ILPP1/443-1080/11-4/NS

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 2 i § 6 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Pana, przedstawione we wniosku z dnia 3 sierpnia 2011 r. (data wpływu 8 sierpnia 2011 r.), uzupełnionym pismem z dnia 24 października 2011 r. (data wpływu 27 października 2011 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie określenia podmiotu zobowiązanego do wystawienia faktury VAT z tytułu ustanowienia odpłatnej służebności gruntowej - jest prawidłowe.

W dniu 8 sierpnia 2011 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie określenia podmiotu zobowiązanego do wystawienia faktury VAT z tytułu ustanowienia odpłatnej służebności gruntowej. Wniosek uzupełniono pismem z dnia 24 października 2011 r. (data wpływu 27 października 2011 r.) o informacje doprecyzowujące przedstawiony stan faktyczny.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny.

Wnioskodawca wraz z żoną, jest współwłaścicielem (na zasadzie współwłasności łącznej - małżeńska wspólnota majątkowa) prawa wieczystego użytkowania działki nr 4/14 położonej w W. Na działce tej Zainteresowany nie prowadził, ani nie prowadzi działalności gospodarczej i została ona nabyta jako inwestycja w nieruchomości w ramach prowadzonej przez Wnioskodawcę działalności gospodarczej pod firmą "A". W dniu 12 maja 2011 r. Zainteresowany i jego żona aktem notarialnym ustanowili na działce nr 4/14 odpłatną służebność gruntową, polegającą na prawie przejazdu i przechodu, na czas nieokreślony na rzecz Spółki z o.o. "B". Z tytułu ustanowienia służebności gruntowej Spółka wpłaciła na wskazany rachunek kwotę 15.000,00 zł W dniu 13 maja 2011 r. "A" wystawił na Spółkę z o.o. "B" fakturę VAT wskazując w niej: nr aktu notarialnego; kwotę netto 12.195,12 zł; podatek VAT (w wysokości 23%) w kwocie 2.804,88 zł; wartość brutto 15.000,00 zł i opisując w niej czynność jako "odpłatna służebność gruntowa - działka 4/14". Pismem z dnia 25 lipca 2011 r. Spółka zwróciła oryginał ww. faktury uzasadniając, iż została ona wystawiona bezpodstawnie, gdyż stroną w akcie notarialnym byli S. i E., a nie "A".

Wnioskodawca nadmienił, iż notariusz, w związku ze sporządzeniem aktu notarialnego, pobrał m.in. podatek od czynności cywilnoprawnych w wysokości 1%, tj. kwotę 150,00 zł. Odpłatność ma charakter jednorazowej płatności za cały okres, tj. za czas nieokreślony, służebności gruntowej.

Z pisma z dnia 24 października 2011 r., stanowiącego uzupełnienie do wniosku wynika, iż:

W związku z powyższym zadano następujące pytanie.

Czy w opisanej sytuacji powinna być wystawiona faktura VAT przez "A".

Zdaniem Wnioskodawcy, ustanowienie służebności gruntowej było czynnością o charakterze odpłatnym - jest więc świadczeniem usługi w zrozumieniu art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT.

W opinii Zainteresowanego, ponieważ działka nr 4/14 została nabyta jako inwestycja w nieruchomości podmiotu gospodarczego "A", to winien ten podmiot wystawić fakturę VAT. "A", jako podmiot gospodarczy, nie ma osobowości prawnej, a działka mogła być nabyta wyłącznie przez S. + E., gdyż tworzą małżeńską wspólnotę majątkową.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za prawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn. Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054), zwanej dalej ustawą, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Na mocy art. 7 ust. 1 ustawy, przez dostawę towarów rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (...).

Natomiast w myśl art. 8 ust. 1 ustawy, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

Powołany przepis wskazuje, iż pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres, gdyż nie obejmuje wyłącznie działań podatnika, lecz również zobowiązanie do powstrzymania się od dokonywania czynności lub do tolerowania czynności bądź sytuacji. Przez świadczenie usług należy zatem rozumieć każde zachowanie się podatnika - nie będące dostawą towarów - na rzecz innego podmiotu.

Z treści powołanego wyżej przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy jednoznacznie wynika, że dostawa towarów i świadczenie usług, co do zasady podlegają opodatkowaniu VAT jedynie wówczas, gdy czynności te są wykonywane odpłatnie.

Aby uznać dane świadczenie za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Musi istnieć bezpośredni związek pomiędzy świadczoną usługą i przekazanym za nią wynagrodzeniem. Oznacza to, że z danego stosunku prawnego, na podstawie którego wykonywana jest usługa, musi wynikać wyraźna, bezpośrednia korzyść na rzecz świadczącego usługę. Otrzymana zapłata powinna być zatem konsekwencją wykonanego świadczenia.

Służebność jest obciążeniem cudzej nieruchomości, mającym na celu zwiększenie użyteczności innej nieruchomości albo zaspokojenie określonych potrzeb oznaczonej osoby fizycznej.

Służebność gruntową definiuje art. 285 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.). Zgodnie z tym przepisem, nieruchomość można obciążyć na rzecz właściciela innej nieruchomości (nieruchomości władnącej) prawem, którego treść polega bądź na tym, że właściciel nieruchomości władnącej może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, bądź na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań, bądź też na tym, że właścicielowi nieruchomości obciążonej nie wolno wykonywać określonych uprawnień, które mu względem nieruchomości władnącej przysługują na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu własności (służebność gruntowa).

Przepis art. 285 § 1 Kodeksu cywilnego daje podstawę do wyróżnienia służebności gruntowych czynnych oraz biernych. Służebność czynna polega na tym, że właściciel jednej nieruchomości (tzw. nieruchomości władnącej) jest uprawniony do korzystania w oznaczonym zakresie z nieruchomości innego właściciela (tzw. nieruchomości obciążonej). Właściciel nieruchomości obciążonej ma zatem obowiązek znoszenia pewnych działań właściciela nieruchomości władnącej, np. przechodu czy przejazdu, czerpania wody, oparcia budynku o mur sąsiada, itd. Służebność bierna polega na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań, bądź też na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej jest zobowiązany do niewykonywania określonych uprawnień względem nieruchomości władnącej na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu własności. Służebności bierne ograniczają właściciela nieruchomości w wykonywaniu uprawnień wynikających z treści prawa własności. Służebność gruntowa może powstać: na podstawie umowy, z mocy orzeczenia sądowego, na podstawie decyzji administracyjnej, w drodze zasiedzenia.

Natomiast art. 145 ww. ustawy przewiduje możliwość ustanowienia w stosunkach sąsiedzkich służebności drogowej (przejazdu, przechodu) za wynagrodzeniem, którą ustawa określa jako służebność drogi koniecznej.

Zakres opodatkowania podatkiem VAT wyznacza nie tylko czynnik przedmiotowy - opodatkowaniu podlega odpłatna dostawa towarów lub odpłatne świadczenie usług, ale także czynnik podmiotowy - czynności muszą być wykonywane przez podatnika.

Stosownie do treści art. 15 ust. 1 ustawy, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Wskazać należy, iż ustawa o podatku od towarów i usług nie wymienia małżonków jako odrębnej kategorii podatników. Powyższe stwarza dla małżonków prowadzących działalność gospodarczą szczególną sytuację prawną. Należy zauważyć, że żaden z przepisów ustawy nie zabrania małżonkom prowadzenia działalności gospodarczej jako odrębnym podatnikom. Nie ma przy tym przeszkód, aby pomiędzy małżonkami prowadzącymi odrębne działalności istniała ustawowa wspólność majątkowa.

W świetle art. 31 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59 z późn. zm.), z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

Zatem istotą wspólności majątkowej małżeńskiej, zarówno ustawowej, jak i umownej jest to, że każdy z małżonków jest współwłaścicielem poszczególnych składników majątku wspólnego (dorobkowego) na zasadach współwłasności łącznej (bezudziałowej).

Zgodnie z brzmieniem art. 36 § 1 oraz § 2 cyt. ustawy, oboje małżonkowie są obowiązani współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym, w szczególności udzielać sobie wzajemnie informacji o stanie majątku wspólnego, o wykonywaniu zarządu majątkiem wspólnym i o zobowiązaniach obciążających majątek wspólny. Każdy z małżonków może samodzielnie zarządzać majątkiem wspólnym, chyba że przepisy poniższe stanowią inaczej. Wykonywanie zarządu obejmuje czynności, które dotyczą przedmiotów majątkowych należących do majątku wspólnego, w tym czynności zmierzające do zachowania tego majątku.

W konsekwencji podatnikiem podatku od towarów i usług jest ten z małżonków, który dokonał czynności podlegającej opodatkowaniu.

Działalność gospodarcza - na podstawie art. 15 ust. 2 ustawy - obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy. Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Stosownie do art. 106 ust. 1 ustawy, podatnicy o których mowa w art. 15 ust. 1 są obowiązani wystawić fakturę stwierdzającą w szczególności dokonanie sprzedaży, datę dokonania sprzedaży, cenę jednostkową bez podatku, podstawę opodatkowania, stawkę i kwotę podatku, kwotę należności oraz dane dotyczące podatnika i nabywcy, z zastrzeżeniem ust. 1a, 2, 4 i 5 oraz art. 119 ust. 10 i art. 120 ust. 16.

Jednocześnie należy zauważyć, iż jak wynika z § 4 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 28 marca 2011 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 68, poz. 360 z późn. zm.), zwanego dalej rozporządzeniem, zarejestrowani podatnicy jako podatnicy VAT czynni, posiadający numer identyfikacji podatkowej, wystawiają faktury oznaczone wyrazami "FAKTURA VAT".

Natomiast w świetle § 5 ust. 1 rozporządzenia, faktura stwierdzająca dokonanie sprzedaży powinna zawierać co najmniej:

Z informacji zawartych we wniosku wynika, iż Wnioskodawca wraz z żoną, jest współwłaścicielem (na zasadzie współwłasności łącznej - małżeńska wspólnota majątkowa) prawa wieczystego użytkowania działki nr 4/14 położonej w W. Na działce tej Zainteresowany nie prowadził, ani nie prowadzi działalności gospodarczej i została ona nabyta jako inwestycja w nieruchomości w ramach prowadzonej przez Wnioskodawcę działalności gospodarczej pod firmą "A". W dniu 12 maja 2011 r. Zainteresowany i jego żona aktem notarialnym ustanowili na działce nr 4/14 odpłatną służebność gruntową, polegającą na prawie przejazdu i przechodu, na czas nieokreślony na rzecz Spółki z o.o. "B". Z tytułu ustanowienia służebności gruntowej Spółka wpłaciła na wskazany rachunek kwotę 15.000,00 zł W dniu 13 maja 2011 r. "A" wystawił na Spółkę z o.o. "B" fakturę VAT wskazując w niej: nr aktu notarialnego; kwotę netto 12.195,12 zł; podatek VAT (w wysokości 23%) w kwocie 2.804,88 zł; wartość brutto 15.000,00 zł i opisując w niej czynność jako "odpłatna służebność gruntowa - działka 4/14". Pismem z dnia 25 lipca 2011 r. Spółka zwróciła oryginał ww. faktury uzasadniając, iż została ona wystawiona bezpodstawnie, gdyż stroną w akcie notarialnym byli S. i E., a nie "A". Ponadto Zainteresowany wskazał, iż jest zarejestrowanym, czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług. Prawo wieczystego użytkowania działki nr 4/14 jest wprowadzone do ewidencji w ramach prowadzonej przez Wnioskodawcę działalności gospodarczej pod firmą "A". Przychód, z tytułu ustanowienia służebności gruntowej, rozliczył w podatku dochodowym Zainteresowany.

Analizując przedstawiony opis stanu faktycznego stwierdzić należy, iż ustanowienie służebności gruntowej stanowi świadczenie usług w rozumieniu cytowanego art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy, gdyż ma ono charakter odpłatny oraz istnieje konkretny podmiot, będący konsumentem tego zobowiązania.

Jak już wyżej stwierdzono, ustawa o podatku od towarów i usług nie wymienia małżonków jako odrębnej kategorii podatników. Powyższe stwarza dla małżonków prowadzących działalność gospodarczą szczególną sytuację prawną. Żaden z przepisów ustawy nie zabrania małżonkom prowadzenia działalności gospodarczej jako odrębnym podatnikom.

W niniejszej sprawie, ustanowienie za wynagrodzeniem służebności gruntowej na działce stanowiącej majątek wspólny małżonków, lecz nabytej w ramach prowadzonej przez Wnioskodawcę działalności gospodarczej i będącej środkiem trwałym w tej działalności, zdaniem tut. Organu, czyni podatnikiem w całym zakresie z tytułu tej czynności małżonka, który wykorzystywał przedmiotową nieruchomość w działalności gospodarczej, czyli Zainteresowanego. Tym samym Wnioskodawca winien udokumentować opisaną usługę fakturą VAT.

Reasumując, w opisanej sytuacji faktura VAT powinna być wystawiona przez firmę Wnioskodawcy, tj. "A".

Wskazać należy, iż wydana interpretacja dotyczy tylko sprawy będącej przedmiotem wniosku (zapytania) Zainteresowanego. Inne kwestie przedstawione w opisanym stanie faktycznym, które nie zostały objęte pytaniem nie mogą być - zgodnie z art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej - rozpatrzone. Dotyczy to w szczególności prawidłowości sporządzonego aktu notarialnego.

Jednocześnie zauważa się, że stosownie do treści art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) minister właściwy do spraw finansów publicznych, na pisemny wniosek zainteresowanego, wydaje, w jego indywidualnej sprawie, pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego (interpretację indywidualną). Zatem w przedmiotowej sprawie powyższa interpretacja indywidualna wydana Zainteresowanemu nie wywiera skutku prawnego dla jego żony.

Dodatkowo tut. Organ informuje, że w niniejszej interpretacji załatwiono wniosek w części dotyczącej określenia podmiotu zobowiązanego do wystawienia faktury VAT z tytułu ustanowienia odpłatnej służebności gruntowej. Natomiast kwestia dotycząca stawki podatku VAT na ustanowienie służebności gruntowej została rozstrzygnięta w interpretacji indywidualnej z dnia 9 listopada 2011 r. nr ILPP1/443-1103/11-5/NS.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu, ul. Św. Mikołaja 78/79, 50-126 Wrocław po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Poznaniu, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Lesznie, ul. Dekana 6, 64-100 Leszno.