IPPB1/415-58/07-2/AM

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770) Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko, przedstawione we wniosku z dnia 8 sierpnia 2007 r. (data wpływu 13 sierpnia 2007 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie opodatkowania zasądzonych przez Sąd " sum pieniężnych" w związku ze skargą na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki - jest prawidłowe.

W dniu 13 sierpnia 2007 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie opodatkowania zasądzonych przez Sąd " sum pieniężnych" w związku ze skargą na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny.

Sąd Okręgowy wypłaca sumy pieniężne zasądzone na podstawie art. 12 ust. 4 ustawy z dnia 17 czerwca 2007 r. o skardze na naruszenie prawa strony od rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843). Przyznanie przedmiotowej "odpowiedniej sumy pieniężnej" na podstawie art. 12 ust. 14 ww. ustawy stanowi sankcje dla Skarbu Państwa za wadliwe zorganizowanie wymiaru sprawiedliwości oraz rekompensatę dla skarżącego za krzywdę moralną spowodowaną przewlekłością postępowania. Przyznanie tej sumy pieniężnej następuje bez zasądzenia odsetek, w wysokości proporcjonalnej do wielkości zwłoki, jej przyczyn oraz dotkliwości dla skarżącego - w granicach do 10.000,00 zł. Wypłaty dokonuje sąd prowadzący postępowanie, w którym wystąpiła przewlekłość postępowania. Sąd Okręgowy wypłaca ww. sumy pieniężne bez naliczania odsetek za zwłokę oraz nie pobiera zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych ani zryczałtowanego podatku dochodowego.

W związku z powyższym zadano następujące pytania.

Czy "sumy pieniężne" przyznawane na podstawie art. 12 ust. 4 ustawy z dnia 17.06. 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki korzystają ze zwolnienia z podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze. zm.)

Zdaniem wnioskodawcy art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 144, poz. 176 z późn. zm.), opodatkowaniu podatkiem dochodowym dla osób fizycznych podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem wymienionych art. 21, 52 i 52a oraz dochodów na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku. Natomiast w myśli przepisu art. 21 ust. 1 pkt 3, 3a i 3b ww. ustawy wolne od podatku dochodowego są:

Ustawa z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki umożliwia stronie dochodzenie należności od Skarbu Państwa z tytułu przewlekłości:

* w trakcie postępowania, poprzez złożenie skargi o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy nastąpiło naruszenie jej praw do rozpoznania spraw bez uzasadnionej zwłoki (art. 5 ust. 1),

* po uwzględnieniu skargi na przewlekłość postępowania, strona może dochodzić w odrębnym postępowaniu naprawienia szkody (odszkodowanie lub zadośćuczynienie) wynikłej ze stwierdzonej przewlekłości (art. 15),

* po prawomocnym zakończeniu postępowania co do istoty sprawy, strona która nie wniosła skargi na przewlekłość, może dochodzić naprawienia szkody wynikłej z przewlekłości na podstawie art. 417 k.c.

Przyznanie "odpowiedniej sumy pieniężnej" na podstawie art. 12 ust. 4 stanowi rekompensatę dla skarżącego za naruszenie jego prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki na skutek działania lub bezczynności sądu.

Wnioskodawca uważa, iż aby wypłacone świadczenie uznać za odszkodowania, konieczne jest wystąpienie - stosownie do unormowań zawartych w kodeksie cywilnym:

Strona uważa, iż warunkiem wystarczającym do powstania obowiązku podatkowego w podatku dochodowym od osób fizycznych jest więc niezrealizowanie choćby jednej ze wskazanych wyżej przesłanek. W przypadku, gdy otrzymane przez stronę świadczenie byłoby wprawdzie odszkodowaniem, ale zostało wypłacone na innej podstawie niż określona w tym przepisie, to odpada możliwość zastosowania zwolnienia podatkowego, przewidzianego w art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Wnioskodawca, jeśli chodzi o należności przyznawane na podstawie art. 15 oraz art. 16 ustawy o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, nie ma wątpliwości co do zwolnienia z opodatkowania, gdyż wypełniają one przesłanki zawarte w art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, czyli są to inne odszkodowania otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub ugodzie.

Niemniej jednak, przyznanej na podstawie art. 12 ust. 4 ustawy o naruszeniu prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki "sumy pieniężnej" nie można jednoznacznie zakwalifikować. Ustawodawca nie dookreśla bowiem, czy przyznana kwota stanowi odszkodowanie, czy też zadośćuczynienie, czy też inny rodzaj rekompensaty za doznaną szkodę/krzywdę strony wnoszącej skargę. Kwota ta może mieć zarówno charakter odszkodowawczy za szkodę wynikłą z przewlekłości postępowania, jak też stanowić może zadośćuczynienie.

Strona jednocześnie w prezentowanym stanowisku podnosi, iż ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nie dokonuje rozróżnienia na odszkodowanie i zadośćuczynienie, pojęcie odszkodowanie w podatku dochodowym od osób fizycznych odnosi się również do zadośćuczynienia, będącego forma wynagrodzenia krzywdy poszkodowanego. Jeżeli by przyjąć, iż nie nazwa, lecz rzeczywisty charakter świadczenia decyduje o tym, czy przybiera ono cechy odszkodowania lub zadośćuczynienia, czy też nie, wówczas można by uznać, że ww. "suma pieniężna" stanowi odszkodowanie lub zadośćuczynienie, a ze względu na to, iż zostało ono przyznane na podstawie odrębnej ustawy, jest zwolnione na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowy od osób fizycznych z opodatkowania.

Mając na uwadze powyższe należy sądzić, iż ratio legis przepisu art. 12 ust. 4 ustawy o naruszeniu prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki w związku z przepisem art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jest, aby kwota przyznana stanowiła funkcje odszkodowawczą, wobec czego, podobnie jak kwoty przyznane na podstawie art. 15 oraz art. 16 ww. ustawy, zwolnione były z opodatkowania.

Strona wywodzi również, że gdyby uznać, iż zamysłem ustawodawcy była sytuacja odwrotna, wówczas na gruncie ww. ustawy dochodzi do nierównego traktowania przyznanych należności z tego samego tytułu, czyli w związku ze stwierdzoną przewlekłością postępowania. Przyjmując taką wykładnię, zachodziłby pewien dysonans, który doprowadziłby do tego, że korzystniejsze dla strony byłoby wystąpienie o zasądzenie odszkodowania lub zadośćuczynienia po prawomocnym zakończeniu sprawy co do istoty, gdyż wówczas odszkodowanie lub zadośćuczynienie przyznane na tej podstawie będzie zwolnione z opodatkowania, natomiast kwota przyznana na podstawie art. 12 ust. 4 nie będzie podlegała takiemu zwolnieniu.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za prawidłowe.

Opodatkowaniu podatkiem dochodowym, zgodnie z treścią art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn. zm.) podlegają wszelkiego rodzaju dochody z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatków.

Stosownie do regulacji art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze. zm.) wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, z wyjątkiem:

Ustawodawca wyłączył z opodatkowania te odszkodowania, których wysokość lub zasady wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw, z wyjątkiem wymienionych w lit. a-g tego przepisu, t. j. między innymi odszkodowań wypłacanych na podstawie zawartych ugód i umów.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 29 listopada 2006 r. sygnatura akt SK51/06 (opublikowanym w Dz. U. Nr 226, poz. 1657) uznał, iż art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. g) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, w zakresie, w jakim wyłącza zwolnienie podatkowe w stosunku do odszkodowań uzyskanych na podstawie ugody sądowej, jest niezgodny z art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Z kolei na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b cytowanej ustawy, wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań:

W art. 21 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych będącym katalogiem zwolnień z podatku dochodowego od osób fizycznych ani też w art. 52, 52a i 52c nie wymieniono tego rodzaju sum pieniężnych jako zwolnionych od opodatkowania.

Przepisy dotyczące przyznania skarżącemu od Skarbu Państwa sumy pieniężnej w związku ze stwierdzeniem, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiła przewlekłość postępowania zostały uregulowane w ustawie z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843).

Artykuł 1 ust. 1 ww. ustawy reguluje zasady i tryb wnoszenia oraz rozpoznawania skargi strony, której prawo do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki zostało naruszone na skutek działania lub bezczynności sądu. Zgodnie z art. 6 ust. 3 tej ustawy, skarga może zawierać żądanie wydania sądowi rozpoznającemu sprawę zalecenia podjęcia w wyznaczonym terminie odpowiednich czynności oraz zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej, o której mowa w art. 12 ust. 4.

Z art. 12 ust. 4 wynika zaś, że uwzględniając skargę sąd może na żądanie skarżącego, przyznać od Skarbu Państwa, a w przypadku skargi na przewlekłość postępowania prowadzonego przez komornika - od komornika, odpowiednią sumę pieniężną w wysokości nieprzekraczającej 10.000 zł W wypadku przyznania odpowiedniej sumy pieniężnej od Skarbu Państwa, wypłaty dokonuje sąd prowadzący postępowanie, w którym nastąpiła przewlekłość postępowania, ze środków własnych tego sądu. Strona, której skargę uwzględniono, może w odrębnym postępowaniu dochodzić naprawienia szkody wynikłej ze stwierdzonej przewlekłości od Skarbu Państwa albo solidarnie od Skarbu Państwa i komornika. Postanowienie uwzględniające skargę wiąże sąd w postępowaniu cywilnym o odszkodowanie lub zadośćuczynienie, co do stwierdzenia przewlekłości postępowania - art. 15 ust. 1 i 2.

W prawie cywilnym pod pojęciem odszkodowania rozumie się świadczenie, którego celem jest naprawienie wyrządzonej szkody obejmującej stratę polegającą na ubytku w majątku oraz utracone korzyści. Natomiast suma pieniężna zasądzona w oparciu o przepisy powołanej ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. nie służy naprawieniu szkody majątkowej czy wyrównaniu starty materialnej. Przyznawana jest bowiem tytułem rekompensaty za naruszenie określonego prawa podmiotowego, jako swoiste zadośćuczynienie za doznaną krzywdę moralną i przeżycia psychiczne uprawnionego.

Wobec powyższego wypłacone sumy pieniężne przyznane na podstawie ww. ustawy nie są odszkodowaniami, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Uwzględniając skargę sąd stwierdza, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, doszło do przewlekłości postępowania. Nie oznacza to jeszcze, że skarżący otrzyma określoną sumę pieniężną. Zasądzenie od Skarbu Państwa odpowiedniej kwoty nie jest bowiem obligatoryjne, lecz zależy od stwierdzenia przez sąd rozpatrujący skargę, że przyznanie zadośćuczynienia w tym konkretnym przypadku stanowić będzie właściwą rekompensatę za krzywdzące doznania skarżącego. W razie zasądzenia rekompensaty, wypłaty z własnych środków dokonuje sąd, który prowadził postępowanie.

Suma pieniężna wypłacona skarżącemu od Skarbu Państwa w związku z naruszeniem prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki jest przysporzeniem majątkowym, dlatego pod względem podatkowym stanowi przychód.

Powyższe oznacza, że podatnik, na rzecz którego zasądzona zostanie odpowiednia suma pieniężna ze względu na stwierdzoną przewlekłość postępowania sądowego, będzie zobligowany zapłacić od niej podatek dochodowy.

W art. 10 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wymienione zostały źródła przychodów, do których w pkt 9 zaliczono inne źródła.

Przepis art. 20 ust. 1 ww. ustawy wymienia jakie przychody są uznawane przez ustawę za przychody z innych źródeł. Należą do nich w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, z wyjątkiem alimentów na rzecz dzieci, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nie należące do przychodów określonych w art. 12-14 i 17 oraz przychody nie znajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach. Użyte w cytowanym przepisie określenie "w szczególności" wskazuje na to, że zostały w nim wymienione jedynie przykładowe rodzaje przychodów a katalog ten jest otwarty.

Przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych regulują również zakres obowiązków płatników wypłacających należności podatnikom. Żaden przepis ustawy o podatku dochodowym nie zobowiązuje sądu jako płatnika do pobierania zaliczki na podatek lub podatku zryczałtowanego od wypłaty przedmiotowej sumy pieniężnej.

W przypadku dokonywania wypłat należności stanowiących dochody z innych źródeł obowiązki płatnika zostały określone w art. 42a ww. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Z treści tego przepisu wynika, że osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, osoby prawne i ich jednostki organizacyjne oraz jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, które dokonują wypłaty należności lub świadczeń, o których mowa w art. 20 ust. 1, z wyjątkiem dochodów (przychodów) wymienionych w art. 21, art. 52, art. 52a i art. 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatków, od których nie są obowiązane pobierać zaliczki na podatek lub zryczałtowanego podatku dochodowego, są obowiązane sporządzić informacje według ustalonego wzoru o wysokości przychodów (PIT-8C) i w terminie do końca lutego następnego roku podatkowego przekazać podatnikowi oraz urzędowi skarbowemu, którym kieruje naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca zamieszkania podatnika.

Natomiast obowiązek opodatkowania dochodów z innych źródeł spoczywa na podatniku, który po otrzymaniu informacji PIT-8C winien przychód wykazany w informacji doliczyć do innych przychodów i rozliczyć się za dany rok podatkowy składając zeznanie podatkowe o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty), oraz odprowadzić należny podatek wg skali opodatkowania dochodów.

W związku z powyższym wypłacone przez Sąd "sumy pieniężne" nie korzystają ze zwolnienia z podatku dochodowego od osób fizycznych.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Płocku, ul. 1 Maja 10, 09-402 Płock.