IPPB2/436-84/11-2/MZ - Zasady opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn odszkodowania zasądzonego wyrokiem sądu na rzecz rodziców podatnika przed ich śmiercią.

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Pana, przedstawione we wniosku z dnia 1 marca 2011 r. (data wpływu 7 marca 2011 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od spadków i darowizn oraz Ordynacji podatkowej:

* w zakresie powstania obowiązku podatkowego z tytułu wypłaty odszkodowania - jest nieprawidłowe,

* natomiast odnośnie przedawnienia się zobowiązania po zmarłym ojcu - jest prawidłowe.

W dniu 7 marca 2011 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od spadków i darowizn w zakresie powstania obowiązku podatkowego z tytułu wypłaty odszkodowania oraz Ordynacji podatkowej w zakresie przedawnienia się zobowiązania po zmarłym ojcu.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny.

Ojciec Wnioskodawcy zmarł w 1993 r. W oczekiwaniu na ustawę reprywatyzacyjną przeprowadzone zostało w 1999 r. postępowanie spadkowe. Podczas gromadzenia dokumentacji dotyczącej wywłaszczenia na podstawie dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy, okazało się, że decyzja PRN m.st. W-wy z dnia 20 lipca 1955 r., odmawiająca przyznanie ojcu Wnioskodawcy prawa użytkowania wieczystego wydana została z naruszeniem prawa. W związku z powyższym spadkobiercy złożyli w 2006 r. do sądu pozew o odszkodowanie.

W roku 2008 zmarła matka Wnioskodawcy, będąca również co do 1/4 uczestnikiem postępowania sądowego. Postępowanie spadkowe po matce przeprowadzone zostało w 2009 r. W czasie postępowania spadkowego po matce obowiązywało postanowienie sądu z dnia 25 lipca 2007 r. oddalające pozew o odszkodowanie, które uchylone zostało dopiero dnia 18 maja 2009 r.

Wyrokiem sądu II instancji z dnia 15 grudnia 2010 r. zostało Wnioskodawcy przyznane odszkodowanie w 1/4 bezpośrednio po ojcu; 1/2 (1/3 z 1/4) po matce Wnioskodawcy. Roszczenie zostało wypłacone z "zastrzeżeniem zwrotu". Wysokość odszkodowania ustalona została na podstawie operatu szacunkowego wykonanego w styczniu 2010 r. przez biegłego sądowego.

Wcześniej w przypadku postępowania spadkowego po ojcu ani po matce nie zostało zgłoszone nabycie do opodatkowania, ponieważ roszczenia były konsekwentnie kwestionowane przez różne instancje administracji państwowej.

W związku z powyższym zadano następujące pytania:

Wyrok zapadł 11 lat po przeprowadzeniu postępowania spadkowego.

Zdaniem Wnioskodawcy

Ad. 1.

Artykuł 6 ust. 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn mówi o nabyciu pod warunkiem zawieszającym. W przekonaniu Wnioskodawcy "zastrzeżenie zwrotu" jest wystąpieniem takiego warunku.

Ad.2.

W większości dostępnych komentarzach prezentowane jest stanowisko, że po upływie 5 lat od przeprowadzenia postępowania spadkowego następuje przedawnienie, niezależnie od momentu powstania obowiązku podatkowego.

Ad.3.

W tej konkretnie sprawie, relacje dotyczą osób z tej samej grupy podatkowej (I), ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania podlegają pod ten sam Urząd Skarbowy a art. 4a ust. 1 ustawy przewiduje zwolnienie od podatku.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za nieprawidłowe w zakresie powstania obowiązku podatkowego z tytułu wypłaty odszkodowania, natomiast za prawidłowe odnośnie przedawnienia się zobowiązania po zmarłym ojcu.

Artykuł 3 ust. 1 ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy o podatku od spadków i darowizn oraz ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 222, poz. 1629) stanowi, że do nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych, które nastąpiło przed dniem 1 stycznia 2007 r., stosuje się przepisy ustawy o podatku od spadków i darowizn w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2006 r. Natomiast, jeżeli nabycie nastąpiło po 1 stycznia 2007 r., wówczas stosuje się przepisy ustawy o podatku od spadków i darowizn w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2007 r.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jedn. Dz. U. z 2004 r. Nr 142, poz. 1514 z późn. zm.) w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2006 r. podatkowi temu podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem spadku.

Na podstawie art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jedn. Dz. U. z 2004 r. Nr 142, poz. 1514 z późn. zm.) w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2007 r. podatkowi temu podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, m.in. tytułem dziedziczenia.

Z uwagi na fakt, że ustawa o podatku od spadków i darowizn nie zawiera definicji spadku, należy w tej kwestii odnieść się do przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.). Stosownie do art. 922 § 1 tej ustawy, prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób. Z powyższej normy prawnej wynika, że spadkobiercy w zasadzie wchodzą w sytuację prawną, w jakiej pozostawał spadkodawca. Oznacza to, że w skład spadku wchodzą prawa i obowiązki, ale także uzasadnione prawne nadzieje na nabycie prawa. Prawa majątkowe są składnikiem masy spadkowej dającym nabywcy w drodze dziedziczenia legitymację prawną do występowania z wnioskiem o ich dochodzenie i realizacją m.in. w formie odszkodowania. W myśl § 2 powołanego przepisu nie należą do spadku prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami. W obrębie zakresu pojęcia praw ściśle związanych z osobą spadkodawcy, znajdują się prawa mające służyć zaspokojeniu określonych interesów konkretnej osoby ze względu na jej indywidualną sytuację, np. roszczenia alimentacyjne czy uprawnienie do renty. Natomiast w zakresie praw i obowiązków przechodzących na określone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami chodzi o sytuacje, w których istnieje wyraźny przepis przewidujący taki skutek śmierci osoby uprawnionej lub zobowiązanej.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, obowiązek podatkowy przy nabyciu w drodze dziedziczenia powstaje z chwilą przyjęcia spadku. W przypadku, gdy nabycie nie zgłoszone do opodatkowania stwierdzono następnie pismem (orzeczeniem Sądu) obowiązek podatkowy powstaje z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia (art. 6 ust. 4 zdanie 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn). Zatem datą nabycia majątku w drodze dziedziczenia jest data otwarcia spadku, czyli data śmierci spadkodawcy, natomiast obowiązek podatkowy powstaje z datą uprawomocnienia się postanowienia o nabyciu spadku. Natomiast w myśl art. 6 ust. 2 przy nabyciu pod warunkiem zawieszającym obowiązek podatkowy powstaje z chwilą ziszczenia się warunku. Naczelnik urzędu skarbowego może jednak ustalić należność podatkową, jaka przypadałaby w razie ziszczenia się takiego warunku, i należność tę zabezpieczyć.

Zgodnie z art. 5 ustawy - Ordynacja podatkowa zobowiązaniem podatkowym jest wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu albo gminy podatku w wysokości, w terminie oraz w miejscu określonych w przepisach prawa podatkowego.

Zobowiązania podatkowe najczęściej powstają w wyniku zaistnienia pewnego zdarzenia, z którym ustawa podatkowa wiąże skutek w postaci jego powstania. W takim przypadku zobowiązanie powstaje z dniem zaistnienia tego zdarzenia.

Zobowiązanie podatkowe może jednak powstać również w wyniku działania organów podatkowych: wskutek wydania decyzji ustalającej wysokość zobowiązania. W takim przypadku zobowiązanie podatkowe powstaje z dniem doręczenia decyzji organu podatkowego.

Artykuł 21 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) reguluje sposób powstawania zobowiązań podatkowych i określa moment powstania takiego zobowiązania.

Zobowiązanie podatkowe powstaje więc z dniem:

Na podstawie art. 68 § 1 i § 2 ww. ustawy zobowiązanie podatkowe, o którym mowa w art. 21 § 1 pkt 2, nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie 3 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy.

Natomiast, gdy podatnik:

Z przedstawionego we wniosku stanu faktycznego wynika, iż w 1999 r. zostało przeprowadzone postępowanie w sądzie o nabyciu praw do spadku po zmarłym ojcu. A zatem, obowiązek podatkowy po ojcu powstał w 1999 r. Natomiast po matce Wnioskodawczyni obowiązek podatkowy powstał w 2009 r. (w tym roku zostało przeprowadzone postępowanie o nabyciu praw do spadku).

Należy zauważyć, iż zobowiązanie podatkowe z tytułu nabycia praw do spadku po ojcu nie powstanie ze względu na to, iż od uprawomocnienia się postanowienia o nabyciu praw do spadku po zmarłym upłynęło 5 lat.

W powyższej sprawie będzie miał zastosowanie przepis art. 68 § 2 Ordynacji podatkowej.

Zobowiązanie podatkowe, o którym mowa w art. 21 § 1 pkt 2, nie powstaje, jeżeli podatnik:

Z przedstawionego we wniosku stanu faktycznego wynika, że Ojciec Wnioskodawcy zmarł w 1993 r. W oczekiwaniu na ustawę reprywatyzacyjną przeprowadzone zostało w 1999 r. postępowanie spadkowe. Podczas gromadzenia dokumentacji dotyczącej wywłaszczenia na podstawie dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy, okazało się, że decyzja PRN m.st. W-wy z dnia 20 lipca 1955 r., odmawiająca przyznanie ojcu Wnioskodawcy prawa użytkowania wieczystego wydana została z naruszeniem prawa. W związku z powyższym spadkobiercy złożyli w 2006 r. do sądu pozew o odszkodowanie. W roku 2008 zmarła matka Wnioskodawcy, będąca również co do 1/4 uczestnikiem postępowania sądowego. Postępowanie spadkowe po matce przeprowadzone zostało w 2009 r. W czasie postępowania spadkowego po matce obowiązywało postanowienie sądu z dnia 25 lipca 2007 r. oddalające pozew o odszkodowanie, które uchylone zostało dopiero dnia 18 maja 2009 r. Wyrokiem sądu II instancji z dnia 15 grudnia 2010 r. zostało Wnioskodawcy przyznane odszkodowanie w 1/4 bezpośrednio po ojcu; 1/12 (1/3 z 1/4) po matce Wnioskodawcy. Roszczenie zostało wypłacone z "zastrzeżeniem zwrotu". Wysokość odszkodowania ustalona została na podstawie operatu szacunkowego wykonanego w styczniu 2010 r. przez biegłego sądowego.

Reasumując, należy stwierdzić, że należne Wnioskodawcy odszkodowanie nie zostało nabyte w drodze spadku, ponieważ w tej dacie odszkodowanie to nie istniało. Tym samym odszkodowanie nie podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn na podstawie art. 1 ust. 1 pkt 1 powyższej ustawy. A zatem, obowiązek podatkowy w tym zakresie nie powstał. Wobec powyższego bezprzedmiotowe jest rozpatrywanie pod kątem obowiązku złożenia zgłoszenia SD-Z2 z tytułu wypłaty odszkodowania. Nadmienia się, iż opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn podlegało natomiast nabycie prawa do roszczenia o odszkodowanie, które wchodziło w skład masy spadkowej. A zatem, na Wnioskodawcy ciążył obowiązek rozliczenia się z właściwym organem podatkowym z tytułu nabycia praw do spadku po zmarłych rodzicach. Z uwagi na to, iż obowiązek podatkowy po zmarłym ojcu powstał w 1999 r. (postanowienie o nabyciu praw do spadku), wobec powyższego zobowiązanie podatkowe w powyższej sprawie nie powstanie, bowiem w myśl powołanych wyżej przepisów Ordynacji podatkowej zobowiązanie podatkowe po ojcu uległo przedawnieniu. Obowiązek podatkowy z tytułu nabycia praw do roszczenia po zmarłej matce powstał w 2009 r. (postępowanie spadkowe). Zatem złożenie przez Wnioskodawcę do właściwego naczelnika urzędu skarbowego zgłoszenia SD-Z2 o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych w terminie 6-ciu m-cy od dnia powstania obowiązku podatkowego z tytułu nabycia praw do roszczenia po zmarłej matce, dawało możliwość skorzystania ze zwolnienia określonego w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn. W sytuacji, gdy Wnioskodawca nie złożył w ww. terminie zgłoszenia SD-Z2 nabycie prawa do roszczenia po zmarłej matce podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn na podstawie art. 15 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, po odjęciu kwoty wolnej w I grupie podatkowej, tj. 9.637 zł.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistniałego zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy). Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Warszawie Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Płocku, ul. 1 Maja 10, 09-402 Płock.