Informacja w sprawie funkcjonowania podatkowych ulg inwestycyjnych.

I. Ulgi inwestycyjne w podatku dochodowym od osób prawnych i od osób fizycznych zostały wprowadzone:

- od 1993 r. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 22 czerwca 1993 r. w sprawie odliczeń od dochodu wydatków inwestycyjnych na terenie gmin o szczególnym zagrożeniu wysokim bezrobociem strukturalnym (Dz. U. Nr 59, poz. 266), zastąpionym następnie rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 24 stycznia 1995 r. w sprawie odliczeń od dochodu wydatków inwestycyjnych oraz obniżek podatku dochodowego w gminach zagrożonych szczególnie wysokim bezrobociem strukturalnym (Dz. U. Nr 14, poz. 63);

- od 1994 r. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 25 stycznia 1994 r. w sprawie obliczeń od dochodu wydatków inwestycyjnych oraz obniżek podatku dochodowego (Dz. U. Nr 18, poz. 62, Nr 68, poz. 295 i z 1995 r. Nr 89, poz. 445).

Ulgi te polegają na możliwości odliczenia od dochodu przed opodatkowaniem lub obniżenia zryczałtowanego podatku dochodowego płaconego przez osoby fizyczne z niektórych rodzajów działalności gospodarczej całości lub części wydatków inwestycyjnych poniesionych na nabycie, określonych w tych rozporządzeniach, składników majątku trwałego.

Ulgi inwestycyjne dla podmiotów działających na terenie gmin zagrożonych wysokim bezrobociem opierają się na formule nakładowo zatrudnieniowej, tj. część poniesionych wydatków inwestycyjnych może być odliczona od dochodu po zatrudnieniu odpowiedniej liczby osób zarejestrowanych uprzednio jako bezrobotne.

Postanowienia drugiego z wymienionych rozporządzeń (tj. rozporządzenia z 25 stycznia 1994 r.) odnoszą się do wszystkich podatników spełniających warunki określone w przepisach rozporządzenia.

Prawo do odliczeń lub obniżki podatku dochodowego jest ściśle powiązane z efektywnością gospodarowania,tj. racjonalizacją kosztów i wysokością ujawnionego dochodu. Im bowiem podatnik uzyska wyższą kwotę, tym wyższą kwotę poniesionych wydatków inwestycyjnych może odliczyć od dochodu do opodatkowania.

Powiązanie odliczeń poniesionych wydatków inwestycyjnych z odpisami amortyzacyjnymi powoduje, że w okresie inwestowania budżet państwa - w związku z przyspieszoną amortyzacją - rezygnuje z części dochodów z tytułu podatku dochodowego. Ubytki te są rekompensowane po oddaniu inwestycji w użytkowanie.

Zgodnie bowiem z przepisami ustaw o podatku dochodowym nie stanowią kosztów uzyskania przychodów odpisy amortyzacyjne w tej części, w jakiej poniesione wydatki inwestycyjne zostały odliczone od dochodu do opodatkowania.

Niezależnie od powyższego, konstrukcja ulg wymusza przestrzeganie dyscypliny we wpłatach podatków, składek na ubezpieczenie społeczne oraz na Fundusz Pracy. Nieterminowe regulowanie tych zobowiązań w okresie inwestowania, jak również w okresie następnych trzech lat, powoduje bowiem utratę prawa do tych ulg i powstanie obowiązku zapłacenia podatku dochodowego od tej części dochodu, o którą uległa pomniejszeniu podstawa opodatkowania w związku z poniesionymi wydatkami inwestycyjnymi.

Podatkowe ulgi inwestycyjne w sposób pośredni wpływają również na ograniczenie tzw. szarej strefy, ponieważ jednym z warunków do korzystania z ulg jest niemal powszechny wymóg udokumentowania poniesionych wydatków fakturami VAT wystawionymi przez podatników VAT, nie zwolnionych od tego podatku.

Podatkowe ulgi inwestycyjne wpływają również stymulująco na rozwój i kierunki zbytu produkowanych wyrobów i świadczonych usług. Powszechne ulgi inwestycyjne nie oznaczają pełnego zwolnienia od podatku uzyskanego dochodu. Podatnicy mogą bowiem od dochodu do opodatkowania odliczyć całość lub część poniesionych wydatków inwestycyjnych do wysokości nie wyższej niż 25% uzyskanego w roku podatkowym dochodu; od pozostałej części dochodu, bez względu na wysokość wydatków inwestycyjnych, podatnicy zawsze płacą podatek. Wyższa kwota odliczeń (do wysokości 50% dochodu) przysługuje podatnikom:

- wykonującym świadczenia na eksport w rozmiarze przekraczającym 50% rocznych przychodów z eksportu lub w kwocie przekraczającej równowartość 8 mln ECU;

- wdrażającym do produkcji lub świadczenia usług licencje, patenty oraz wyniki krajowych prac naukowych i badawczo-rozwojowych;

- osiągającym poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przychody ze sprzedaży produktów połowów i przetworów rybnych na rzecz osób zagranicznych;

- wdrażającym system produkcji środków farmaceutycznych i środków medycznych wysokiej jakości spełniający warunki niezbędne do uzyskania koncesji na ich wytworzenie, zgodnie z wymaganiami przyjętymi przez organizacje międzynarodowe (od 1995 r.);

- wdrażającym system jakości zgodny z normami ISO serii 9000 potwierdzony stosownym certyfikatem (od 1996 r.).

Niezależnie od tych odliczeń podatnicy mają prawo do dodatkowej obniżki podatku ściśle związanej z kwotą wydatków inwestycyjnych i z wysokością ujawnionego dochodu. Dodatkową obniżkę stosuje się jednak dopiero w roku następnym po roku, w którym podatnik dokonał odliczeń wydatków inwestycyjnych od dochodu lub obniżki zryczałtowanego podatku dochodowego. Dodatkowa obniżka polega na zmniejszeniu podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym o połowę odliczonych w roku poprzednim wydatków inwestycyjnych od dochodu do opodatkowania, jednak w wysokości nie wyższej niż do 25% dochodu uzyskanego w tym roku.

II. Dane o wysokości ulg inwestycyjnych wykorzystanych w 1994 r. na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 25 stycznia 1994 r. ilustruje zestawienie:

Na ogólną liczbę podatników będących osobami prawnymi (123.028) z ulg inwestycyjnych w 1994 r. skorzystało 2.272, co stanowi 1,85%.

Natomiast jeżeli chodzi o osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą (1.880.506) odsetek osób, które skorzystały z ulg (28.553) - wynosi 1,52%.

Osoby prawne odliczyły od dochodu do opodatkowania wydatki inwestycyjne na ogólną kwotę 22.248 mld starych złotych, tj. 2.225 mln PLN, zaś osoby fizyczne na kwotę 5.780 mld starych złotych, tj. 578 mln PLN.

Ogólna kwota obniżki podatku dochodowego należnego od osób prawnych za 1994 r. wyniosła 8.899 mld starych złotych, z tego:

- w przemyśle 4.676 mld zł,

- w łączności 1.376 mld zł,

- w transporcie 141 mld zł,

- w gospodarce komunalnej 128,3 mld zł,

- w kulturze i sztuce 114,8 mld zł,

- w budownictwie 57,5 mld zł.

Planując dochody budżetu na 1994 r. przewidywano, w związku z wejściem w życie rozporządzenia, ich ubytek na kwotę 5,3 mln starych złotych.

Na etapie planowania nie można było oszacować dokładnie skutków, ponieważ w tym czasie rozporządzenie było w fazie uzgodnień międzyresortowych. Nie można też było przewidzieć, jak duża liczba podatników - przy zakładanych bardzo ostrych warunkach nabycia prawa do odliczeń - skorzysta z odliczeń poniesionych wydatków inwestycyjnych, a także jakie będą decyzje podmiotów gospodarczych co do wielkości nakładów inwestycyjnych. Faktycznie, jak wynika to z danych GUS, w 1994 r. nastąpiło znaczne ożywienie działalności inwestycyjnej. W tym roku nakłady inwestycyjne wyniosły 33.728,4 mln PLN i były wyższe od nakładów poniesionych w 1993 r. o 36,5%.

Porównując kwotę wydatków inwestycyjnych odliczonych od dochodu do opodatkowania z ogólną kwotą wydatków inwestycyjnych, ulgami podatkowymi objęto jedynie około 8,3% wszystkich nakładów.

Jeżeli chodzi o wysokość odliczeń poniesionych wydatków inwestycyjnych na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 czerwca 1993 r. stwierdzić należy, iż rozporządzenie to nie spełniło zakładanych celów. W 1994 r. kwota obniżki podatku dochodowego wyniosła tylko 107.058 mln starych złotych, zaś kwota wydatków inwestycyjnych odliczonych od dochodu 267.645 mln starych złotych. Ta okoliczność była m.in. powodem wprowadzenia w 1995 r. nowych zasad stosowania ulg inwestycyjnych w gminach zagrożonych bezrobociem strukturalnym.

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 stycznia 1995 r. w sprawie odliczeń od dochodu wydatków inwestycyjnych oraz obniżek podatku dochodowego w gminach zagrożonych szczególnie wysokim bezrobociem strukturalnym w części dotyczącej warunków, których spełnienie jest konieczne do nabycia prawa do ulg przejęło wiele postanowień zawartych w rozporządzeniu z dnia 25 stycznia 1994 r. (np. wymóg uregulowanych zobowiązań publicznoprawnych).

III. Uwagi i wnioski końcowe.

Na tle przedstawionych informacji można stwierdzić, że aczkolwiek ubytek dochodów w związku z wprowadzeniem ulg inwestycyjnych jest znaczący, to nie może on przesądzać o ograniczeniu ich stosowania.

W związku bowiem z poniesionymi nakładami inwestycyjnymi podmioty gospodarcze tworzą nowe miejsca pracy, zwiększają potencjał wytwórczy, wprowadzają postęp techniczny konsekwencją czego jest ogólny wzrost gospodarczy. Ubytek dochodów budżetu z jednego tytułu rekompensuje przyrost dochodów poprzez:

- zwiększenie dochodów budżetu z tytułu podatku dochodowego płaconego przez osoby fizyczne zatrudnione w nowo utworzonych miejscach pracy, podatku dochodowego i VAT należnego od podatników produkujących towary i świadczących usługi na rzecz podatników ponoszących wydatki inwestycyjne;

- zwiększanie, w dalszej perspektywie, dochodów budżetu od podatników ponoszących wydatki inwestycyjne, którzy w ich wyniku rozszerzą rozmiary wykonywanej działalności i w konsekwencji osiągną wyższe dochody;

- zmniejszanie wydatków z budżetu na wypłaty zasiłków dla bezrobotnych, którzy w związku z utworzeniem nowych miejsc pracy zostaną zatrudnieni i będą podatnikami podatku dochodowego od osób fizycznych.

Zarówno w ocenie Ministerstwa Finansów jak i organów podatkowych, przyjęte rozwiązania aktywnie wspomagają nie tylko procesy inwestycyjne, a także wpływają na poprawę efektywności gospodarowania i stanowią instrument do likwidacji zaległości podatkowych oraz dyscypliny w bieżących wpłatach podatków, składek ZUS i na Fundusz Pracy.

Wprowadzenie powszechnego systemu ulg inwestycyjnych pozwala podatnikom przyspieszać wzrost gospodarczy, ponieważ już w trakcie realizacji inwestycji mogą uzyskać zwrot całości lub części poniesionych wydatków i przeznaczyć je na kolejne cele rozwojowe, zachęcając równocześnie do ujawniania dochodu nie tylko w okresie dokonywania odliczeń, lecz także po ich zakończeniu. Dodatkowa obniżka podatku dochodowego - obok odliczeń - tworzy "spiralę inwestycyjną" i zmienia kierunek wydatkowania wypracowanego zysku z bieżącej konsumpcji (np. przez wzrost płac) na inwestycje stwarzając popyt na dobra inwestycyjne, a pośrednio m.in. na wzrost zatrudnienia. W tym zatem zakresie przyjęte rozwiązania wychodzą naprzeciw realizacji rządowego programu polityki społeczno-gospodarczej na lata 1994-1997 "Strategia dla Polski" i to nie tylko w aspekcie węzłowych programów ściśle gospodarczych, ale również - poprzez realną obniżkę obciążeń podatkowych - stwarzają zachęty do wychodzenia z "szarej strefy".

W ocenie Ministerstwa Finansów efektem funkcjonowania ulg inwestycyjnych jest także poprawa realizacji wpływów z podatku dochodowego w I półroczu 1995 r.

Dynamika wpływów za I półrocze 1994 r. wyniosła 128,3%, w tym od przedsiębiorstw 137,1%, podczas gdy za 1994 r. w stosunku do 1993 r. wyniosła odpowiednio 109,1% i 118,7%.