ILPP2/443-665/11-2/MN - Zwolnienie z podatku VAT usług udzielania pożyczek pod zastaw.

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 2 i § 6 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko przedstawione we wniosku z dnia 10 kwietnia 2011 r. (data wpływu 12 kwietnia 2011 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie zwolnienia od podatku świadczonych usług polegających na udzielaniu pożyczek pod zastaw - jest prawidłowe.

W dniu 12 kwietnia 2011 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie zwolnienia od podatku świadczonych usług polegających na udzielaniu pożyczek pod zastaw.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny.

Wnioskodawca prowadzi działalność gospodarczą polegającą na udzielaniu pożyczek pod zastaw. Jest płatnikiem podatku od towarów i usług. Prowadząc lombard przyjmuje pod zastaw towar używany od osób fizycznych. Stosuje umowę pożyczki z przechowaniem zastawu. Gdy klient zwróci pożyczkę, Zainteresowany oddaje mu zastawiony towar pobierając za usługę określoną opłatę.

Na wysokość opłat składają się: opłata manipulacyjna w wysokości 5% od kwoty pożyczki (w związku z art. 7a ustawy o kredycie konsumenckim - suma wszystkich opłat związanych z zawarciem umowy nie może przekraczać 5%), maksymalne odsetki ustawowe (czterokrotność stopy lombardowej aktualnie ustalonej przez RPP) liczone w stosunku dziennym od dnia udzielenia pożyczki do dnia ustalonego terminu zwrotu. Do tych opłat Wnioskodawca dolicza także opłatę za przechowanie rzeczy oddanej pod zastaw, stawka liczona dziennie w zależności od wartości rzeczy (wysokości pożyczki), naliczana od dnia oddania na przechowanie do ustalonego dnia zwrotu. Przyjęcie rzeczy powoduje wykonanie czynności prawnych o przechowaniu za wynagrodzeniem - art. 318 k.c. oraz 835-844 k.c. Opłata za przechowanie wynikająca z przyjęcia, zabezpieczenia, ochrony, oznaczenia, należnego składowania, ubezpieczenia i wydania rzeczy, nie jest kosztem pożyczki, natomiast należy do wynikających z innych przepisów prawa kosztów o zabezpieczeniu pożyczki, a tym samym nie podlega ograniczeniom art. 7a ustawy o kredycie konsumenckim.

Opłata manipulacyjna jest zawsze w tej samej wysokości, natomiast odsetki i opłata za przechowanie ulegają proporcjonalnemu zmniejszeniu przy wcześniejszym zwrocie pożyczki lub ulegają powiększeniu za każdy dzień przy zwrocie po ustalonym terminie.

Działalność Wnioskodawcy sklasyfikowana jest według PKD 2004 - 6522Z, PKD 2007 - 6492Z - usługi pośrednictwa finansowego, pozostałe formy udzielania kredytów. Do końca 2010 r. powyższe opłaty były obciążone stawką VAT w wysokości 22%, gdyż mimo, że usługi pośrednictwa finansowego były zwolnione od podatku VAT, to lombardy były wyłączone z tego zwolnienia. Nowelizacja ustawy o podatku od towarów i usług z dnia 29 października 2010 r., która zaczęła obowiązywać od dnia 1 stycznia 2011 r. mówi w art. 43: zwolnieniem z VAT objęte są między innymi w pkt 38 usługi udzielania pożyczek pieniężnych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania pożyczek lub kredytów pieniężnych, w pkt 39 - usługi w zakresie udzielania poręczeń i gwarancji i wszelkich innych zabezpieczeń transakcji finansowych. Nie ma zastrzeżeń, jak było wcześniej, że ze zwolnienia z VAT wyłączone są lombardy. W związku z tym, w roku 2011 Zainteresowany stosuje zwolnienie od podatku VAT pobieranych przez niego opłat.

Gdy klient nie odbierze zastawionej rzeczy, Wnioskodawca wystawia na sprzedaż zastawiony towar w celu zaspokojenia wierzytelności z uzyskanej kwoty (w umowie wcześniej ustalono przewłaszczenie zastawu na rzecz lombardu). Do tej pory Zainteresowany stosował opodatkowanie VAT od całości wartości sprzedaży, ale stwierdził, że art. 120 ustawy o podatku od towarów i usług w przypadku nabycia rzeczy używanych w celu dalszej ich odsprzedaży daje możliwość zastosowania szczególnej procedury opodatkowania takiej sprzedaży od marży, czyli różnicy pomiędzy ceną zakupu a ceną sprzedaży pomniejszoną o VAT. W przypadku pojedynczych rzeczy nie ma w większości przypadków problemu, bo zazwyczaj jest zysk i marża. Zdarza się jednak, że na umowie są dwie lub więcej rzecz używane i występuje sprzedaż cząstkowa. Wartość pojedynczych rzeczy z takich umów często nie pokrywa kwoty udzielonej pożyczki.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie.

Czy wszystkie elementy składające się na prowizję Wnioskodawcy, to znaczy: opłata manipulacyjna, maksymalne odsetki ustawowe i opłata za przechowanie, są zwolnione od podatku VAT, czy może same odsetki i opłata manipulacyjna są zwolnione, a opłata za przechowanie wynikająca z innych przepisów prawa podlega opodatkowaniu podatkiem VAT w wysokości 23%.

Zdaniem Wnioskodawcy, pobierane opłaty ponoszone przez pożyczkobiorców-składających to: opłata manipulacyjna, odsetki ustawowe oraz opłata za przechowanie zastawu. Według Zainteresowanego, wszystkie te opłaty stanowią elementy cząstkowe usługi głównej i są jednocześnie niezbędne do świadczenia pożyczki pod zastaw z przechowaniem i w związku z tym uważa, że całość opłat podlega zwolnieniu od podatku VAT.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za prawidłowe.

Zgodnie z przepisem art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą, opodatkowaniu ww. podatkiem podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Stosownie do art. 2 pkt 22 ustawy, przez sprzedaż rozumie się odpłatną dostawę towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, eksport towarów oraz wewnątrzwspólnotową dostawę towarów.

Na mocy art. 2 pkt 6 ustawy, przez towary rozumie się rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii.

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy, przez dostawę towarów, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (...).

Przez świadczenie usług, zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 (...).

W art. 41 ust. 1 ustawy postanowiono, iż stawka podatku od towarów i usług wynosi 22%, z zastrzeżeniem ust. 2-12c, art. 83, art. 119 ust. 7, art. 120 ust. 2 i 3, art. 122 i art. 129 ust. 1.

Jednakże, zgodnie z art. 146a pkt 1 ustawy, w okresie od dnia 1 stycznia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2013 r., z zastrzeżeniem art. 146f, stawka podatku, o której mowa w art. 41 ust. 1 i 13, art. 109 ust. 2 i art. 110, wynosi 23%.

Podkreślić także należy, iż zarówno w treści ustawy, jak i przepisach wykonawczych do niej, ustawodawca przewidział opodatkowanie niektórych czynności stawkami obniżonymi, bądź zwolnienie od podatku.

Jako odstępstwo od zasady powszechności i równości opodatkowania, zastosowanie obniżonej stawki podatku lub zwolnienia od podatku od towarów i usług możliwe jest jedynie w przypadku wykonywania czynności ściśle określonych w ww. ustawie, oraz w przepisach wykonawczych wydanych na podstawie jej upoważnienia.

W tym kontekście wskazać należy - co wielokrotnie podkreślał Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej - że zakres zwolnień przewidzianych w Dyrektywie nie może być interpretowany w sposób rozszerzający. Czynności zwolnione zgodnie z Dyrektywą stanowią autonomiczne pojęcia prawa wspólnotowego, a ich ujednolicona interpretacja ma służyć unikaniu rozbieżności w stosowaniu systemu podatku od wartości dodanej w poszczególnych państwach członkowskich. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, "pojęcia używane do opisania zwolnień wymienionych w art. 13 szóstej dyrektywy powinny być interpretowane w sposób ścisły, ponieważ stanowią one odstępstwa od ogólnej zasady, zgodnie z którą podatkiem VAT objęta jest każda dostawa towarów i każda usługa świadczona odpłatnie przez podatnika" (wyrok TSUE z dnia 19 listopada 2009 r. C-461/08 w sprawie Don Bosco Onroerend Goed BV).

Zgodnie z art. 135 ust. 1 lit. b) Dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L Nr 347, poz. 1 z późn. zm.), państwa członkowskie zwalniają następujące transakcje: udzielanie kredytów i pośrednictwo kredytowe oraz zarządzanie kredytami przez kredytodawcę.

W myśl art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy, zwalnia się od podatku usługi udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych, a także zarządzanie kredytami lub pożyczkami pieniężnymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę.

Zgodnie z art. 43 ust. 13 ustawy, zwolnienie od podatku stosuje się również do świadczenia usługi stanowiącej element usługi wymienionej w ust. 1 pkt 7 i 37-41, który sam stanowi odrębną całość i jest właściwy oraz niezbędny do świadczenia usługi zwolnionej zgodnie z ust. 1 pkt 7 i 37-41.

Przepisu ust. 13 nie stosuje się do świadczenia usług stanowiących element usług pośrednictwa, o których mowa w ust. 1 pkt 7 i 37-41 (art. 43 ust. 14 ustawy).

Stosownie do art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. Nr 100, poz. 1081 z późn. zm.), przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę, na mocy której przedsiębiorca w zakresie swojej działalności, zwany dalej "kredytodawcą", udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi kredytu w jakiejkolwiek postaci.

Zgodnie z art. 7a ustawy o kredycie konsumenckim, łączna kwota wszystkich opłat, prowizji oraz innych kosztów związanych z zawarciem umowy o kredyt konsumencki, z wyłączeniem udokumentowanych lub wynikających z innych przepisów prawa kosztów, związanych z ustanowieniem, zmianą lub wygaśnięciem zabezpieczeń i ubezpieczeń (w tym kosztów ubezpieczenia spłaty kredytu, o którym mowa w art. 7 ust. 1 pkt 4), nie może przekroczyć 5% kwoty udzielonego kredytu konsumenckiego.

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim, całkowity koszt kredytu oznacza wszystkie koszty wraz z odsetkami i innymi opłatami i prowizjami, które konsument jest zobowiązany zapłacić za kredyt, z wyjątkiem kosztów:

Z powyższego wynika, iż wyrażenia "całkowity koszt kredytu" zdefiniowane w art. 7 ustawy o kredycie konsumenckim oraz "łączna kwota wszystkich opłat, prowizji oraz innych kosztów" (zwana dalej łączną kwotą) określona w art. 7a ww. ustawy, nie są tożsame. Całkowity koszt kredytu obejmuje bowiem wszystkie koszty, które konsument jest zobowiązany zapłacić za kredyt, natomiast łączna kwota obejmuje koszty związane z zawarciem umowy o kredyt konsumencki.

Analiza powyższego wskazuje również, iż na gruncie ustawy o kredycie konsumenckim, koszty ustanowienia zabezpieczeń zostały wyłączone zarówno z pojęcia "całkowitego kosztu kredytu", jak i z pojęcia "łącznej kwoty". Zabezpieczenie spłaty kredytu konsumenckiego nie jest bowiem kosztem związanym bezpośrednio z samym kredytem, czy też umową kredytową, ma charakter uzupełniający.

Działalność lombardowa polega na pożyczaniu pieniędzy pod zastaw. Klient korzystający z pożyczki lombardowej może odzyskać przedmiot zastawu po dokonaniu zwrotu pożyczonej kwoty wraz z prowizją naliczoną przez właściciela lombardu. Zabezpieczenie udzielonej przez lombard pożyczki może być dokonane w drodze przewłaszczenia. Przewłaszczenie rzeczy na zabezpieczenie polega na przeniesieniu własności rzeczy na wierzyciela z równoczesnym zobowiązaniem go - pod warunkiem uiszczenia w terminie zabezpieczonego długu - do powrotnego przeniesienia własności rzeczy na dłużnika. W razie niewykonania przez pożyczkobiorcę zobowiązania w umówionym terminie, podmiot świadczący usługę lombardową staje się nieograniczonym właścicielem rzeczy będącej przedmiotem przewłaszczenia. Przewłaszczone rzeczy najczęściej sprzedawane są w ramach prowadzonej działalności lombardowej.

Lombard wykonuje więc, co do zasady, dwa główne rodzaje czynności, odmiennie opodatkowane podatkiem VAT:

* udzielanie pożyczek pieniężnych pod zastaw ruchomości i papierów wartościowych w zamian za określone wynagrodzenie (prowizję),

* sprzedaż zastawionych i nieodebranych rzeczy, tj. dostawę towarów.

Dodatkowo mogą występować czynności o charakterze pomocniczym.

Z przedstawionego opisu sprawy wynika, iż Wnioskodawca prowadzi działalność gospodarczą polegającą na udzielaniu pożyczek pod zastaw. Jest płatnikiem podatku od towarów i usług. Prowadząc lombard przyjmuje pod zastaw towar używany od osób fizycznych. Stosuje umowę pożyczki z przechowaniem zastawu. Gdy klient zwróci pożyczkę, Zainteresowany oddaje mu zastawiony towar pobierając za usługę określoną opłatę. Na wysokość opłat składają się: opłata manipulacyjna w wysokości 5% od kwoty pożyczki (w związku z art. 7a ustawy o kredycie konsumenckim - suma wszystkich opłat związanych z zawarciem umowy nie może przekraczać 5%), maksymalne odsetki ustawowe (czterokrotność stopy lombardowej aktualnie ustalonej przez RPP) liczone w stosunku dziennym od dnia udzielenia pożyczki do dnia ustalonego terminu zwrotu. Do tych opłat Wnioskodawca dolicza także opłatę za przechowanie rzeczy oddanej pod zastaw, stawka liczona dziennie w zależności od wartości rzeczy (wysokości pożyczki), naliczana od dnia oddania na przechowanie do ustalonego dnia zwrotu. Przyjęcie rzeczy powoduje wykonanie czynności prawnych o przechowaniu za wynagrodzeniem - art. 318 k.c. oraz 835-844 k.c. Opłata za przechowanie wynikająca z przyjęcia, zabezpieczenia, ochrony, oznaczenia, należnego składowania, ubezpieczenia i wydania rzeczy, nie jest kosztem pożyczki, natomiast należy do wynikających z innych przepisów prawa kosztów o zabezpieczeniu pożyczki, a tym samym nie podlega ograniczeniom art. 7a ustawy o kredycie konsumenckim. Opłata manipulacyjna jest zawsze w tej samej wysokości, natomiast odsetki i opłata za przechowanie ulegają proporcjonalnemu zmniejszeniu przy wcześniejszym zwrocie pożyczki lub ulegają powiększeniu za każdy dzień przy zwrocie po ustalonym terminie.

W świetle powyższego zauważyć należy, iż art. 7 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim wskazuje, iż całkowity koszt kredytu oznacza wszystkie koszty wraz z odsetkami i innymi opłatami i prowizjami, które konsument jest zobowiązany zapłacić za kredyt, za wyjątkiem enumeratywnie wskazanych w tym przepisie innych kosztów.

Zatem, otrzymywane przez Wnioskodawcę: opłata manipulacyjna oraz odsetki, stanowiące wynagrodzenie za udzielanie pożyczek pieniężnych, korzystają ze zwolnienia od podatku VAT na podstawie przepisu art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy o podatku od towarów i usług.

W przedmiotowej sprawie wskazano również, iż Wnioskodawca obciąża pożyczkobiorcę opłatą za przechowanie przedmiotu zastawu podczas trwania umowy.

W przypadku tej opłaty należy zbadać, czy jej charakter spełnia przesłanki wskazane w art. 43 ust. 13 ustawy.

Jak wskazano powyżej, ustawodawca w art. 7 ust. 1 pkt 4 ustawy o kredycie konsumenckim dokonał wyłączenia z całkowitego kosztu kredytu m.in. kosztów ustanowienia zabezpieczeń. Jednocześnie jednak należy mieć na uwadze, iż istotą działalności lombardów jest udzielanie pożyczek pod zastaw i wyświadczenie usługi głównej bez należytego przyjęcia zabezpieczenia jest w przypadku tego rodzaju usług niemożliwe. Jest również oczywiste, iż kredytodawca - lombard - odpowiada za ochronę, zapakowanie, zabezpieczenie przed zniszczeniem, przechowanie w odpowiednich warunkach itp., przyjętego zastawu do chwili jego wykupu przez klienta.

Przechowywanie rzeczy ruchomych może samo stanowić odrębną całość (wydaje się zasadnym uznanie, iż byłby to rodzaj usługi depozytowej, czy też magazynowej), a jednocześnie jest właściwe oraz niezbędne do świadczenia usługi głównej - udzielania pożyczek pieniężnych - zwolnionej od podatku od towarów i usług zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy o podatku od towarów i usług.

Zatem, koszty zabezpieczenia umowy pożyczki lombardowej związane z przechowaniem rzeczy ruchomych będą zwolnione od podatku VAT na podstawie przepisu art. 43 ust. 13 w związku z art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy.

Reasumując, wszystkie wymienione przez Wnioskodawcę elementy, składające się na prowizję, tzn.: opłata manipulacyjna, odsetki ustawowe i opłata za przechowanie, korzystają ze zwolnienia od podatku od towarów i usług, zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy oraz art. 43 ust. 13 w związku z art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

W kwestii dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie zastosowania procedury marża w odniesieniu do sprzedaży nieodebranych zastawów - w dniu 12 lipca 2011 r. wydane zostało odrębne rozstrzygnięcie Nr ILPP2/443-665/11-3/MN.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim, ul. Dąbrowskiego 13, 66-400 Gorzów Wielkopolski po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Poznaniu, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Lesznie, ul. Dekana 6, 64-100 Leszno.