ILPP2/4512-1-92/16-5/AKr - Ustalenie prawa do odliczenia podatku VAT od usług prawnych.

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015 r. poz. 613 z późn. zm.) oraz § 6 pkt 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2015 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. z 2015 r. poz. 643) Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko przedstawione we wniosku z dnia 29 stycznia 2016 r. (data wpływu 1 lutego 2016 r.) uzupełnionym pismem z dnia 18 kwietnia 2016 r. (data wpływu 25 kwietnia 2016 r.) oraz pismem z 27 kwietnia 2016 r. (data wpływu 2 maja 2016 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie prawa do odliczenia podatku VAT od usług prawnych - jest nieprawidłowe.

W dniu 1 lutego 2016 r. został złożony ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie prawa do odliczenia podatku VAT od usług prawnych. Przedmiotowy wniosek został uzupełniony w dniu 25 kwietnia 2016 r. o doprecyzowanie przedstawianego stanu faktycznego oraz w dniu 2 maja 2016 r. o informację dotycząca adresu elektronicznego.

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny.

Wnioskodawca w ramach prowadzonej działalności gospodarczej zawiera z przedsiębiorcami umowy przelewu wierzytelności. Rozważany przelew wierzytelności dotyczy wierzytelności powstałych na skutek zaistnienia szkód komunikacyjnych, tj. wierzytelności z tytułu najmu pojazdu zastępczego, opodatkowanej podatkiem od towarów i usług, od której to usługi został odprowadzony podatek VAT. Przelew wierzytelności na rzecz Wnioskodawcy każdorazowo jest dokonywany odpłatnie.

W celu dochodzenia wierzytelności, Wnioskodawca korzysta z usług kancelarii prawnej. Kancelaria prawna z tytułu sprzedaży usług wystawia fakturę VAT. Wnioskodawca każdorazowo ponosi koszt brutto.

W uzupełnieniu do wniosku Zainteresowany wskazał, że jest czynnym zarejestrowanym podatnikiem podatku od towarów i usług. W ramach prowadzonej działalności gospodarczej (PKD - 82.91.Z) nabywa wierzytelności, które następnie egzekwuje we własnym imieniu, z wykorzystaniem innych czynności prawnych oraz przy zaangażowaniu własnych środków finansowych. Spółka nie nabywa wierzytelności celem ich dalszej odsprzedaży, a jedynie jej zamiarem jest ich windykowanie na własny rachunek. Co do zasady nabywane wierzytelności, w chwili ich nabycia są wierzytelnościami już wymagalnymi. Z pewnością wśród nabytych wierzytelności znajdują się także "wierzytelności trudne", nie można jednak stwierdzić, że Wnioskodawca ogranicza się wyłącznie do nabycia tego rodzaju zobowiązań.

Spółka nabywa wierzytelności po cenie niższej, aniżeli ich wartość pierwotna, co też stanowi istotę obrotu wierzytelnościami. Różnica pomiędzy wartością nominalną wierzytelności a ceną płaconą przez Wnioskodawcę odzwierciedla ekonomiczną wartość wierzytelności. Ponadto, cena ta nie zawiera żadnego dodatkowego wynagrodzenia dla Spółki - Spółka nie otrzymuje od zbywcy wierzytelności jakiegokolwiek przysporzenia majątkowego. Cena nabycia wynika z ryzyka wystąpienia trudności w egzekwowaniu wierzytelności. Każda z nabytych wierzytelności przez zakupem jest poddawana analizie - oceny przeprowadza się na podstawie danych takie jak: informacje o dłużnikach (miejsce zamieszkania, miejsce pracy, wiek dłużnika, płeć, wykształcenie itp.), informacje o produkcie (podstawa roszczenia itp.) oraz tzn. informacje behawioralne (kwota pozostała do zapłaty, odsetki, od kiedy roszczenie jest wymagalne, inne okoliczności mogące wpływać na pomyślność egzekucji). Tak przeprowadzona analiza koncentruje się na ocenie kondycji ekonomiczno-finansowej dłużnika. Koniecznym jest wskazać, że wynik ww. analizy określa wyłącznie prawdopodobieństwo spłaty wierzytelności, nie daje zaś jej gwarancji.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie.

Czy od nabycia ww. usług prawnych Wnioskodawca ma prawo do odliczenia podatku naliczonego VAT.

Zdaniem Wnioskodawcy, zgodnie z art. 86 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2015 r. poz. 1649 z późn. zm.), w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi, o którym mowa w art. 15 u.p.t.u. przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, z zastrzeżeniem art. 114, art. 119 ust. 4, art. 120 ust. 17 i 19 oraz art. 124. Prawo to powstaje w rozliczeniu za okres, w którym podatnik otrzymał fakturę lub dokument celny za wykonaną usługę lub w rozliczeniu za jeden z dwóch następnych okresów rozliczeniowych (art. 86 ust. 10, ust. 11 u.p.t.u.). Prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje w zakresie, w takim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych lub nieopodatkowanych, niezbędnych lub tylko potrzebnych dla prowadzenia działalności gospodarczej. Zarówno charakter, jak i zakres związku między czynnościami opodatkowanymi a nabytymi towarami lub usługami nie został w jakikolwiek sposób dookreślony przez ustawodawcę. Żaden przepis nie wyraża wprost zasady, że związek ten ma być bezpośredni i wyłączny. Przepis nie wprowadza zasady związku bezpośredniego między nabyciem a czynnością opodatkowaną.

Nabycie usług każdorazowo związane jest z przysługującym Wnioskodawcy roszczeniem, dlatego też przysługiwać mu będzie prawo do odliczania podatku naliczonego. W przypadku usług takich jak te świadczone przez Kancelarię Prawną na rzecz Wnioskodawcy, należy mieć na uwadze obiektywną możliwość ich przyczynienia się do generowania przez podatnika obrotu podlegającego opodatkowaniu. Brak jest uzasadnienia dla obciążenia ciężarem podatku podatników VAT w zakresie, w jakim wykorzystują zakupione towary i usługi do prowadzenia działalności gospodarczej (tak np. wyrok ETS z dnia 14 lutego 1985 r. w sprawie Rompelman przeciwko Minister van Financien). Poniesione wydatki na usługę prawną w związku z wystąpieniem na drogę postępowania sądowego w celu dochodzenia wierzytelności, wpływają na uzyskanie obrotu opodatkowanego podatkiem od towarów i usług lub nieopodatkowanego z racji zwolnień podatkowych. W wyniku tej czynności Wnioskodawca uzyskuje środki pieniężne, które następnie przeznaczone zostają na prowadzenie przez niego podstawowej działalności gospodarczej. Zlecenie usług Kancelarii Prawnej każdorazowo jest związane z działalnością gospodarczą i opodatkowaną lub nieopodatkowaną - z racji zwolnień podatkowych Wnioskodawcy.

Europejski Trybunału Sprawiedliwości w orzeczeniu z dnia 26 maja 2005 r. (C-465/03: Kretztechnik) wskazał, że znaczenia nie ma związek bezpośredni, ale pośredni, który przyczyni się do zintensyfikowania opodatkowanej działalności gospodarczej podatnika. Powołany wyrok ETS wskazuje również na to, że jeśli zakupy służyłyby szeroko rozumianemu przedsiębiorstwu podatnika, czyli nie miały jakiegokolwiek związku ze sprzedażą opodatkowaną (bezpośredniego lub pośredniego), wówczas prawo do odliczenia podatku naliczonego przysługuje również podatnikowi. Np. zakup drukarki komputerowej - nie ma ona jakiegokolwiek związku ze sprzedażą opodatkowaną, niemniej jednak prawo do odliczenia podatku naliczonego przy jej nabyciu podatnikowi przysługuje, z uwagi na to, że służy ona przedsiębiorstwu podatnika.

Jak wskazał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w wyroku z dnia 28 sierpnia 2014 r. (sygnatura akt: I SA/Kr 459/13) podatnikowi przysługuje prawo do odliczenia podatku VAT od usługi prawnej związanej z dochodzeniem roszczeń przed sądem. W ocenie sądu poniesione przez podatnika wydatki na usługę prawną celem wystąpienia na drogę postępowania sądowego o dochodzenie wierzytelności, wpływa na uzyskanie obrotu opodatkowanego podatkiem od towarów i usług. Niewątpliwie zlecanie usług radcy prawnemu w niniejszej sprawie jest każdorazowo związane z działalnością gospodarczą Wnioskodawcy - czyli na Wnioskodawcę.

Ponadto, koniecznym jest odniesienie do istoty cesji. Zgodnie z art. 509 § 1 k.c. wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobą trzecią (przelew), chyba, że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Przelew to umowa, na mocy której cedent (wierzyciel) przenosi na osobę trzecią (nabywcę wierzytelności) wierzytelność przysługującą mu wobec dłużnika. W miejsce dotychczasowego wierzyciela, w treści jaka przysługiwała zbywcy. W rozważanym stanie faktycznym pierwotnie możliwość odliczenia podatku VAT ma poszkodowany. Niemniej jednak na mocy umów cesji wierzytelności, którą posiada względem towarzystwa ubezpieczeniowego, uprawnienie do odliczenia podatku VAT wraz z wierzytelnością, przechodzi na nabywcę wierzytelności. W przypadku kiedy poszkodowany nie skorzystał z prawa odliczenia podatku VAT, uprawnienie to przechodzi na nabywcę wierzytelności.

W związku z powyższym, w ocenie Wnioskodawcy, prawo do odliczenia podatku VAT przysługuje Wnioskodawcy, ponieważ: ustawodawca nie warunkuje związku bezpośredniego, pomiędzy towarami i usługami a czynnościami opodatkowanymi, wystarczające jest istnienie pośredniego powiązania, które przyczyni się do zintensyfikowania opodatkowanej działalności gospodarczej podatnika. Wymogu bezpośredniego związku nie można absolutyzować - w tym zakresie wypowiedział się ETS, również Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w orzeczeniu z dnia 15 czerwca 2009 r. (sygnatura akt: I SA/Wr 1368/08), w którym Sąd wskazuje, że "prawo do odliczenia podatku istnieje nawet wtedy, gdy nie można ustalić bezpośredniego związku pomiędzy zakupem a opodatkowaną transakcją, czyli w niektórych sytuacjach prawo do odliczenia może przysługiwać podatnikowi nawet w przypadku braku konkretnej transakcji opodatkowanej, jeżeli zakup związany jest z działalnością podatnika, która co do zasady podlega opodatkowaniu lub dają prawo do odliczenia podatku mimo zwolnienia, a brak związku z konkretną transakcją opodatkowaną wynika z czynników obiektywnych, zwykle niezależnych od podatnika". Ponadto prawo do odliczenia podatku VAT wynika z istoty cesji. Na nabywcę wierzytelności przechodzi wierzytelność a wraz z nią uprawnienie do odliczenia podatku VAT, uprzednio przysługujące poszkodowanemu.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego jest nieprawidłowe.

W myśl art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Na podstawie art. 15 ust. 2 powyższego artykułu, działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Z kolei w myśl art. 86 ust. 1 ustawy, w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi, o którym mowa w art. 15 ustawy, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, z zastrzeżeniem art. 114, art. 119 ust. 4, art. 120 ust. 17 i 19 oraz art. 124.

W myśl art. 86 ust. 2 pkt 1 ustawy, kwotę podatku naliczonego stanowi suma kwot podatku wynikających z faktur otrzymanych przez podatnika:

Podkreślić należy, że prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje wówczas, gdy zostaną spełnione określone warunki, tzn. odliczenia tego dokonuje zarejestrowany, czynny podatnik podatku od towarów i usług oraz gdy towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, tzn. takich, których następstwem jest określenie podatku należnego (powstanie zobowiązania podatkowego).

Przedstawiona zasada wyklucza zatem możliwość dokonania obniżenia podatku należnego o kwotę podatku naliczonego związanego z usługami i towarami, które nie są wykorzystywane przez podatnika do czynności opodatkowanych.

Przepisy ustawy o podatku od towarów i usług nie precyzują, jaki związek musi istnieć pomiędzy zakupami a sprzedażą, żeby podatnik mógł skorzystać z prawa do odliczenia. Związek ten może być bezpośredni lub pośredni.

Związek bezpośredni występuje wówczas, gdy nabywane towary bądź usługi służą dalszej odsprzedaży lub też w bezpośredni sposób wiążą się z czynnościami opodatkowanymi wykonywanymi przez podatnika.

Natomiast o związku pośrednim mówimy wtedy, gdy ponoszone wydatki wiążą się z całokształtem funkcjonowania podmiotu, a więc w sposób pośredni wiążą się z działalnością gospodarczą i z osiąganymi przychodami. Aby wskazać, czy określone zakupy mają związek pośredni musi istnieć związek przyczynowo-skutkowy między dokonanymi zakupami towarów i usług a powstaniem obrotu. Pośredni związek dokonanych zakupów z działalnością gospodarczą występuje wówczas, gdy zakup towarów i usług nie przyczynia się bezpośrednio do uzyskania przychodu lecz poprzez wpływ na ogólne funkcjonowanie przedsiębiorstwa jako całości, przyczynia się do generowania przez podmiot obrotów.

Ponadto należy podkreślić, że ustawodawca przyznał podatnikowi prawo do odliczenia podatku naliczonego w całości lub w części, pod warunkiem spełnienia przez niego zarówno przesłanek pozytywnych, wynikających z art. 86 ust. 1 ustawy oraz niezaistnienia przesłanek negatywnych, określonych w art. 88 ustawy. Przepis ten określa listę wyjątków, które pozbawiają podatnika prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

Z wniosku wynika, że Spółka w ramach prowadzonej działalności gospodarczej zawiera z przedsiębiorcami umowy przelewu wierzytelności. Rozważany przelew wierzytelności dotyczy wierzytelności powstałych na skutek zaistnienia szkód komunikacyjnych, tj. wierzytelności z tytułu najmu pojazdu zastępczego, opodatkowanej podatkiem od towarów i usług, od której to usługi został odprowadzony podatek VAT. Przelew wierzytelności na rzecz Wnioskodawcy każdorazowo jest dokonywany odpłatnie.

W celu dochodzenia wierzytelności, Wnioskodawca korzysta z usług kancelarii prawnej. Kancelaria prawna z tytułu sprzedaży usług wystawia fakturę VAT. Wnioskodawca każdorazowo ponosi koszt brutto.

Zainteresowany jest czynnym zarejestrowanym podatnikiem podatku od towarów i usług. W ramach prowadzonej działalności gospodarczej (PKD - 82.91.Z) nabywa wierzytelności, które następnie egzekwuje we własnym imieniu, z wykorzystaniem innych czynności prawnych oraz przy zaangażowaniu własnych środków finansowych. Spółka nie nabywa wierzytelności celem ich dalszej odsprzedaży, a jedynie jej zamiarem jest ich windykowanie na własny rachunek. Co do zasady nabywane wierzytelności, w chwili ich nabycia są wierzytelnościami już wymagalnymi. Z pewnością wśród nabytych wierzytelności znajdują się także "wierzytelności trudne", nie można jednak stwierdzić, że Wnioskodawca ogranicza się wyłącznie do nabycia tego rodzaju zobowiązań.

Spółka nabywa wierzytelności po cenie niższej, aniżeli ich wartość pierwotna, co też stanowi istotę obrotu wierzytelnościami. Różnica pomiędzy wartością nominalną wierzytelności a ceną płaconą przez Wnioskodawcę odzwierciedla ekonomiczną wartość wierzytelności. Ponadto, cena ta nie zawiera żadnego dodatkowego wynagrodzenia dla Spółki - Spółka nie otrzymuje od zbywcy wierzytelności jakiegokolwiek przysporzenia majątkowego. Cena nabycia wynika z ryzyka wystąpienia trudności w egzekwowaniu wierzytelności. Każda z nabytych wierzytelności przez zakupem jest poddawana analizie - oceny przeprowadza się na podstawie danych takie jak: informacje o dłużnikach (miejsce zamieszkania, miejsce pracy, wiek dłużnika, płeć, wykształcenie itp.), informacje o produkcie (podstawa roszczenia itp.) oraz tzn. informacje behawioralne (kwota pozostała do zapłaty, odsetki, od kiedy roszczenie jest wymagalne, inne okoliczności mogące wpływać na pomyślność egzekucji). Tak przeprowadzona analiza koncentruje się na ocenie kondycji ekonomiczno-finansowej dłużnika. Koniecznym jest wskazać, że wynik ww. analizy określa wyłącznie prawdopodobieństwo spłaty wierzytelności, nie daje zaś jej gwarancji.

Wątpliwości Wnioskodawcy dotyczą prawa do odliczenia podatku naliczonego z faktur otrzymanych od kancelarii prawnej za świadczone usługi w zakresie dochodzenia wierzytelności.

Stosownie do art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Na podstawie art. 7 ust. 1 tej ustawy, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (...).

Natomiast jak stanowi art. 8 ust. 1 ustawy, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

Z tak szeroko sformułowanej definicji wynika, że przez świadczenie usług należy przede wszystkim rozumieć określone zachowanie podatnika na rzecz odrębnego podmiotu, które zasadniczo wynika z dwustronnego stosunku zobowiązaniowego, zakładającego istnienie podmiotu będącego odbiorcą (nabywcą usługi), jak również podmiotu świadczącego usługę.

Przez świadczenie usług należy zatem rozumieć każde zachowanie niebędące dostawą towarów i świadczone na rzecz innego podmiotu.

Powołane przepisy wskazują, że pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres, gdyż nie obejmuje wyłącznie działań podatnika, lecz również zobowiązanie do powstrzymania się od dokonywania czynności lub do tolerowania czynności bądź sytuacji. Pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Należy jednak zaznaczyć, że nie każde powstrzymanie się od działania, czy tolerowanie czynności lub sytuacji może zostać uznane za usługę w rozumieniu przepisów ustawy. W przypadku uznania danego świadczenia za usługę w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy, winien istnieć bezpośredni konsument, beneficjent świadczenia, odnoszący wymierną korzyść.

Z treści powołanego wyżej przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy jednoznacznie wynika, że dostawa towarów i świadczenie usług co do zasady podlegają opodatkowaniu VAT wówczas, gdy są wykonywane odpłatnie (z wyjątkiem przypadków ściśle określonych w art. 7 ust. 2 oraz w art. 8 ust. 2 ustawy).

Aby uznać dane świadczenie za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Przy czym przepisy ustawy nie określają postaci wynagrodzenia.

W dorobku orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej przyjmuje się, że odpłatność ma miejsce wtedy, gdy istnieje bezpośredni związek pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usług a otrzymanym wynagrodzeniem, przy czym wynagrodzenie jakkolwiek musi być wyrażone w pieniądzu, to jednak nie musi być w tej formie dokonane. Należy podkreślić, że na gruncie przepisów o podatku od towarów i usług bez znaczenia pozostaje to, czy kwota uzyskanego wynagrodzenia (cena) została skalkulowana tak, że stanowi tylko koszt wytworzenia towaru lub wykonania usługi, czy została powiększona także o zysk sprzedającego.

Skoro przepisy nie określają formy zapłaty za świadczoną usługę, należy uznać, że zobowiązanie usługobiorcy może mieć postać świadczenia nie tylko określonej sumy pieniędzy, ale także świadczenie innej usługi (usługi wzajemnej). Oznacza to, że z danego stosunku prawnego, na podstawie którego wykonywana jest usługa, musi wynikać wyraźna, bezpośrednia korzyść na rzecz świadczącego usługę. Ponadto, aby dana czynność (świadczenie) podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT, musi istnieć bezpośredni związek o charakterze przyczynowym pomiędzy świadczoną usługą a świadczeniem wzajemnym. Otrzymana zapłata powinna być konsekwencją wykonania świadczenia.

Odpłatność określana jest przez strony umowy i jeśli strony ustalą zapłatę, wówczas wykonane świadczenie staje się odpłatne. W przypadku istnienia świadczenia wzajemnego otrzymanego przez świadczącego usługę, należy uznać czynności wykonywane w ramach zawartej umowy za odpłatne świadczenie usług określone w art. 8 ust. 1 ustawy, podlegające opodatkowaniu na zasadach ogólnych.

Wobec powyższych rozważań, dostawa towarów lub świadczenie usług podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wtedy, gdy są wykonane odpłatnie, oraz gdy pomiędzy dostawcą towaru lub świadczącym usługę i ich beneficjentem (odbiorcą) istnieje jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełniane są świadczenia wzajemne.

Wskazać należy, że wierzytelność jest prawem majątkowym, które może być przedmiotem obrotu gospodarczego. Instytucja przelewu wierzytelności została uregulowana przepisami w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2016 r. poz. 380), zwanej dalej k.c.

Stosownie do treści art. 509 § 1 k.c., wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania.

Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki - art. 509 § 2 k.c.

W oparciu o art. 510 § 1 k.c., umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia wierzytelności przenosi wierzytelność na nabywcę, chyba, że przepis szczególny stanowi inaczej, albo że strony inaczej postanowiły.

Przelew wierzytelności jest swoistą konstrukcją prawną, przewidzianą w ogólnych zasadach zobowiązań prowadzącą do zmiany osoby wierzyciela, podczas gdy przedmiot zobowiązania pozostaje ten sam. Umowy cesji wierzytelności należą do czynności prawnych rozporządzających o skutkach zbliżonych do umowy przenoszącej własność. Dodać należy, że cesja nie ma formy samoistnej umowy, dlatego też dla jej realizacji musi być dokonana czynność cywilnoprawna, na podstawie której nastąpi przeniesienie wierzytelności.

Istotą przelewu wierzytelności jest umowa zawierana przez wierzyciela z osobą trzecią, na mocy której osoba ta nabywa od wierzyciela przysługującą mu wierzytelność. W wyniku przelewu wierzytelności, prawa przysługujące dotychczasowemu wierzycielowi przechodzą na nabywcę wierzytelności, przy czym sam stosunek zobowiązaniowy nie ulega zmianie. Na podstawie umowy przelewu wierzytelności cesjonariusz może dochodzić spełnienia określonego świadczenia od dłużnika, przysługuje mu również uprawnienie do rozporządzania wierzytelnością poprzez jej dalszą odsprzedaż, zamianę, darowiznę, zapis w testamencie lub zastaw.

Celem i skutkiem przelewu jest przejście wierzytelności na nabywcę. W wyniku przelewu przechodzi na nabywcę ogół uprawnień przysługujących dotychczasowemu wierzycielowi, który zostaje wyłączony ze stosunku zobowiązaniowego, jaki go wiązał z dłużnikiem. Wierzytelność przechodzi na nabywcę w takim stanie, w jakim była w chwili zawarcia umowy o przelew, a więc ze wszystkimi związanymi z nią prawami i brakami (np. przedawnieniem).

Z powyższego wynika, że przeniesienie wierzytelności z majątku dotychczasowego wierzyciela do majątku nabywcy wierzytelności, które następuje na podstawie umowy sprzedaży, zamiany, darowizny lub innej umowy zobowiązującej do przeniesienia wierzytelności, jest skutkiem rozporządzania tą wierzytelnością przez dotychczasowego wierzyciela i stanowi wykonanie przez niego przysługującego mu prawa własności. W zamian za nabywaną wierzytelność cesjonariusz (nabywca) zobowiązuje się do spełnienia określonego świadczenia na rzecz zbywcy wierzytelności (cedenta). Spełnienie świadczenia, wynikającego z umowy przelewu nastąpi, gdy cedent przeniesie wierzytelność na cesjonariusza, a on zapłaci mu cenę za cedowaną wierzytelność (w sytuacji, kiedy cesja będzie miała charakter odpłatny).

W kwestii nabycia wierzytelności po cenie niższej od ich wartości nominalnej wypowiedział się Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z dnia 27 października 2011 r., w sprawie C-93/10. W tym orzeczeniu TSUE podał, że cesjonariusz wierzytelności nie otrzymuje od cedenta żadnego wynagrodzenia, w związku z czym nie dokonuje czynności z zakresu działalności gospodarczej w rozumieniu art. 4 VI Dyrektywy, ani nie świadczy usługi w rozumieniu art. 2 pkt 1 tego aktu (pkt 22). Trybunał zauważył także, że istnieje różnica między wartością nominalną cedowanych wierzytelności, a ceną ich sprzedaży, jednakże stwierdził, że różnica pomiędzy wartością nominalną a ceną sprzedaży nie stanowi wynagrodzenia, lecz odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży, która jest uzależniona od wątpliwych perspektyw na ich spłatę i zwiększonego ryzyka niewypłacalności dłużników (pkt 23 i 25).

W punkcie 26 Trybunał z kolei stwierdził, że podmiot, który na własne ryzyko nabywa trudne wierzytelności po cenie niższej od ich wartości nominalnej, nie świadczy odpłatnie usługi w rozumieniu art. 2 pkt 1 i nie dokonuje tym samym czynności z zakresu działalności gospodarczej objętej zakresem stosowania ww. dyrektywy, jeżeli różnica między wartością nominalną tych wierzytelności a ceną ich sprzedaży odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży.

Jeśli więc ustalona przez strony umowy cena wierzytelności jest niższa od jej wartości nominalnej i jednocześnie różnica między wartością nominalną tej wierzytelności, a ceną jej sprzedaży odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w dacie nabycia, nie sposób mówić o odpłatnym świadczeniu usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy.

Nadmienić należy również, że tezy wyrażone przez TSUE w wyżej cytowanym wyroku C-93/10 zaaprobowane zostały przez skład siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego w wyroku I FPS 5/11, który wskazał m.in., że "żadna transakcja nabycia na własne ryzyko wierzytelności trudnej, po cenie niższej od jej wartości nominalnej, nie będzie mogła być zakwalifikowana jako świadczona przez nabywcę wierzytelności usługa w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 u.p.t.u.".

Jak już wyżej wskazano, świadczenie usług zakłada istnienie dwóch podmiotów, a więc tego, który świadczy usługę (usługodawcę) i tego, który świadczenie odbiera (usługobiorcę), czyli konsumenta usługi.

Skoro opodatkowaniu podlega odpłatne świadczenie usług, to znaczy, że istnieje stosunek prawny pomiędzy usługodawcą i usługobiorcą, a rezultatem tego związku jest wzajemne działanie tych podmiotów. Działanie to polega na tym, że wynagrodzenie otrzymywane przez wykonawcę usługi następuje w zamian za wykonanie usługi na rzecz jej odbiorcy. Pomiędzy odpłatną czynnością podlegającą opodatkowaniu, a otrzymywanym z tytułu tej czynności wynagrodzeniem musi istnieć bezpośredni, czytelny i dostrzegalny związek.

Zatem skoro - jak wynika z opisu sprawy - nabyte przez Wnioskodawcę wierzytelności przeznaczone są do dochodzenia ich na własny rachunek i we własnym imieniu (nabyte są w celu odzyskania należności), nie jest przewidziane wynagrodzenie w związku z nabyciem tych wierzytelności, a różnica między wartością nominalną wierzytelności, które Zainteresowany nabywa, a ceną ich sprzedaży, będzie odzwierciedlała rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili ich nabycia, to w niniejszej sprawie nie dojdzie do odpłatnego świadczenia usług, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy.

W odniesieniu do czynności sprzedaży wierzytelności stwierdzić należy, że przeniesienie wierzytelności z majątku dotychczasowego wierzyciela do majątku nabywcy wierzytelności - niezależnie od tego, czy jest to wierzytelność własna, czy nabyta - jest skutkiem rozporządzenia tą wierzytelnością przez dotychczasowego wierzyciela i stanowi wykonanie przez niego przysługującego mu prawa własności. Czynności tej nie można uznać za dostawę towaru w rozumieniu art. 7 ust. 1 ustawy, gdyż wierzytelność stanowi prawo majątkowe, które nie mieści się w dyspozycji art. 2 pkt 6 ustawy, określającego co należy rozumieć na potrzeby podatku od towarów i usług pod pojęciem towaru.

W konsekwencji powyższego należy wskazać, że z uwagi na fakt, że w analizowanej sprawie Spółka nabędzie zarówno wierzytelności wymagalne, jak i wierzytelności trudne, za cenę odpowiadającą ich wartości ekonomicznej (cena nabycia wierzytelności jest niższa od ich wartości nominalnej), czynność nabycia przedmiotowych wierzytelności nie stanowi odpłatnego świadczenia usług, o którym mowa w art. 8 ustawy, a zatem nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy.

Mając powyższe na uwadze stwierdzić należy, że nabycie przez Wnioskodawcę przedmiotowych wierzytelności nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Wskazać należy, że windykacja przez Wnioskodawcę wierzytelności we własnym imieniu i na własny rachunek nie ma związku z czynnością mającą charakter świadczenia ze strony Spółki, bowiem egzekwowanie wierzytelności jest jedynie przejawem wykonania prawa własności w stosunku do wierzytelności powstałej z innego tytułu. Zatem w przedmiotowej sprawie nie dojdzie do odpłatnego świadczenia usług, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy.

Biorąc pod uwagę opis sprawy, treść powołanych przepisów, wyrok TSUE oraz uchwały NSA należy stwierdzić, że w tym konkretnym przypadku, skoro - jak wynika z treści wniosku - w związku z zawarciem umowy przelewu (cesji) Wnioskodawca nie otrzyma od cedenta jakiegokolwiek wynagrodzenia, to w przedmiotowej sprawie nie dojdzie do odpłatnego świadczenia usług, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy. Jedynym świadczeniem cedenta jest przelew na rzecz Wnioskodawcy zbywanej wierzytelności, a świadczeniem Wnioskodawcy zapłata ceny za tę wierzytelność. Nabywając we własnym imieniu, na własny rachunek i na własne ryzyko wierzytelność, Wnioskodawca wchodzi w miejsce cedenta jako dotychczasowego wierzyciela. W konsekwencji powyższego należy stwierdzić, że przedmiotowa czynność nabycia wierzytelności celem ich windykacji we własnym imieniu i na własny rachunek nie stanowi odpłatnego świadczenia usług, o którym mowa w art. 8 ustawy, a zatem nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy. Skoro strony, poza wydaniem, przyjęciem i zapłatą ceny, nie formułują żadnych obowiązków, to ściąganie przez Wnioskodawcę zakupionych wierzytelności jest jedynie realizacją przysługującego mu prawa podmiotowego, realizacją jego uprawnień właścicielskich. Zatem zawarcie umowy i związane z nią przejęcie wierzytelności nie spowoduje po stronie Wnioskodawcy powstania obowiązku podatkowego z powyższego tytułu.

Jak wskazano powyżej, związek pomiędzy ponoszonymi wydatkami, a uzyskiwanym obrotem, przychodami może mieć charakter pośredni - którego nie można powiązać z konkretnym, powstającym przysporzeniem oraz bezpośredni, gdzie można obiektywnie stwierdzić, że efektem ściśle określonego działania jest powstanie skonkretyzowanego przysporzenia po stronie podmiotu podejmującego te czynności.

Odnosząc się do powyższego stwierdzić należy, że w niniejszej sprawie wydatki poniesione przez Spółkę na usługi kancelarii prawnej nie mają bezpośredniego związku z wykonywanymi przez Spółkę czynnościami opodatkowanymi. Poniesione przez Wnioskodawcę wydatki na usługę prawną nie mają również pośredniego związku z wykonywanymi przez Spółkę czynnościami opodatkowanymi. Nie można tych kosztów traktować jako ogólnego kosztu przedsiębiorstwa, od którego przysługuje prawo do odliczenia podatku od towarów i usług.

Wskazać należy, że korzystanie przez Wnioskodawcę z usług kancelarii prawnej w celu dochodzenia wierzytelności nie ma związku z działalnością opodatkowaną prowadzoną przez Spółkę, gdyż w żaden sposób nie przyczyniają się do uzyskania przychodu i nawet w sposób pośredni nie wpływają na generowanie obrotów przez Wnioskodawcę. Zauważyć należy, że każdy przejaw aktywności Spółki jest w sposób ekonomiczny związany z działalnością Strony, co nie oznacza jednak, że każda podejmowana przez Spółkę działalność będzie związana z czynnościami generującymi obrót. Aby dane działanie można było uznać za związane z działalnością Spółki chociażby w sposób pośredni, związek ten musi być widoczny i łatwy do rozpoznania. Natomiast w sytuacji opisanej we wniosku takiego związku trudno się dopatrzeć. Zauważyć należy, że poczynione przez Wnioskodawcę wydatki na usługi kancelarii prawnej związane są wprost z odzyskaniem należności z związku z pozyskanymi wcześniej przez Spółkę wierzytelnościami.

W efekcie nie jest spełniona podstawowa przesłanka zawarta w treści art. 86 ust. 1 ustawy i Wnioskodawcy nie przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego przy nabyciu usług od rzeczoznawcy majątkowego i radcy prawnego.

Mając na uwadze przywołane uregulowania prawne na tle przedstawionego opisu sprawy stwierdzić należy, że nabywane usługi kancelarii prawnej nie służą ani bezpośrednio ani pośrednio działalności prowadzonej przez Wnioskodawcy, zatem Spółka nie ma prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wynikającej z faktur wystawianych przez kancelarię za usługi prawne świadczone w celu dochodzenia wierzytelności wcześniej nabytych przez Wnioskodawcę.

Tut. Organ informuje, że wydana interpretacja dotyczy tylko sprawy będącej przedmiotem wniosku (zapytania) Zainteresowanego. Inne kwestie wynikające z opisu sprawy i własnego stanowiska, które nie zostały objęte pytaniem - nie mogą być zgodnie z art. 14b § 1 oraz art. 14f § 2 Ordynacji podatkowej - rozpatrzone.

Podkreślić należy, że niniejsza interpretacja została wydana w oparciu o przedstawiony we wniosku stan faktyczny, co oznacza, że w przypadku gdy w toku postępowania podatkowego, kontroli podatkowej, bądź skarbowej zostanie określony odmienny stan faktyczny, interpretacja nie wywoła w tym zakresie skutków prawnych.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu, ul. Św. Mikołaja 78/79, 50-126 Wrocław, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację - w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. z 2012 r. poz. 270, z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy). Jednocześnie, zgodnie z art. 57a ww. ustawy, skarga na interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną. Jednocześnie, zgodnie z art. 57a ww. ustawy, skarga na interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Izba Skarbowa w Poznaniu, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Lesznie, ul. Dekana 6, 64-100 Leszno.