IPPB3/423-615/09-6/JB

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770) Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Spółki, przedstawione we wniosku z dnia 27 sierpnia 2009 r. (data wpływu 7 września 2009 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie:

* wartości przychodu wykazanego przez Spółkę z tytułu sprzedaży własnych akcji swoim pracownikom oraz pracownikom z Grupy - jest nieprawidłowe,

* uznania za koszty podatkowe wydatków na nabycie własnych akcji, sprzedanych następnie

- swoim pracownikom - jest prawidłowe,

- pracownikom innych spółek z Grupy - jest nieprawidłowe,.

* uznania za koszty podatkowe straty z tytułu sprzedaży akcji, po cenie niższej niż rynkowa - jest nieprawidłowe,

* momentu rozpoznania przychodów i kosztów związanych ze zbycia akcji własnych w ramach pracowniczego programu motywacyjnego - jest prawidłowe.

W dniu 7 września 2009 r. wpłynął do tut. BKIP wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych, w zakresie konsekwencji podatkowych związanych ze zbyciem akcji własnych, w ramach pracowniczego programu motywacyjnego.

W przedmiotowym wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny.

W celu zwiększenia motywacji pracowników, E. S.A. (zwany dalej Spółką) podjął decyzję o utworzeniu trzyletniego pracowniczego programu motywacyjnego (zwanego dalej PPM). Zgodnie z założeniami PPM pracownicy kadry kierowniczej Grupy E (z wyłączeniem członków Zarządu), czyli pracownicy Spółki i spółek zależnych, otrzymają możliwość zakupu akcji Spółki po cenie preferencyjnej w wysokości 11 zł za każdą akcję, przy czym cena preferencyjna jest niższa od aktualnej wartości rynkowej akcji Spółki. Wprowadzenie PPM nastąpiło na podstawie uchwały Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy Spółki (uchwała nr 14/2009). Łączna suma akcji, które zostaną zaoferowane osobom uprawnionym w latach 2009-2011 nie przekroczy 150.000 akcji (co jest równe 1,19% ogółu akcji Spółki).

W celu realizacji programu, Spółka zaoferuje do 50.000 akcji rocznie, które zostaną uprzednio skupione na rynku regulowanym w ramach utworzonego kapitału rezerwowego. Zasady oraz ilość akcji przyznawanych określonym pracownikom oparte zostaną o szczegółowe założenia PPM, które mają zostać opracowane przez Zarząd Spółki. Czynniki warunkujące przyznanie akcji będą miały charakter uznaniowy i będą odzwierciedlały min. pozycję pracownika w Grupie oraz udział w osiąganych wynikach. Zgodnie z założeniami planowany jest 4 - miesięczny okres liczony od momentu faktycznego otrzymania akcji, w ciągu, którego pracownicy nie będą mogli ich zbyć.

Wiadomym jest, że na zakupie i sprzedaży własnych akcji Spółka zanotuje stratę (przychód będzie mniejszy od kosztów ich zakupu).

W związku z opisanym stanem faktycznym, Spółka powzięła szereg wątpliwości dotyczących konsekwencji podatkowych przedmiotowej transakcji w podatku dochodowym od osób prawnych, zwanym dalej podatkiem CIT.

W związku z powyższym zadano następujące pytania.

Stanowisko Wnioskodawcy

Ad.1

Zdaniem Spółki, winna ona rozpoznać, jako przychody ze sprzedaży nabytych uprzednio własnych akcji) przychody w wysokości ich ceny sprzedaży, czyli jako iloczyn ilości sprzedanych jednej osobie akcji i kwoty 11 zł (cena akcji ustalona uchwałą walnego zgromadzenia akcjonariuszy Spółki). Powodem takiego wniosku jest art. 14 ust. 1 ustawy o CIT. W myśl tego przepisu, co do zasady, przychodem ze sprzedaży praw majątkowych (akcje są takowymi) jest cena ich sprzedaży chyba, że bez uzasadnionej przyczyny odbiegałaby ona od ceny rynkowej - wówczas przychodem dla celów podatkowych jest cena rynkowa tych sprzedawanych praw majątkowych (w tym przypadku akcji) Jeżeli więc istnieje uzasadniona przyczyna sprzedaży akcji poniżej ich wartości rynkowej, to taka cena (niższa od rynkowej) jest przychodem ze sprzedaży dla celów podatku CIT.

W rozpatrywanym przypadku występuje taka sytuacja, że cena sprzedaży akcji odbiega z uzasadnionej przyczyny od ceny rynkowej tych akcji. Konkretnie cena sprzedaży akcji odbiega od ich ceny rynkowej, ponieważ jest sprzedawana pracownikom Spółki i spółek zależnych po to, aby ich jeszcze bardziej związać ze Spółką (i całym koncernem). Ma to zaskutkować jeszcze wyższymi przychodami Spółki - jeżeli pracownicy będą współwłaścicielami Spółki, to będą jeszcze bardziej efektywnie wykonywać swoją pracę na rzecz Spółki (spółek zależnych), bo będą mieli w tym, po części, swój osobisty interes. Ponadto taka operacja ma zapewnić utrzymanie w Spółce dobrej kadry na stanowiskach kierowniczych, a co jest dla Spółki bardzo ważne, bo wykwalifikowany i dobry personel kierowniczy to podstawa dobrego funkcjonowania Spółki, jako podmiotu gospodarczego. Te argumenty - w sposób racjonalny - uzasadniają sprzedaż akcji własnych Spółki, poniżej ich wartości rynkowej.

Reasumując stwierdzić trzeba, że w opisywanym przypadku sprzedaży własnych akcji Spółki, przychodem dla celów podatkowych, będzie ich cena sprzedaży.

Ad.2

Wydatki na nabycie akcji, które są potem sprzedawane pracownikom Spółki i spółek zależnych będą dla Spółki kosztami uzyskania przychodu w ujęciu podatkowym. Powód tego jest prozaiczny - te koszty zaskutkują przychodami ze sprzedaży tych akcji. Skoro więc są to koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodu - czyli jest spełniony wymóg zaliczalności kosztów do kosztów podatkowych, przewidziany w art. 15 ust. 1 ustawy o CIT - to koszty takie będą kosztem podatkowym dla Spółki. Taki wniosek ma także wprost swoje uzasadnienie w art. 16 ust. 1 pkt 8) ustawy o CIT, który stanowi, że wydatki na nabycie akcji stanowią koszt podatkowy w dacie sprzedaży tych akcji. Wobec braku regulacji przeciwnych przepis ten ma zastosowanie także do nabycia własnych akcji. Jeżeli więc wydatki na nabycie własnych akcji są kosztem w dacie ich sprzedaży, to muszą tym kosztem w ogóle być. Wobec powyższego uznać bezspornie trzeba, że wydatki na nabycie własnych akcji są kosztem podatkowym Spółki.

Ad.3

Skoro wydatki na nabycie własnych akcji przez Spółkę mogą być kosztem podatkowym, co do zasady, to jeżeli na transakcji ich zakupu i sprzedaży wystąpi strata podatkowa, to będzie ona kosztem podatkowym. Innymi słowy, skoro strata jest tylko matematyczną konsekwencją wykazania przez Spółkę przychodów i kosztów, a te są przez Spółkę wykazywane prawidłowo (vide odpowiedzi ad. 1 i ad. 2), to taka strata będzie kosztem podatkowym (jeżeli elementy składowe rachunku podatkowego są przez Spółkę wykazywane poprawnie, to ich różnica matematyczna, jako logiczna konsekwencja, jest także wielkością podatkowo poprawną).

Ad.4

W opisywanej transakcji Spółka winna rozpoznać:

W odniesieniu do przedstawionego stanu faktycznego, stwierdzam, co następuje:

Ad.1.

Zgodnie, z art. 12 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z późn. zm.) (dalej: u.p.d.o.p.), przychodami, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4 oraz art. 13 i 14 są w szczególności otrzymane pieniądze i wartości pieniężne w tym również różnice kursowe. Na podstawie art. 12 ust. 3 u.p.d.o.p., za przychody związane z działalnością gospodarczą i z działami specjalnymi produkcji rolnej, osiągnięte w roku podatkowym, uważa się także należne przychody, choćby nie zostały jeszcze faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont.

Zgodnie z art. 14 ust. 1 ww. ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych przychodem z odpłatnego zbycia rzeczy i praw majątkowych, z zastrzeżeniem ust. 4 i 5, jest ich wartość wyrażona w cenie określonej w umowie. Jeżeli jednak cena bez uzasadnionej przyczyny znacznie odbiega od wartości rynkowej tych rzeczy lub praw, przychód ten określa organ podatkowy (podkr. organu) w wysokości wartości rynkowej.

Wartość rynkową określa się na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca odpłatnego zbycia (art. 14 ust. 2 wyżej wymienionej ustawy).

Jeżeli wartość wyrażona w cenie określonej w umowie znacznie odbiega od wartości rynkowej tych rzeczy lub praw, organ podatkowy, zgodnie z art. 14 ust. 3 u.p.d.o.p., wezwie strony umowy do zmiany tej wartości lub wskazania przyczyn uzasadniających podanie ceny znacznie odbiegającej od wartości rynkowej. W razie nieudzielenia odpowiedzi, niedokonania zmiany wartości lub niewskazania przyczyn, które uzasadniają podanie ceny znacznie odbiegającej od wartości rynkowej, organ podatkowy określi wartość z uwzględnieniem opinii biegłego lub biegłych.

Jak wynika z przytoczonych przepisów, generalnie przychodem z odpłatnego zbycia praw majątkowych jest wartość zbywanego prawa, którą ustala się biorąc pod uwagę przede wszystkim cenę określoną w umowie. Jednakże w sytuacji, gdy cena określona w umowie bez racjonalnego wytłumaczenia odbiega od obiektywnie ocenianej wartości prawa majątkowego, organ podatkowy może ustalić przychód w wysokości wartości rynkowej. Chociaż ustalenie przychodu przez organ podatkowy może nastąpić tylko wówczas, gdy cena umowna znacznie odbiega od wartości rynkowej bez uzasadnionej przyczyny, przepis art. 14 ustawy nie określa wprost przesłanek pozwalających organowi podatkowemu uznać, że cena określona w umowie znacznie odbiega od wartości rynkowej, jak również, że nastąpiło to bez uzasadnionej przyczyny.

Organ podatkowy biorąc pod uwagę obrót prawami majątkowymi tego samego rodzaju i gatunku powinien zastosować odpowiedni model wyceny, uwzględniając w nim czynniki, jakie mogą mieć wpływ na cenę, np.: wartość przepływów pieniężnych (jakie akcje generują dla ich posiadacza), czas ich otrzymania, czy stopy zwrotu. W literaturze przedmiotu, przedstawiane są pewne sytuacje, w których przyczyna obniżenia ceny umownej z tytułu sprzedaży rzeczy i praw uznawana jest za uzasadnioną. Są to takie okoliczności, jak prowadzenie wyprzedaży majątku, czy konieczność szybkiego wyzbycia się danych składników majątkowych, itp.

Jednakże ocena, czy wskazane przez podatnika okoliczności (tu: realizacja pracowniczego programu motywacyjnego) zasługują na uznanie ich za uzasadnioną przyczynę, o której mowa w art. 14 ust. 1 może być dokonana tylko w toku postępowania dowodowego, jakim jest postępowanie kontrolne czy podatkowe.

Zauważyć należy, że uregulowane w art. 14b-h ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa postępowanie w sprawie wydawania interpretacji indywidualnych jest postępowaniem odrębnym od postępowania podatkowego czy kontrolnego, w ramach których to prowadzone jest postępowanie dowodowe, konieczne do zbadania przesłanek i celów ustalenia preferencyjnej ceny sprzedaży akcji. Natomiast regulacje art. 14 ustawy - Ordynacja podatkowa nie przewidują prowadzenia postępowania dowodowego w sprawach o interpretację przepisów prawa podatkowego.

Postępowanie kontrolne czy podatkowe, które w sposób staranny i wnikliwy oceni na podstawie dokumentów źródłowych, poszczególne transakcje w kontekście ceny sprzedaży i jej odniesienia do wartości rynkowej, pozwoli zweryfikować ustalenie ceny dokonane przez podatnika. Tym samym nie może być dokonane przy wydawaniu interpretacji indywidualnych w trybie art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej.

W związku z powyższym, nie można wykluczyć, że w przedstawionym stanie faktycznym znajdzie zastosowanie art. 14 ust. 1 zdanie drugie u.p.d.o.p. Przy czym zbadanie przesłanek ustalenia ceny sprzedaży akcji własnych po cenie niższej niż rynkowa, jest możliwe dopiero w ramach ewentualnego postępowania kontrolnego lub podatkowego. Należy podkreślić, iż w toku tego postępowania, podatnik będzie zobowiązany udowodnić, że sprzedaż akcji własnych po cenie preferencyjnej (tu: 11 zł) w sytuacji, gdy cena ta znacznie odbiega od wartości rynkowej, miała uzasadnione przyczyny.

W konsekwencji, tut. organ nie może potwierdzić stanowiska Spółki, zgodnie z którym, przychód podatkowy, w niniejszej sprawie, należy ustalić w wysokości ceny (która jest niższa od wartości rynkowej) wynikającej z umowy sprzedaży.

Ad.2.

W kwestii ustalenia kosztu uzyskania przychodów z tytułu zbycia akcji należy mieć na względzie treść art. 15 ust. 1 u.p.d.o.p., zgodnie z którym kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1.

Zgodnie z powyższymi uregulowaniami podatnik ma możliwość odliczenia dla celów podatkowych wszelkich wydatków, pod warunkiem, że wykaże ich związek z prowadzoną działalnością gospodarczą lub inną działalnością zarobkową, a ich poniesienie ma lub może mieć wpływ na wielkość osiągniętego przychodu lub jego zachowania albo zabezpieczenia. Chodzi tu o związek tego typu, że poniesienie kosztu ma wpływ na powstanie lub zwiększenie przychodu. Co do zasady, przyjmuje się, że przy ustalaniu kosztów uzyskania przychodów każdy wydatek - poza wyraźnie wskazanym w ustawie - wymaga indywidualnej oceny pod kątem bezpośredniego związku z przychodem i racjonalności działania dla osiągnięcia tego przychodu.

Stosownie do art. 16 ust. 1 pkt 8 u.p.d.o.p., nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków na objęcie lub nabycie udziałów albo wkładów w spółdzielni, udziałów albo akcji w spółce oraz innych papierów wartościowych, a także wydatków na nabycie tytułów uczestnictwa lub jednostek uczestnictwa w funduszach kapitałowych; wydatki takie są jednak kosztem uzyskania przychodu z odpłatnego zbycia tych wkładów, udziałów, akcji oraz innych papierów wartościowych, w tym z tytułu wykupu przez emitenta papierów wartościowych, a także z odkupienia tytułów uczestnictwa lub jednostek uczestnictwa w funduszach kapitałowych albo umorzenia jednostek uczestnictwa, tytułów uczestnictwa oraz certyfikatów inwestycyjnych w funduszach kapitałowych, z zastrzeżeniem ust. 7e.

Użycie przez ustawodawcę określenia - wydatki na nabycie - oznacza, że do kosztów - ale dopiero z chwilą sprzedaży udziałów lub akcji - zalicza się wszelkie koszty bezpośrednio warunkujące nabycie tych udziałów lub akcji, bez których poniesienia nie byłoby możliwe skuteczne nabycie udziałów lub akcji. Do typowych kosztów warunkujących nabycie udziałów lub akcji zaliczyć należy zapłaconą cenę udziałów lub akcji oraz inne koszty bezpośrednio związane z tym zakupem (opłaty, notarialne, prowizje biura maklerskiego itp.).

Takie wydatki stanowią koszty uzyskania przychodów pod warunkiem jednak, że spełniają ogólne przesłanki zaliczenia ich do kosztów podatkowych wynikające z art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. I w tym aspekcie należy rozpatrzyć poniesione przez Spółkę wydatki na zakup akcji własnych.

W ocenie organu wydającego interpretację, realizacja programu motywacyjnego wobec własnych pracowników Spółki i poniesione w tym zakresie wydatki na zakup akcji będą stanowiły w całości koszty uzyskania przychodów, gdyż pośrednio wpływają one na możliwość osiągnięcia przez Spółkę zwiększonych przychodów w przyszłości. Mają one niejako charakter wynagrodzenia - premii na rzecz wybranych pracowników Spółki-członków kadry kierowniczej.

Nie można jednak tego samego stwierdzić w stosunku do realizacji programu motywacyjnego obejmującego pracowników innych podmiotów - spółek zależnych. W tym wypadku poniesione przez Spółkę wydatki nie mają związku z powstaniem lub zwiększeniem przychodów Spółki lecz przychodów spółek zależnych, na rzecz których pracownicy ci świadczą pracę. W celu zapewnienia neutralności takiej operacji pod względem podatkowym (Spółka ma bowiem obowiązek wykazania przychodów ze sprzedaży akcji pracownikom spółek zależnych), wydatki te mogą stanowić koszt uzyskania przychodów jedynie w części odpowiadającej wysokości ceny uzyskanej ze sprzedaży akcji-wysokości przychodu. Natomiast pozostała część tych wydatków nie może zostać zaliczona do kosztów podatkowych ze względu na brak związku ich poniesienia z uzyskiwanym przychodem.

Ad.3.

Pojęcie straty jako kosztu uzyskania przychodu nie zostało zdefiniowane w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych. Definicja straty w ustawie odnosi się wyłącznie do wyniku działalności podatnika w roku podatkowym - zgodnie z art. 7 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, jeżeli koszty uzyskania przychodów przekraczają sumę przychodów to różnica ta jest stratą.

Sprzedaż akcji własnych nabytych po cenie wyższej niż cena sprzedaży niewątpliwie stanowi dla Spółki stratę w znaczeniu ekonomicznym. Pod względem podatkowym trzeba jednakże zauważyć, że Spółka ma prawo do uznania za koszty podatkowe wydatków na zakup akcji (z zastrzeżeniem, o którym mowa w odpowiedzi na pytanie nr 2) przy jednoczesnym wykazaniu przychodów ze sprzedaży akcji. Takie rozliczenie podatkowe prowadzi w efekcie do powstania straty w wyniku podatkowego rozpoznania takich transakcji (koszty przewyższają przychody). Ujęcie w kosztach podatkowych straty w znaczeniu ekonomicznym spowodowałoby więc powtórne zaliczenie do kosztów tych samych wielkości.

Ad.4.

Ustalając moment powstania przychodu, należy mieć na uwadze art. 12 ust. 3a ww. ustawy, zgodnie z którym za datę powstania przychodu, o którym mowa w ust. 3, uważa się, z zastrzeżeniem ust. 3c-3e, dzień wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi albo częściowego wykonania usługi, nie później niż dzień:

Wobec powyższego, przychód z tytułu sprzedaży akcji, powstanie w dacie ich sprzedaży.

O potrącalności kosztów w czasie decydują zaś przepisy art. 15 ust. 4, 4a-4 h u.p.d.o.p., a w szczególności mający zastosowanie w sprawie art. 15 ust. 4, zgodnie z którym koszty uzyskania przychodów bezpośrednio związane z przychodami, poniesione w latach poprzedzających rok podatkowy oraz w roku podatkowym, są potrącalne w tym roku podatkowym, w którym osiągnięte zostały odpowiadające im przychody, z zastrzeżeniem ust. 4b i 4c.

W niniejszej sprawie, moment powstania kosztu podatkowego należy rozpoznać zgodnie z art. 15 ust. 4, w korelacji z art. 16 ust. 1 pkt 8 ustawy. A zatem, wydatki związane z nabyciem akcji własnych (skup akcji na rynku regulowanym), stanowią koszt podatkowy, w dacie sprzedaży tych akcji (z zastrzeżeniem co do ich wysokości, o którym mowa w odpowiedzi na pytanie nr 2).

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego: w zakresie pytania pierwszego, drugiego-w części dotyczącej sprzedaży akcji pracownikom innych spółek z Grupy i trzeciego uznaje się za nieprawidłowe, natomiast w zakresie pytania drugiego w części dotyczącej sprzedaży akcji własnym pracownikom oraz pytania czwartego za prawidłowe.

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Warszawie Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Płocku, ul. 1-go Maja 10, 09-402 Płock.