ILPP1/443-1148/08-2/MT

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 2 i § 6 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Gminy, przedstawione we wniosku z dnia 9 grudnia 2008 r. (data wpływu 15 grudnia 2008 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania bezumownego korzystania - jest prawidłowe.

W dniu 15 grudnia 2008 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania bezumownego korzystania.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny.

Gmina zawarła w 1999 r. umowę najmu lokalu użytkowego położonego w X, na podstawie której najemcy zobowiązali się do terminowego regulowania czynszu za lokal użytkowy. W 2000 r. podpisano aneks do ww. umowy, na podstawie którego najemcy zgodzili się regulować należności z tytułu wywozu nieczystości stałych, składowania nieczystości stałych oraz dzierżawy kontenera. Po pewnym czasie najemcy zaprzestali regulowania należności. Najemcy wielokrotnie wzywani byli do uregulowania zaległości, co nie spotkało się jednak z jakąkolwiek reakcją z ich strony, dlatego w związku z zaistniałym faktem rozwiązano umowę najmu na lokal użytkowy w trybie natychmiastowym i skierowano pozew przeciw najemcom do sądu. Na podstawie wyroku sądowego najemcy zobowiązani zostali do opuszczenia spornego lokalu użytkowego i przekazania go wynajmującemu, a także do zapłaty należnej kwoty zaległości z tytułu czynszu za lokal użytkowy, wywozu i składowania nieczystości stałych oraz dzierżawy kontenera wraz z należnymi odsetkami i kosztami. Pozwani pomimo zasądzonej kwoty, zaległości nie wpłacili ani nie opuścili lokalu użytkowego. Wynajmujący pomimo prawomocnego wyroku sądowego w dalszym ciągu wystawiał faktury za czynsz za lokal użytkowy, wywóz i składowanie nieczystości, dzierżawę kontenerów, a także odprowadzał podatek VAT do urzędu skarbowego, jednakże ma wątpliwości czy takie postępowanie było słuszne.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie.

Czy słuszne jest dalsze wystawianie faktur za czynsz za lokal użytkowy, wywóz i składowanie nieczystości stałych, dzierżawę kontenera w przypadku gdy jest wypowiedziana umowa najmu, Gmina posiada prawomocny wyrok sądowy, a najemca w dalszym ciągu zajmuje lokal i nie uiszcza należności, czy też może należałoby wystawiać noty księgowe na odszkodowanie.

Zdaniem Wnioskodawcy, po rozwiązaniu umowy najmu lokalu użytkowego w X wynajmujący niesłusznie wystawiał faktury za czynsz za lokal użytkowy, wywóz i składowanie nieczystości oraz dzierżawę kontenera, ponieważ powinien obciążyć najemcę notami księgowymi o odszkodowanie za bezumowne korzystanie z lokalu użytkowego oraz za nieczystości. Ponadto, w ocenie Wnioskodawcy, noty księgowe powinny być wystawiane na odszkodowania w momencie prawomocnego wyroku sądowego.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 z późn. zm.), opodatkowaniu podlega odpłatna dostawa towarów i świadczenie usług na terytorium kraju, natomiast ust. 2 ww. ustawy stwierdza, że opodatkowaniu podlegają czynności z ust. 1 niezależnie od zachowania warunków i form określonych przepisami prawa. Zgodnie z art. 7 ust. 1 cyt. ustawy, dostawą towarów z art. 5 ust. 1 pkt 1 jest jednoznaczna z przeniesieniem prawa do rozporządzania nimi jak właściciel i zgodnie z art. 8 ust. 1 świadczenie usług, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 jest to świadczenie dla osoby fizycznej, prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy w rozumieniu art. 7 w tym również przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych bez względu na formę w jakiej dokonano czynności prawnej oraz zobowiązanie do powstrzymywania się od dokonania lub tolerowania czynności lub sytuacji oraz świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa. Wobec powyższego istotę opodatkowania podatkiem od towarów i usług stanowi obopólna zgoda stron transakcji, której zabrakło w przypadku ww. opłat, a forma dokonania jej jest sprawą drugorzędną, gdyż niekiedy przedsiębiorcy zgadzają się na dalszy ciąg umowy pobierając opłaty chociaż dana umowa formalnie się skończyła.

Gmina nie zgadzała się na dalszy najem, ponieważ najemca zaprzestał regulować swoje zobowiązania, dlatego wypowiedziała umowę po czym skierowała sprawę do sądu o zapłatę należności i eksmisję z lokalu użytkowego. Doszło tu do tzw. bezumownego korzystania z lokalu użytkowego, do którego odnosi się art. 224 i art. 225 Kodeksu cywilnego zgodnie z którymi w przypadku bezumownego korzystania z lokalu korzystający w złej lub dobrej wierze od chwili w której dowiedział się o wytoczeniu powództwa przeciw niemu o wydanie rzeczy zobowiązany jest do wypłaty wynagrodzenia za tą rzecz, zwrotów pożytków oraz odszkodowania z powodu zużycia, pogorszenia lub utraty rzeczy. Wynagrodzeniem za korzystanie z rzeczy objęte jest wszystko, co właściciel mógłby uzyskać gdyby odpłatnie na podstawie stosunku prawnego mógłby tą rzecz oddać do odpłatnego korzystania.

W związku z ww. przepisami wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z lokalu i nieczystości powinno zostać ujęte w formie odszkodowania. Wobec wyżej wymienionych przepisów, zdaniem Gminy, od dnia prawomocnego wyroku sądowego powinna obciążać najemców notami księgowymi, a do dnia jego uprawomocnienia fakturami VAT.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za prawidłowe.

Zgodnie z dyspozycją art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 z późn. zm.), opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług.

Natomiast w myśl postanowień art. 8 ust. 1 ww. ustawy, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

Należy zauważyć, że ze świadczeniem usług w rozumieniu przepisów ustawy mamy do czynienia wówczas, gdy dochodzi do wykonania określonej czynności (świadczenia), istnieje jej odbiorca oraz, w zamian za to świadczenie, występuje odpłatność. Czynność opodatkowana powstaje bowiem wyłącznie w związku z zaistnieniem stosunku prawnego określonego umową między stronami. Zatem wystąpić musi bezpośredni i niezbędny związek pomiędzy wykonywanymi czynnościami i wysokością otrzymanego wynagrodzenia, oparty o relacje cywilnoprawne pomiędzy podmiotami i jednocześnie wynagrodzenie to może być wyrażone w pieniądzu. W związku z powyższym czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności.

Kwestie bezumownego korzystania z cudzej własności regulują przepisy art. 224 i art. 225 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.). W warunkach określonych normą art. 224 i art. 225 Kodeksu cywilnego, właścicielowi przysługuje roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z jego rzeczy. Zapłata w tym przypadku określonej kwoty pieniężnej wiąże się z prawem żądania naprawienia wynikłej dla właściciela rzeczy szkody z tytułu bezprawnego używania rzeczy. Żądane wynagrodzenie (roszczenie pieniężne) stanowi w istocie odszkodowanie. Przepisy prawa przyznają właścicielowi prawo do roszczenia o odszkodowanie, które obejmuje kompensatę utraconych korzyści, jakie właściciel by uzyskał gdyby rzecz wynajął.

O tym, czy bezumowne korzystanie z nieruchomości podlega opodatkowaniu na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, decydować muszą w każdym przypadku konkretne okoliczności.

W sytuacji, gdy po zakończeniu stosunku zobowiązaniowego najemca (dzierżawca) nie chce opuścić nieruchomości, a wynajmujący (wydzierżawiający) dążąc do tego wytoczy przeciwko niemu powództwo o wydanie rzeczy, zasadne jest przyjęcie, że pomiędzy wynajmującym (wydzierżawiającym) i korzystającym bezumownie z tej nieruchomości nie istnieje żaden jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne. Świadczenie podatnika, nieoparte na tytule prawnym, wskazującym obowiązek świadczenia usług oraz wysokość wynagrodzenia - nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Odszkodowanie wypłacone w takich okolicznościach z tego tytułu nie jest płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania nieruchomością i wynikłe z tego tytułu szkody.

Inaczej należy jednak oceniać sytuację, gdy po zakończeniu umowy dotychczasowy najemca (dzierżawca) nadal użytkuje lokal za zgodą właściciela (nawet dorozumianą), płacąc z tego tytułu określone kwoty. Uwzględnić w takim przypadku należy, że na podstawie art. 674 Kodeksu cywilnego, jeżeli po upływie terminu oznaczonego w umowie albo w wypowiedzeniu najemca używa nadal rzecz za zgodą wynajmującego, poczytuje się w razie wątpliwości, że najem został przedłużony na czas nieoznaczony. Taka sytuacja wskazuje na kontynuację dotychczasowego stosunku zobowiązaniowego, który podlegał i dalej podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W sprawie będącej przedmiotem wniosku pomiędzy stronami - ani wyraźnie, ani dorozumianie - nie została zawarta jakakolwiek umowa, ani też nie została przedłużona dotychczasowa umowa. Nie miało miejsce porozumienie wyrażające wolę zawarcia umowy i w rezultacie brak świadczenia czynności w jej ramach. Gmina zawarła umowę najmu lokalu użytkowego, na podstawie której najemcy zobowiązali się do terminowego regulowania czynszu za lokal użytkowy. Następnie podpisano aneks do ww. umowy, na podstawie którego najemcy zgodzili się regulować należności z tytułu wywozu nieczystości stałych, składowania nieczystości stałych oraz dzierżawy kontenera. Po pewnym czasie najemcy zaprzestali regulowania należności, byli wielokrotnie wzywani do uregulowania zaległości, co nie spotkało się jednak z jakąkolwiek reakcją z ich strony, dlatego w związku z zaistniałym faktem rozwiązano umowę najmu na lokal użytkowy w trybie natychmiastowym i skierowano pozew przeciw najemcom do sądu. Na podstawie wyroku sądowego najemcy zobowiązani zostali do opuszczenia spornego lokalu użytkowego i przekazania go wynajmującemu, a także do zapłaty należnej kwoty zaległości z tytułu czynszu za lokal użytkowy, wywozu i składowania nieczystości stałych oraz dzierżawy kontenera wraz z należnymi odsetkami i kosztami. Pozwani pomimo zasądzonej kwoty, zaległości nie wpłacili ani nie opuścili lokalu użytkowego. Wynajmujący pomimo prawomocnego wyroku sądowego w dalszym ciągu wystawiał faktury za czynsz za lokal użytkowy, wywóz i składowanie nieczystości, dzierżawę kontenera, a także odprowadzał podatek VAT do urzędu skarbowego.

Tak więc, bezumowna czynność, na którą nie została wyrażona zgoda (ani wyraźna, ani dorozumiana), nie stanowi czynności opodatkowanej podatkiem od towarów i usług, a żądanie z tego tytułu zapłaty nie stanowi należności za jej wykonanie.

W myśl art. 106 ust. 1 ustawy o VAT, podatnicy, o których mowa w art. 15, są obowiązani wystawić fakturę stwierdzającą w szczególności dokonanie sprzedaży, datę dokonania sprzedaży, cenę jednostkową bez podatku, podstawę opodatkowania, stawkę i kwotę podatku, kwotę należności oraz dane dotyczące podatnika i nabywcy, z zastrzeżeniem ust. 2, ust. 4 i ust. 5 oraz art. 119 ust. 10 i art. 120 ust. 16.

Konkludując stwierdzić należy, iż w sprawie będącej przedmiotem wniosku występuje sytuacja gdy pomiędzy stronami - tj. między właścicielem lokalu a najemcami występuje brak porozumienia wyrażającego wolę świadczenia usługi najmu za wynagrodzeniem. Tym samym brak jest podstaw do wystawienia faktur potwierdzających czynność świadczenia usług, ponieważ nie miała ona miejsca.

Reasumując, bezumowna czynność, na którą nie została wyrażona zgoda (ani wyraźna, ani dorozumiana), nie stanowi transakcji opodatkowanej podatkiem od towarów i usług, bowiem żądanie z tego tytułu zapłaty nie stanowi należności za jej wykonanie, a w związku z tym powinna zostać udokumentowana notą księgową.

W niniejszej interpretacji załatwiono wniosek w części dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania bezumownego korzystania. Wniosek w zakresie określenia momentu zaprzestania świadczenia usług został rozstrzygnięty interpretacją indywidualną z dnia 5 marca 2009 r. znak ILPP1/443-1148/08-3/MT.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim, ul. Dąbrowskiego 13, 66-400 Gorzów Wielkopolski po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Poznaniu, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Lesznie, ul. Dekana 6, 64-100 Leszno.