IPPB3/423-550/10-2/AG - Ustalenie momentu powstania przychodów i kosztów podatkowych spółki akcyjnej w związku z realizacją kontraktów dotyczących instrumentów pochodnych, zawieranych z podmiotem niebankowym oraz z podmiotami finansowymi.

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770, z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Spółki, przedstawione we wniosku z dnia 24 sierpnia 2010 r. (data wpływu 26 sierpnia 2010 r.) w sprawie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie przychodów i kosztów podatkowych - jest prawidłowe.

W dniu 26 sierpnia 2010 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie przychodów i kosztów podatkowych.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny.

Spółka S.A. (dalej jako "J" lub "Spółka") prowadzi działalność w branży paliwowej, w szczególności dokonuje obrotu paliwami płynnymi, w tym benzyną i olejem napędowym. Ze względu na rodzaj branży, w której Spółka funkcjonuje, Spółka w celu zabezpieczenia swojej pozycji rynkowej zawiera różne umowy na instrumenty pochodne.

Kontrakty, w których aktywem bazowym jest cena paliwa i ropy naftowej są zawierane w związku z nałożonym na J. obowiązkiem gromadzenia rezerw obowiązkowych i służą możliwości ich sprzedaży po satysfakcjonującej Spółkę cenie. Do tego typu kontraktów, zawieranych przez Spółkę, zaliczają się m.in.;

Mając natomiast na uwadze fakt rozliczania się przez Jw walutach obcych, Spółka zawiera również kontrakty, w których aktywem bazowym jest waluta obca. Kontrakty te służą zabezpieczeniu przyszłych przepływów w walutach obcych. Wśród takich kontraktów, zawieranych przez Spółkę, znajdują się:

Przedstawione wyżej instrumenty pochodne nie są związane z realizowanymi przez Spółkę inwestycjami w środki trwałe i wartości niematerialne i prawne, zatem wynik na tych transakcjach nie powiększa wartości początkowej tych inwestycji.

Kontrakty zawierane są w oparciu o umowy ramowe, zaś ich realizacja następuje w oparciu o dokumenty szczegółowe, które zawierają specyfikacje konkretnej transakcji (potwierdzenia zawarcia transakcji), w tym w szczególności o:

* stronach kontraktu)

* dacie zawarcia kontraktu,

* specyfikacji instrumentu bazowego,

* dacie wyceny kontraktu (ustalenia praw I obowiązków wynikających z kontraktu),

* dacie wymagalności płatności.

W odniesieniu do kontraktów Swap towarowe Spółka od podmiotu zagranicznego dodatkowo na zamknięcie kontraktu otrzymuje fakturę (lnvoice, Credit Note), którą traktuje jako ostateczne potwierdzenie warunków kontraktów w zakresie daty wymagalności płatności.

Ze względu na różnorodność podmiotów, z którymi zawierane są transakcje, jak również różnice wynikające z charakteru samych transakcji, specyfikacje kontraktów zawieranych przez Spółkę posiadają różnorodne nazewnictwo w odniesieniu do terminów kontraktowych, w tym w szczególności do:

* terminu zawarcia kontraktu,

* terminu ustalenia prawi obowiązków wynikających z kontraktu,

* terminu wymagalności płatności.

Spółka stoi na stanowisku, iż przy określaniu implikacji podatkowych wynikających z zawartych kontraktów powinno się brać pod uwagę faktyczne zdarzenia, które znajdują swoje odzwierciedlenie w stosownych regulacjach podatkowych ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej jako "u.p.d.o.p.").

W związku z powyższym Spółka wniosła o potwierdzenie, iż:

Stanowisko wnioskodawcy.

Dla celów u.p.d.o.p. instrumenty pochodne definiowane są jako prawa majątkowe, których cena zależy bezpośrednio lub pośrednio od ceny towarów, walut obcych, waluty polskiej, złota dewizowego, platyny dewizowej lub papierów wartościowych, albo od wysokości stóp procentowych lub indeksów, a w szczególności opcje i kontrakty terminowe. W doktrynie prawa finansowego za pochodny instrument finansowy uważa się taki instrument, którego wartość zależy od wartości innego instrumentu (pierwotnego), na który ten pochodny instrument został wystawiony.

W odniesieniu do obrotu instrumentami pochodnymi wyróżnia się;

* transakcje rzeczywiste, w których następuje faktyczne przeniesienie prawa własności ze sprzedającego na kupującego w drodze fizycznego dostarczenia instrumentu bazowego kupującemu przez sprzedającego, w określonym terminie i miejscu w zamian za ekwiwalent pieniężny - transakcje nierzeczywiste, w których nie następuje fizyczna dostawa instrumentu bazowego, natomiast realizacja transakcji jest dokonywana poprzez rozliczenie między stronami kontaktu.

Zawierane przez Spółkę kontrakty terminowe - zarówno z podmiotem niebankowym, jak i z podmiotami finansowymi - są instrumentami pochodnymi w rozumieniu przepisów u.p.d.o.p. Jednocześnie, przedstawione w niniejszym wniosku kontrakty są kontraktami, w których występuje nierzeczywiste rozliczenie.

Realizacja praw wynikających z zawartych kontraktów, polega na dokonaniu rozliczenia wzajemnych zobowiązań i należności i nabyciu na dzień realizacji transakcji roszczenia o wypłatę środków pieniężnych w wysokości różnicy pomiędzy ceną referencyjną surowca/ kursu walutowego oraz ceną (kursem) realizacji ustaloną w kontrakcie lub ostatecznie na fakturze. W odniesieniu do przedstawionych instrumentów pochodnych, Spółka w oznaczonym terminie może zrealizować zysk lub ponieść stratę na danym instrumencie finansowym, w zależności w którą stronę ukształtowały się ceny surowca (kursy walutowe).

Stosownie do art. 12 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z późn. zm.) - dalej: u.p.d.o.p., przychodami, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4 oraz art. 13 i 14, są w szczególności otrzymane pieniądze, wartości pieniężne, w tym również różnice kursowe.

Natomiast na podstawie art. 12 ust. 3 tej ustawy, za przychody związane z działalnością gospodarczą i z działami specjalnymi produkcji rolnej, osiągnięte w roku podatkowym, uważa się także należne przychody, choćby nie zostały jeszcze faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont.

Przychodami należnymi są przychody, które w następstwie działalności gospodarczej stały się należnością (wierzytelnością), chociaż faktycznie jeszcze ich nie uzyskano. Oznacza to, że opodatkowanie rozszerzone zostało także na przychody, które zgodnie z ich zaksięgowaniem, powinny wpłynąć do podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą, lecz jeszcze to nie nastąpiło, co jest konsekwencją oparcia opodatkowania przychodów z działalności gospodarczej na tzw. zasadzie memoriałowej.

Zdaniem Spółki, w związku z faktem, iż przedmiotowe kontrakty terminowe służą zabezpieczeniu się przed ryzykiem wahań cen surowców, będących głównymi przedmiotami obrotu towarowego realizowanymi przez Spółkę, lub też służą zabezpieczeniu przed niekorzystnymi wahaniami kursami walutowymi w przypadku realizowanych przez Sp6łkę płatności w walutach obcych, bezspornym jest, że służą prowadzonej przez Spółkę działalności gospodarczej.

Zgodnie z art. 12 ust. 3a u.p.d.o.p., za datę powstania przychodu, o którym mowa w ust. 3, uważa się, z zastrzeżeniem ust. 3c-3e, dzień wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi albo częściowego wykonania usługi, nie później niż dzień:

Realizacja praw wynikających z zawartych kontraktów terminowych, polega na dokonaniu rozliczenia wzajemnych zobowiązań i należności i nabyciu na dzień wymagalności płatności roszczenia o wypłatę środków pieniężnych w wysokości różnicy pomiędzy ceną referencyjną surowca oraz ceną realizacji ustaloną w kontrakcie lub ostatecznie na fakturze. Jeżeli to do Spółki ma być kierowana płatność, dzień wymagalności płatności stanowi moment, od którego Spółka posiada należność wynikającą z prowadzonej przez nią działalności gospodarczej. Zatem, realizacja prawa wynikającego z instrumentu pochodnego polega na nabyciu na dzień realizacji transakcji roszczenia o wypłatę środków pieniężnych od drugiej strony kontaktu.

W odniesieniu do kosztów podatkowych, kosztami uzyskania przychodów, zgodnie z art. 15 ust. 1 u.p.d.o.p., są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów. Z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1. Jak wspomniano, Spółka zawiera kontrakty terminowe w celu zminimalizowania ryzyka wzrostu cen surowców lub też w przypadku walutowych kontraktów terminowych w celu zminimalizowania ryzyka kursowego. Zawarcie takich transakcji ma więc na celu zabezpieczenie źródła przychodów Spółki. Spółka musi jednak liczyć się z tym, że ze względu na brak możliwości dokładnego prognozowania cen surowców/kursów walut obcych, może ponieść straty z tytułu zawarcia kontraktów terminowych.

Zatem kwoty, które Spółka będzie zmuszona zapłacić w sytuacji zmiany cen surowców/kursów walutowych będą stanowiły dla niej koszty uzyskania przychodów. Nie jest przy tym możliwe związanie tych kosztów z przychodami z konkretnego źródła. Zgodnie z art. 15 ust. 4d u.p.d.o.p., koszty uzyskania przychodów, inne niż koszty bezpośrednio związane z przychodami, są potrącalne w dacie ich poniesienia. Zgodnie z art. 15 ust. 4e u.p.d.o.p., za dzień poniesienia kosztu uzyskania przychodów, z zastrzeżeniem ust. 4a i 4f-4h, uważa się dzień, na który ujęto koszt w księgach rachunkowych (zaksięgowano) na podstawie otrzymanej faktury (rachunku), albo dzień, na który ujęto koszt na podstawie innego dowodu w przypadku braku faktury (rachunku), z wyjątkiem sytuacji gdy dotyczyłoby to ujętych jako koszty rezerw albo biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów. Spółka w księgach rachunkowych ujmuje wynik na zrealizowanych transakcjach terminowych na dzień zapadalności danego kontraktu (dzień wymagalności płatności wynikających z kontraktu lub ostatecznie z faktury).

Jednocześnie, wszelkie wydatki związane z samym nabyciem pochodnych instrumentów finansowych poniesione do momentu realizacji praw/zobowiązań wynikających z tych instrumentów zdaniem Spółki powinny być ujęte w kosztach na dzień zapadalności płatności. Mając na uwadze powyższe regulacje, w oparciu o które, zdaniem Spółki, powinno się determinować skutki podatkowe wynikające z realizacji instrumentów pochodnych, Spółka przedstawia swoje stanowisko w odniesieniu do postawionych pytań.

Stanowisko Spółki w odniesieniu do pytania nr 1

Spółka stoi na stanowisku, iż kwoty wynikające z realizacji z instrumentów pochodnych zawieranych z podmiotem niebankowym stanowić będą przychód podatkowy w dacie wymagalności płatności, tj. w dacie, w której płatność wynikająca z rozliczenia kontraktu powinna być realizowana, o ile faktyczna zapłata nie nastąpiła wcześniej.

W tym zakresie, zdaniem Spółki, zastosowanie ma zastosowanie zasada memoriałowa, wskazana w art. 12 ust. 3 u.p.d.o.p., zgodnie z którą za przychody związane z działalnością gospodarczą uważa się należne przychody, choćby nie zostały jeszcze faktycznie otrzymane. Zdaniem Spółki, na moment wymagalności płatności określonym w kontrakcie, Spółka powinna rozpoznać przychód podatkowy jako kwotę należną niezależnie od okoliczności faktycznego otrzymania płatności, co może nastąpić w terminie późniejszym.

Powyższe znajduje swoje potwierdzenie w piśmie Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 10 czerwca 2009 r., (sygn. IPPB3/423-148/09-2/JB), w którym Dyrektor stwierdził, że "realizacja prawa wynikającego z instrumentu pochodnego, polega na dokonaniu przez strony rozliczenia wzajemnych zobowiązań i należności i nabyciu na dzień realizacji transakcji roszczenia o wypłatę środków pieniężnych w wysokości różnicy pomiędzy kursem terminowym oraz kursem bieżącym waluty". Dyrektor dodał ponadto, iż "to właśnie na ten moment spółka powinna rozpoznać przychód podatkowy jako kwotę należną, niezależnie od okoliczności faktycznego otrzymania płatności, co może nastąpić w terminie późniejszym (np. z powodu odroczenia terminu płatności)".

Również w piśmie z dnia 18 grudnia 2009 r. (sygn. IPPB5/423-580/09-4/IŚ), Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie potwierdził, że przychód podatkowy z tytułu realizacji instrumentu pochodnego powstaje w dniu "nabycia (...) prawa do wypłaty środków pieniężnych w wysokości różnicy pomiędzy bieżącą wartością instrumentu bazowego a jego wartością określoną w (...) kontrakcie, tj. (...) na dzień roszczenia o tę wypłatę".

W ocenie Spółki, "dzień roszczenia" jest tożsamy z datą wymagalności płatności, a co za tym idzie Spółka powinna rozpoznać przychód z tytułu instrumentów pochodnych zawartych z podmiotem niebankowym w tej dacie.

Zdaniem Spółki, w tej samej dacie, powstawać będzie również koszt podatkowy w przypadku ustalenia negatywnego wyniku na instrumencie pochodnym, jeżeli Spółka będzie zobowiązana do uiszczenia na rzecz drugiej strony kontraktu określonej płatności. W ocenie Spółki, koszty podatkowe wynikające z realizacji instrumentów pochodnych stanowią koszt inny niż bezpośrednio związany z przychodem, zatem Spółka powinna ująć koszty wynikające z realizacji instrumentów pochodnych w dacie wymagalności płatności, bowiem wówczas koszt taki staje się dla Spółki kosztem poniesionym w rozumieniu przepisów o rachunkowości oraz u.p.d.o.p.

Jednocześnie, dzień wymagalności płatności - w myśl art. 16 ust. 1 pkt 8b u.p.d.o.p., zdaniem Spółki, to moment realizacji praw/obowiązków wynikających z zawartego pochodnego instrumentu finansowego, zatem jest właściwy do rozpoznania wszelkich innych wydatków poniesionych przez Spółkę na zawarcie/wykonanie tych kontraktów.

Powyższe znajduje potwierdzenie w pismach Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu (ITPB3/423-1068/09-4/ŁM), w którym to piśmie Dyrektor podkreślił, że "Spółka będzie miała prawo do zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wydatków związanych z zamknięciem opcji, o ile ich poniesienie jest ekonomicznie uzasadnione i proporcjonalne do ryzyka związanego z możliwą zmianą kursów, z tym że w przypadku kupna opcji typu put lub call Spółka będzie mogła zaliczyć poniesione koszty na podstawie art. 15 ust. 1 z zastrzeżeniem art. 16 ust. 1 pkt 8b ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, natomiast w sytuacji sprzedaży opcji typu put lub call o charakterze nierzeczywistym rozliczenie będzie następowało na podstawie art. 15 ust. 1 oraz art. 15 ust. 4d i 4e ww. ustawy". Podobne stanowisko zajął Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji z dnia 8 stycznia 2010 r. IPPB3/423-147/10-3/AG, w której wskazał, że "wydatki związane z realizacją zobowiązań wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, zaksięgowane przez Spółkę jednorazowo w koszty, winny być w całości uznane za koszt uzyskania przychodów i potrącone w myśl art. 15 ust. 4d (z zastrzeżeniem art. 16 ust. 1 pkt 8b) ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych w dacie ich poniesienia, określonej z zastrzeżeniem z art. 15 ust. 4e tej ustawy w dniu, na który ujęto je w księgach rachunkowych (zaksięgowano) na podstawie otrzymanych faktur", lub innych dokumentów zrównanych z fakturą bądź dowodów księgowych.

Stanowisko Spółki w odniesieniu do pytania nr 2

Specyfika kontraktów zawieranych przez Spółkę z podmiotami finansowymi przejawia się przede wszystkim w fakcie, iż w przypadku znacznej większości tych kontraktów data wymagalności płatności pokrywa się z datą faktycznej płatności.

Powyższe wynika ze standardów, do przestrzegania których zobowiązane są instytucje finansowe. W przypadku transakcji zawieranych z podmiotem finansowym, Spółka jest obowiązana do przestrzegania procedur stosowanych w bankach/instytucjach finansowych, które to narzucają pewne wytyczne związane z realizacją kontraktów terminowych (kontraktów na instrumenty pochodne). Ze względu na znaczny poziom automatyzacji realizowanych transakcji terminowych, Spółka jest automatycznie uznawana lub też obciążana płatnościami wynikającymi z rozliczenia danego instrumentu pochodnego. Konsekwencją powyższego jest to, że Spółka dowiaduje się o wysokości zrealizowanych wpływów lub wypływów związanych z rozliczeniem instrumentu pochodnego analizując odpowiednie wyciągi bankowe. Na tej podstawie Spółka ustala datę uznania bądź obciążenia rachunku bankowego Spółki w związku z realizacją określonego kontraktu zawartego z podmiotem finansowym.

Z uwagi na powyższe, rozliczenie transakcji na instrumentach pochodnych zawartych z bankami/podmiotami finansowymi następuje automatycznie, w dacie wymagalności płatności, kiedy to podmiot finansowy uznaje lub obciąża rachunek bankowy Spółki kwotą wynikającą z ustalenia praw/obowiązków Spółki na danym kontrakcie.

Zdaniem Spółki, Spółka powinna rozpoznać przychód podatkowy jako kwotę należną na moment uznania rachunku bankowego Spółki, chyba że płatność z jakiś powodów leżących po stronie podmiotu finansowego nie nastąpi - wtedy w dacie wymagalności płatności wynikającej z rozliczenia kontraktu terminowego.

Analogicznie, w dacie obciążenia rachunku bankowego, Spółka ma możliwość wykazania kosztu poniesionego na moment nabycia/wykonania instrumentu pochodnego i rozliczenia płatności w związku z realizacją praw/obowiązków wynikających z danego instrumentu pochodnego.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za prawidłowe.

Mając powyższe na względzie, stosownie do art. 14c § 1 Ordynacji podatkowej, odstąpiono od uzasadnienia prawnego dokonanej w tym zakresie oceny stanowiska wnioskodawcy.

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Warszawie, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Płocku, ul. 1-go Maja 10, 09-402 Płock.