Informacja o funkcjonowaniu zryczałtowanego podatku dochodowego od przychodów osób fizycznych w okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 1994 r.

1. Zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów osób fizycznych wprowadzony został z dniem 1 stycznia 1994 r. na mocy art. 30 ust. 6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 1993 r. Nr 90, poz. 416 z późn. zm.) oraz art. 9 pkt 1 i 4, art. 18 ust. 3 i art. 38 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 19 grudnia 1980 r. o zobowiązaniach podatkowych (Dz. U. z 1993 r. Nr 108, poz. 486 z późn. zm.). Zasady opodatkowania określa art. 30 ust. 1 pkt 6 i ust. 2 do 7 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 23 grudnia 1993 r. w sprawie zryczałtowanego podatku dochodowego od przychodów osób fizycznych (Dz. U. z 1993 r. Nr 132, poz. 635 z późn. zm.).

Zryczałtowanym podatkiem dochodowym od przychodów zostały objęte osoby fizyczne i spółki cywilne osób fizycznych prowadzące działalność gospodarczą w niedużych rozmiarach. W 1994 r. podatek w tej formie opłacali podatnicy, którzy w 1993 r. uzyskali z działalności przychody w wysokości nie przekraczającej 1,2 mld zł. Natomiast bez względu na wysokość uzyskanego przychodu podatek zryczałtowany płacili podatnicy, którzy rozpoczęli działalność w 1994 r.

Stawki podatku zostały zróżnicowane i wynosiły w 1994 r., w zależności od rodzaju prowadzonej działalności: 7,5% - usługi, 5% - produkcja i usługi budowlane, 2,5% - handel. W indywidualnych przypadkach, gdy stawki te okażą się zbyt wysokie, urząd skarbowy może wydać decyzję, zmieniającą wysokość zryczałtowanego podatku, w trybie art. 8 ustawy o zobowiązaniach podatkowych. W ciągu całego ubiegłego roku urzędy skarbowe wydały 592 takie decyzje, co stanowi zaledwie 0,05% podatników opłacających ten podatek.

2. W 1994 r. zryczałtowany podatek dochodowy opłacało 1.226.312 podatników będących właścicielami lub współwłaścicielami 1.118.629 zakładów. W zakładach tych pracuje łącznie z właścicielami około 2 mln osób, z tego 332 tys. pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę i 170 tys. osób zatrudnionych na umowie zlecenia.

W porównaniu do pierwszego półrocza 1994 r. w drugim półroczu zeszłego roku zwiększyła się o 4,1% liczba zakładów, których właściciele opłacają zryczałtowany podatek, podczas gdy liczba prywatnych przedsiębiorstw wzrosła tylko o 2,6%. Liczba zakładów płacących podatek na zasadach ogólnych wzrosła o 1,6%, a zmniejszyła się natomiast o 0,9% liczba zakładów opodatkowanych w formie karty podatkowej.

Szczegółowe dane zawiera poniższa tabela:

3. Podatnicy opłacający podatek dochodowy w formie zryczałtowanej osiągnęli w 1994 r. ponad 306,2 bln zł przychodów (bez odliczeń), tj. przeciętnie po 288 mln zł na podatnika.

Największa część przychodów, bo prawie 60%, pochodzi z działalności handlowej i gastronomicznej, opodatkowanej wg stawki 2,5%; 26% pochodzi z działalności wytwórczej i usługowej w zakresie budownictwa opodatkowanej wg stawki 5%; 14% z działalności usługowej opodatkowanej wg stawki 7,5%.

Odliczenia od przychodów wyniosły 12.131.716 mln zł i dotyczyły m.in.:

* wydatków na cele mieszkaniowe - 4.832.558 mln zł, co stanowi 39,8%,

* strat z lat ubiegłych - 496.854 mln zł (4,1%),

* darowizn - 84.291 mln zł (0,7%),

* odpłatnego kształcenia dzieci - 75.433 mln zł (0,6%),

* odpłatnego dokształcania zawodowego podatników - 19.928 mln zł (0,2%).

Pozostałą kwotę odliczeń, tj. 6.622.652 mln zł, stanowi co najmniej osiem innych tytułów odliczeń, których nie wyodrębniono w sprawozdawczości. Największe kwotowo pozycje dotyczą składek na ubezpieczenie społeczne podatnika i osób z nim współpracujących oraz wydatków na nabycie akcji i obligacji od Skarbu Państwa. W kwocie tej mieszczą się również odliczenia wydatków poniesionych na inwestycje na terenach zagrożonych wysokim bezrobociem strukturalnym, dokonywane na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 czerwca 1993 r. w sprawie odliczeń od dochodu wydatków inwestycyjnych na terenach gmin o szczególnym zagrożeniu wysokim bezrobociem strukturalnym.

4. Kwota podatku zryczałtowanego przed odliczeniami wyniosła 11.292.011 mln zł, a odliczenia od podatku - 408.679 mln zł (tj. 3,6% podatku przed odliczeniami), w tym z tytułu ulg inwestycyjnych na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 25 stycznia 1994 r. - 172.598 mln zł (tj. 42,2% odliczeń).

Pozostałe odliczenia od podatku obejmujące kwotę 236.081 mln zł dotyczą ulg z tytułu szkolenia uczniów lub zatrudnienia pracowników w celu nauki zawodu oraz ulg inwestycyjnych przyznanych na podstawie ustawy z dnia 19 grudnia 1975 r. o ulgach inwestycyjnych i dotychczas nie wykorzystanych.

Za pierwsze półrocze 1994 r. odliczenia ogółem wyniosły 94 mld zł i stanowiły tylko 2,2% podatku przed odliczeniami. Należny podatek za 1994 r. po odliczeniach wyniósł 10.899 mld zł. Należności wymagalne od 1 stycznia do 31 grudnia 1994 r. wyniosły 9.991 mld zł. W okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 1994 r. zapłacono 9.463 mld zł (tj. 94,7% należności wymagalnych). Kwota nie zapłaconego w 1994 r. podatku (zaległości) wyniosła 528 mld zł (tj. 5,3% należności wymagalnych). Z rozliczenia rocznego pozostaje do zapłaty 1.638 mld zł (kwota ta dotyczy w szczególności raty za grudzień, której termin płatności został przesunięty do 30 kwietnia 1995 r.). Nadpłata wynikająca z rozliczenia rocznego wynosi 202 mld zł.

Należy podkreślić, że wprowadzając tę formę opodatkowania zakładano, iż wpływy w 1994 r. od tej grupy podatników wyniosą około 7 mln zł - faktyczne wpływy są więc wyższe o 35,2%.

5. Obciążenie zryczałtowanym podatkiem (po odliczeniach) na jednego podatnika wyniosło miesięcznie 931 tys. zł, co stanowi 3,7% przeciętnego przychodu netto. Natomiast przeciętna wpłata miesięczna podatku wyniosła 809 tys. zł, podczas gdy w przypadku opłacania karty podatkowej - 646 tys. zł, a na ogólnych zasadach 4.812 tys. zł.

6. Wpływy z ryczałtu od przychodów stanowią w 1994 r. 27,7% ogólnych wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą lub samodzielnie wykonujących wolny zawód, podczas gdy podatnicy opłacający zryczałtowany podatek stanowią 72,5% podatników (nie licząc opłacających kartę podatkową).

Według informacji izb skarbowych sporządzonych na dzień 31 grudnia 1994 r., realizacja należności wymagalnych z podatku dochodowego od osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą wyniosła w 1994 r. 92,5%, natomiast z podatku zryczałtowanego - 94,7%.

Szczegółowe dane zawiera tabela:

7. Tak więc funkcjonowanie ryczałtu w 1994 r. nasuwa następujące wnioski:

a) nie sprawdziły się pesymistyczne prognozy z początku roku dotyczące:

- masowego upadku istniejących firm zmuszonych do zapłaty tej formy podatku dochodowego, ze względu na jakoby represyjny charakter ryczałtu,

- spadku liczby nowych podmiotów gospodarczych objętych tym ryczałtem,

- spadku dochodów budżetowych od tej grupy podmiotów,

- rozszerzenia się zjawisk patologicznych, spowodowanych wprowadzeniem tego ryczałtu, skutkujących ukrywaniem dochodów i ogólnym spadkiem wpływów podatkowych;

b) pod rządami zryczałtowanego podatku:

- nastąpił wzrost liczby podmiotów gospodarczych opłacających podatek dochodowy w tej formie,

- nastąpił wzrost dochodów budżetowych o ponad 35% w stosunku do wielkości planowanej, a także poprawa ich ściągalności,

- nastąpiło zmniejszenie obowiązków podatników związanych z prowadzeniem dokumentacji podatkowej,

- ukształtowało się relatywnie niskie jednostkowe obciążenie tym podatkiem.

6 marca 1995 r.

________________

* Wszystkie kwoty zamieszczone w informacji podane są w starych złotych.