzenie to może być wyrażone w pieniądzu. W związku z powyższym czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności.

Kwestie bezumownego korzystania z cudzej własności regulują przepisy art. 224 i art. 225 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.). W warunkach określonych normą art. 224 i art. 225 k.c., właścicielowi przysługuje roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z jego rzeczy. Zapłata w tym przypadku określonej kwoty pieniężnej wiąże się z prawem żądania naprawienia wynikłej dla właściciela rzeczy szkody z tytułu bezprawnego używania rzeczy. Żądane wynagrodzenie (roszczenie pieniężne) stanowi w istocie odszkodowanie. Przepisy prawa przyznają właścicielowi prawo do roszczenia o odszkodowanie, które obejmuje kompensatę utraconych korzyści, jakie właściciel by uzyskał gdyby rzecz wynajął.

O tym, czy bezumowne korzystanie z nieruchomości podlega opodatkowaniu na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, decydować muszą w każdym przypadku konkretne okoliczności.

W sytuacji, gdy najemca bezprawnie zajmie nieruchomość i nie chce jej opuścić, zasadne jest przyjęcie, że pomiędzy wynajmującym i korzystającym bezumownie z tej nieruchomości nie istnieje żaden jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne. Świadczenie podatnika, nieoparte na tytule prawnym, wskazującym obowiązek świadczenia usług oraz wysokość wynagrodzenia - nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Odszkodowanie wypłacone w takich okolicznościach z tego tytułu nie jest płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania nieruchomością i wynikłe z tego tytułu szkody.

W sprawie będącej przedmiotem wniosku Wnioskodawczyni jako właściciel nieruchomości w 2008 r. podpisała notarialnie ugodę ze Stowarzyszeniem jako stroną nieprawnie korzystającą z nieruchomości, której przedmiotem jest wypłata odszkodowania za bezumowne korzystanie z jej części nieruchomości przez okres 10 lat. Przedmiotowa nieruchomość została (zgodnie z oświadczeniem Wnioskodawcy) wydzierżawiona przez Miasto W, Stowarzyszeniu. Pomiędzy Wnioskodawczynią a Miastem W nie istniał żaden stosunek prawny upoważniający do przekazania na podstawie umowy dzierżawy posiadanej nieruchomości Stowarzyszeniu. Również Strony i Stowarzyszenia nie łączył żaden stosunek prawny z tytułu umowy dzierżawy przedmiotowej nieruchomości. Przez okres użytkowania nieruchomości przez Stowarzyszenie Wnioskodawczyni nie otrzymywała żadnych należności z tytułu dzierżawy ze strony Miasta W jak i Stowarzyszenia.

Biorąc pod uwagę powyższe przepisy należy stwierdzić, że bezumowne korzystanie z nieruchomości przez Stowarzyszenie, nie jest świadczeniem usług lecz odszkodowaniem za pozbawienie właściciela prawa do korzystania z należącej do niej części. W przedmiotowym stanie faktycznym Wnioskodawca złożyła do sądu wniosek o zawezwanie do próby ugodowej, która ostatecznie została zawarta poza sądem - przed notariuszem. Wnioskodawca wyraził sprzeciw wobec korzystania przez Stowarzyszenie z nieruchomości bez umowy. Mając na uwadze okoliczności stanu faktycznego należy stwierdzić, iż odszkodowanie nie stanowi odpłatności za korzystanie z nieruchomości, a jedynie rekompensatę za zajęcie cudzej własności i uniemożliwienie wykorzystania jej w odmienny sposób. Tym samym bezumowna czynność, na którą nie została wyrażona zgoda (ani wyraźna, ani dorozumiana), nie stanowi czynności opodatkowanej podatkiem od towarów i usług.

W związku z powyższym przedmiotowe odszkodowanie, z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości, nie jest czynnością podlegającą opodatkowaniu.

Jednocześnie należy zaznaczyć, iż zgodnie z art. 14b § 3 Ordynacji podatkowej, wyczerpujący opis stanu faktycznego winien wynikać z wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej, a nie z załączonych do niego dokumentów, w związku z czym nie były one przedmiotem merytorycznej analizy.

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Warszawie Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Płocku, 09-402 Płock, ul. 1 Maja 10.