IPPB2/436-209/09-2/MS

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Pana, przedstawione we wniosku z dnia 3 czerwca 2009 r. (data wpływu 10 czerwca 2009 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od czynności cywilnoprawnych w zakresie opodatkowania umowy o podział majątku wspólnego - jest prawidłowe.

W dniu 10 czerwca 2009 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od czynności cywilnoprawnych w zakresie opodatkowania umowy o podział majątku wspólnego.

W przedmiotowym wniosku zostało przedstawione następując zdarzenie przyszłe.

Małżonkowie byli na zasadach wspólności ustawowej małżeńskiej współwłaścicielami jednej nieruchomości gruntowej zabudowanej budynkiem mieszkalnym. W dniu 9 czerwca 2001 r. jeden z małżonków (żona) zmarł. Na podstawie ustawy po zmarłym małżonku odziedziczyły cały spadek (a więc również wspomnianą nieruchomość) dzieci siostry zmarłego (trzy osoby).

Na skutek tego dziedziczenia nieruchomość jest obecnie przedmiotem wspólności, w której żyjący małżonek (mąż) ma udział wynoszący 1/2 części (na skutek ustania wspólności majątkowej małżeńskiej), zaś trzej spadkobiercy zmarłego małżonka udziały po 1/6 części każdy z nich (na skutek dziedziczenia). Wszystkie te osoby (tj. małżonek i spadkobiercy zmarłego małżonka) zamierzają zawrzeć umowę, na mocy której cała nieruchomość przypadnie na wyłączną własność żyjącego małżonka, z jednoczesnym zastrzeżeniem spłat na rzecz spadkobierców. W umowie tej mają zostać ponadto zawarte postanowienia dotyczące rozliczeń między byłymi małżonkami (tj. oświadczenie, iż małżonkowie przed ustaniem wspólności ustawowej na skutek śmierci jednego z nich nie dokonywali nakładów i wydatków z majątków osobistych na majątek wspólny i ze wspólnego na majątki osobiste).

W związku z powyższym zadano następujące pytanie:

Czy jest opodatkowana podatkiem od czynności cywilnoprawnych odpłatna (tj. przewidująca spłaty) umowa o podział majątku wspólnego, obejmującego jedną zabudowaną nieruchomość gruntową, zawarta między spadkobiercami zmarłego małżonka a drugim, żyjącym małżonkiem (który nie dziedziczył po zmarłym).

Zdaniem Wnioskodawcy:

Zdaniem wnioskodawcy podatek od czynności cywilnoprawnej od umowy, którą ma być zawarta w przedmiotowej sprawie nie należy się. Umowa ta nie jest bowiem ani odpłatnym zniesieniem współwłasności ani odpłatnym działem spadku, lecz odpłatną umową o podział majątku wspólnego.

To, że w przedmiotowej sprawie nie mamy do czynienia z umową o zniesienie współwłasności wynika z dwóch elementów przedmiotowego stanu faktycznego.

Po pierwsze, przedmiotem umowy jest nieruchomość, która była objęta wspólnością ustawową małżeńską. Śmierć małżonka jest tylko jednym ze sposobów ustania wspólności ustawowej małżeńskiej. Po ustaniu zaś wspólności ustawowej małżeńskiej - podobnie jak np. po rozwodzie czy zawarciu umowy majątkowej małżeńskiej ustanawiającej rozdzielność majątkową - dotychczasowy majątek wspólny objęty jest wspólnością, która nie jest współwłasnością. W sposób oczywisty wskazują na to art. 46 i art. 501 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Potwierdza to także możliwość ustalenia przez sąd nierównych udziałów w majątku wspólnym, o której mowa w art. 501 w zw. z art. 43 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Różne traktowanie przez organy podatkowe umownego podziału majątku wspólnego, w zależności od tego jaki fakt (rozwód, zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej ustanawiającej rozdzielność czy też śmierć jednego z małżonków) był przyczyną ustania wspólności ustawowej małżeńskiej naruszałoby zdaniem wnioskodawcy zasadę równości wobec prawa.

Po drugie, różne są skutki umowy, która ma być zawarta w przedmiotowej sprawie i umowy o zniesienie współwłasności. O ile bowiem wyłącznym skutkiem umowy o zniesienie współwłasności jest przyznanie przedmiotu umowy jednemu ze współwłaścicieli, o tyle umowa o podział majątku wspólnego oprócz tego skutku powoduje ponadto niemożność późniejszego żądania zwrotu wydatków i nakładów na majątek wspólny z majątków osobistych, jak też z majątku wspólnego na majątki osobiste małżonków. Wynika to wprost z art. 45 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Skoro zaś umowy te mają różne skutki, to nie można traktować ich jako tożsamych także na płaszczyźnie prawa podatkowego.

Wyraźne odróżnienie umowy o zniesienie współwłasności od umowy o podział majątku wspólnego na tle ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych potwierdziły także organy podatkowe. I tak np. w interpretacji indywidualnej z dnia 15 kwietnia 2008 r. (sygn. ITPB2/436-18/08/ENB) Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy stwierdził, że "Należy podkreślić, że umowny podział majątku wspólnego małżonków, wykazuje cechy odrębne od zniesienia współwłasności, o których mowa w Kodeksie cywilnym, i w związku z tym nie może być traktowany jako zniesienie współwłasności wymienione w art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. f) ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. Ponieważ umowny podział majątku między małżonkami nie został wymieniony jako czynność podlegająca opodatkowaniu, nie będzie miał znaczenia fakt, że przy podziale majątku wystąpi spłata pieniężna".

Trzeba też zwrócić uwagę, że doktryna prawa rodzinnego uznaje za oczywistą możność zawarcia umowy o podział majątku wspólnego między małżonkiem a spadkobiercami zmarłego małżonka (vide np."Kodeks rodzinny i opiekuńczy z komentarzem" pod redakcją Kazimierza Piaseckiego, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 2000- uwaga 6 do art. 46, str. 239, gdzie stwierdzono, że "umowa o podział majątku wspólnego powinna być zawarta między małżonkami (byłymi małżonkami) albo między jednym z małżonków a spadkobiercami drugiego z nich (art. 1037 k.c.").

Zdaniem wnioskodawcy umowa, która ma być zawarta w przedmiotowej sprawie nie jest również odpłatną umową o dział spadku, albowiem jako strona tej umowy wystąpi - oprócz spadkobierców zmarłego małżonka - także osoba nie będąca spadkobiercą, czyli żyjący małżonek. Co więcej, małżonek ten ma w wyniku umowy dokonać nabycia całej nieruchomości. A przecież nie można zakwalifikować jako działu spadku umowy, w której biorą udział osoby inne niż spadkobiercy i na mocy której nabycia dokonują osoby inne niż należące do kręgu spadkobierców.

Dlatego też, skoro odpłatna umowa o podział majątku wspólnego nie jest objęta hipotezą art. 1 ust. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych nie jest ona opodatkowana podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego uznaje się za prawidłowe.

Mając powyższe na względzie, stosownie do art. 14c § 1 Ordynacji podatkowej, odstąpiono od uzasadnienia prawnego dokonanej oceny stanowiska Wnioskodawcy.

Odnosząc się do powołanych przez Wnioskodawcę interpretacji organów podatkowych wskazać należy, iż rozstrzygnięcia te dotyczą tylko konkretnych, indywidualnych spraw, podatników w określonym stanie faktycznym i w tych sprawach rozstrzygnięcia w nich zawarte są wiążące. Nie stanowią one materialnego prawa podatkowego i nie mają mocy powszechnie obowiązującej.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Warszawie Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Płocku, ul. 1 Maja 10, 09-402 Płock.