ILPB3/423-134/13-3/AO

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 749 z późn. zm.) oraz § 2 i § 6 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Spółki, przedstawione we wniosku z dnia 20 marca 2013 r. (data wpływu 25 marca 2013 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie kosztów uzyskania przychodów - jest nieprawidłowe.

W dniu 25 marca 2013 r. został złożony ww. wniosek - uzupełniony w dniu 7 czerwca 2013 r. - o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie kosztów uzyskania przychodów.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny oraz opis zdarzenia przyszłego.

Wnioskodawca nabył udziały w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością oraz akcje spółek akcyjnych i komandytowo - akcyjnych.

Nabycie udziałów i akcji nastąpiło w ten sposób, że Wnioskodawca wyemitował obligacje, które objęte zostały przez inne spółki (dalej: "Spółka X"). Ze względu na fakt, iż zapłata przez Spółkę X uzgodnionej ceny emisyjnej nie była możliwa ze względu na brak po stronie Spółki X środków pieniężnych na objęcie obligacji, Wnioskodawca i Spółka X ustaliły, że Spółka X w miejsce świadczenia pieniężnego, do jakiego zobowiązana była względem Wnioskodawcy z tytułu objęcia obligacji przeniesie na rzecz Wnioskodawcy posiadane udziały w innej spółce z o.o. i / lub posiadane akcje w spółce akcyjnej lub komandytowo - akcyjnej, w oparciu o przewidzianą w art. 453 Kodeksu cywilnego konstrukcję datio in solutum (tekst jedn.: spełni świadczenie rzeczowe w miejsce istniejącego zobowiązania pieniężnego, wskutek czego zobowiązanie to wygaśnie). Na podstawie porozumienia między stronami, Spółka X przeniosła tym samym na rzecz Wnioskodawcy udziały w spółce z o.o. i / lub akcje w spółce akcyjnej oraz komandytowo - akcyjnej. Wskutek dokonania powyższej czynności zobowiązanie Spółki X do zapłaty na rzecz Wnioskodawcy ceny emisyjnej obejmowanych przez Spółkę X obligacji wygasło w całości.

Obecnie Wnioskodawca rozważa odpłatne zbycie udziałów i akcji nabytych w powyższy sposób, tj. w drodze spełnienia przez Spółkę X świadczenia rzeczowego w miejsce pierwotnego świadczenia pieniężnego. Do zbycia może przy tym dojść na rzecz osoby trzeciej bądź na rzecz spółki, której udziały i akcje są przedmiotem transakcji, celem umorzenia (umorzenie dobrowolne).

Wnioskodawca bierze pod uwagę nabycie udziałów i / lub akcji innych spółek w przyszłości przy zastosowaniu analogicznego mechanizmu (datio in solutum), jak również następcze odpłatne zbycie tak nabytych udziałów i / lub akcji na rzecz podmiotów trzecich.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie.

W jaki sposób Wnioskodawca powinien ustalić koszt uzyskania przychodu w przypadku zbycia bądź zbycia celem umorzenia udziałów i / lub akcji nabytych w sposób opisany powyżej, tj. w drodze spełnienia na rzecz Wnioskodawcy przez Jego dłużnika świadczenia rzeczowego w postaci przeniesienia udziałów i / lub akcji w miejsce pierwotnego świadczenia pieniężnego.

Zdaniem Wnioskodawcy, w momencie zbycia, w tym zbycia na rzecz osoby trzeciej, jak i zbycia na rzecz spółki celem umorzenia, udziałów i / lub akcji nabytych w sposób opisany powyżej, Wnioskodawca uprawniony będzie do rozpoznania kosztu podatkowego w wysokości wartości zobowiązania pieniężnego Spółki X z tytułu objęcia obligacji (zobowiązania do zapłaty ceny emisyjnej obejmowanych obligacji), które zostało wykonane przez Spółkę X na rzecz Wnioskodawcy poprzez spełnienie świadczenia rzeczowego (przeniesienie na rzecz Wnioskodawcy udziałów i / lub akcji innych spółek).

W przypadku, gdy przedmiotem zbycia będzie jedynie część udziałów i / lub akcji nabytych w powyższy sposób, koszt uzyskania przychodów należy ustalić w wysokości odpowiadającej wartości tej części zobowiązania pieniężnego Spółki X, które wygasło wskutek przeniesienia danego pakietu udziałów i / lub akcji na zasadzie datio in solutum. Stosownie do postanowień art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z późn. zm.), kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1.

Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 8 ww. ustawy, do kosztów uzyskania przychodów nie zalicza się wydatków na objęcie lub nabycie udziałów albo wkładów w spółdzielni, udziałów albo akcji w spółce oraz innych papierów wartościowych, a także wydatków na nabycie tytułów uczestnictwa lub jednostek uczestnictwa w funduszach kapitałowych; wydatki takie są jednak kosztem uzyskania przychodu z odpłatnego zbycia tych wkładów, udziałów, akcji oraz innych papierów wartościowych, w tym z tytułu wykupu przez emitenta papierów wartościowych, a także z odkupienia tytułów uczestnictwa lub jednostek uczestnictwa w funduszach kapitałowych albo umorzenia jednostek uczestnictwa, tytułów uczestnictwa oraz certyfikatów inwestycyjnych w funduszach kapitałowych, z zastrzeżeniem ust. 7e.

Zgodnie z art. 12 ust. 4 pkt 3 tej ustawy, nie zalicza się do przychodów zwróconych udziałów lub wkładów w spółdzielni, umorzenia udziałów lub akcji w spółce, w tym kwot otrzymanych z odpłatnego zbycia udziałów (akcji) na rzecz spółki w celu umorzenia tych udziałów (akcji) oraz wartości majątku otrzymanego w związku z likwidacją osoby prawnej - w części stanowiącej koszt ich nabycia bądź objęcia, a także zwróconych udziałowcom (akcjonariuszom) dopłat wniesionych do spółki zgodnie z odrębnymi przepisami - w wysokości określonej w złotych na dzień ich faktycznego wniesienia.

W świetle powołanych przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, wydatki na objęcie lub nabycie udziałów bądź akcji w spółce są kosztem uzyskania przychodów w przypadku odpłatnego ich zbycia, w tym zbycia udziałów lub akcji na rzecz spółki celem umorzenia.

Należy zauważyć, iż pojęcie wydatków jest szerokie, a ustawa nie ogranicza wskazanego pojęcia tylko i wyłącznie do wydatków pieniężnych podmiotu nabywającego dane składniki majątkowe. W konsekwencji, wskazany przepis odnosi się również do stanu faktycznego przedstawionego we wniosku, w ramach którego nabycie przez Wnioskodawcę udziałów i akcji nastąpiło wskutek spełnienia przez dłużnika Wnioskodawcy - tj. Spółki X świadczenia rzeczowego w miejsce świadczenia pieniężnego na zasadzie datio in solutum.

Zgodnie z art. 453 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.), jeżeli dłużnik w celu zwolnienia się z zobowiązania spełnia za zgodą wierzyciela inne świadczenie, zobowiązanie wygasa. Uregulowana w powołanym przepisie instytucja świadczenia w miejsce wykonania (datio in solutum) stanowi jeden z wyjątków od zasady realnego wykonywania zobowiązań cywilnych, znajdujący podstawę w zasadzie swobody umów. Wskutek zawarcia umowy o świadczenie w miejsce wykonania dłużnik uzyskuje upoważnienie przemienne, umożliwiające mu wykonanie zobowiązania przez spełnienie świadczenia innego niż pierwotne. Z chwilą wypełnienia świadczenia zastępczego następuje wykonanie umowy o datio in solutum, a zarazem wykonanie istniejącego zobowiązania, co prowadzi do jego wygaśnięcia. Roszczenie wierzyciela, wynikające z umowy zobowiązaniowej zostaje zaspokojone wskutek spełnienia przez dłużnika na jego rzecz świadczenia zastępczego.

Na gruncie przedstawionego stanu faktycznego, Wnioskodawca oraz Spółka X postanowili, że zobowiązanie pieniężne Spółki X do zapłaty ceny emisyjnej za obejmowane akcje wygaśnie w całości w momencie skutecznego przeniesienia przez Spółkę X na rzecz Wnioskodawcy udziałów oraz akcji innych spółek.

Jakkolwiek na mocy tak skonstruowanej umowy Wnioskodawca nie zapłacił wprost za udziały i akcje, to jednak z uwagi na fakt, iż otrzymał je zamiast należności z tytułu ceny emisyjnej obligacji do jakiej zapłaty zobowiązana była Spółka X obejmująca obligacje (doszło niejako do zamiany kwoty należności Wnioskodawcy z tego tytułu na udziały i akcje), to dla Wnioskodawcy kosztem nabycia tych udziałów i akcji (kosztem uzyskania przychodów) jest wartość zobowiązania pieniężnego Spółki X do zapłaty ceny emisyjnej za obejmowane obligacje, jakie powinno być spełnione na rzecz Wnioskodawcy, a w miejsce wykonania którego doszło do przeniesienia własności udziałów i akcji na rzecz Wnioskodawcy.

Zastosowanie konstrukcji datio in solutum powoduje skutki podobne do potrącenia wzajemnych wierzytelności, czy też zamiany towarów, w których to przypadkach nie dochodzi do faktycznej zapłaty, nie jest ponoszony rzeczywisty wydatek, natomiast dopuszczalne jest rozpoznanie kosztu uzyskania przychodów w stosunku do nabytych w powyższy sposób rzeczy i praw.

Co za tym idzie, należy przyjąć, że Wnioskodawca "zapłacił" za nabyte od Spółki X udziały i akcje kwotę stanowiącą równowartość kwoty zobowiązania pieniężnego Spółki X, które wygasło wskutek przeniesienia na rzecz Wnioskodawcy udziałów i akcji w oparciu o konstrukcję datio in solutum.

Innymi słowy, można uznać, że z ekonomicznego punktu widzenia Wnioskodawca poniósł ciężar nabycia udziałów i akcji w postaci emisji na rzecz zbywcy obligacji ("zapłacił" za nabyte udziały i akcje wyemitowanymi przez siebie obligacjami).

Biorąc pod uwagę powyższe, uzasadniony jest wniosek, iż koszt jaki poniósł Wnioskodawca w związku z nabyciem udziałów i / lub akcji odpowiada co do wartości wysokości zobowiązania pieniężnego Spółki X do zapłaty na rzecz Wnioskodawcy ceny emisyjnej obejmowanych obligacji, które wygasło na zasadzie art. 453 Kodeksu cywilnego wskutek przeniesienia przez Spółkę X na rzecz Wnioskodawcy udziałów i akcji w miejsce spełnienia świadczenia pieniężnego (zapłaty ceny).

Podsumowując, zdaniem Wnioskodawcy, w momencie zbycia udziałów i akcji Wnioskodawca uprawniony będzie do rozpoznania kosztów uzyskania przychodów w wysokości zobowiązania Spółki X, które na podstawie porozumienia stron wygasło w drodze spełnienia na rzecz Wnioskodawcy przez Spółkę X świadczenia rzeczowego w miejsce pierwotnego świadczenia pieniężnego.

W przypadku, gdy przedmiotem zbycia będzie jedynie część udziałów i / lub akcji nabytych w powyższy sposób, koszt uzyskania przychodów należy ustalić w wysokości odpowiadającej wartości tej części zobowiązania pieniężnego Spółki X, które wygasło na podstawie porozumienia stron wskutek przeniesienia danego pakietu udziałów i / lub akcji na zasadzie datio in solutum.

W analogiczny sposób Wnioskodawca powinien rozpoznać koszt uzyskania przychodów w razie odpłatnego zbycia nabytych w przyszłości udziałów i / lub akcji innych spółek przy zastosowaniu konstrukcji datio in solutum.

Biorąc pod uwagę powyższe, Wnioskodawca wnosi o potwierdzenie prawidłowości zaprezentowanego powyżej stanowiska.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego oraz zdarzenia przyszłego uznaje się za nieprawidłowe.

Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o obligacjach (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 120, poz. 1300 z późn. zm.), obligacja jest papierem wartościowym emitowanym w serii, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia.

Obligacje, jako instrumenty rynku kapitałowego, pełnią liczne funkcje, tj.: obok pożyczkowej, lokacyjnej, także płatniczą, obiegową, gwarancyjną i zabezpieczającą. W wyniku emisji obligacji emitent (dłużnik) uzyskuje, często długoterminowe, źródło finansowania swojej działalności, nabywca obligacji (wierzyciel) zaś lokuje środki pieniężne w celu uzyskania korzyści o charakterze pieniężnym lub niepieniężnym. Korzyścią nabywcy - obligatariusza są korzyści, np. pieniężne w postaci odsetek lub różnicy pomiędzy ceną emisyjną, a ceną nominalną, wypłacane w formie należności głównej lub ubocznej - w sposób i w terminach określonych w warunkach emisji. Zgodnie z powyższą definicją, nabywca obligacji (wierzyciel) w zamian za udzieloną emitentowi obligacji pożyczkę, ma prawo, w przypadku świadczenia pieniężnego do zwrotu, w ściśle określonym terminie, pożyczonej kwoty wraz z należnymi odsetkami. Emitent zatem w dacie wykupu obligacji ma obowiązek pozostawienia do dyspozycji nabywcy obligacji powyższą należność.

Obligacja jest zatem papierem wartościowym, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia. Emitent poprzez propozycję nabycia skutkującą zbyciem (objęciem) uzyskuje od nabywców określoną kwotę pieniężną, którą obowiązany jest zwrócić w oznaczonym terminie oraz zapłacić określoną kwotę lub procent za korzystanie z pieniędzy nabywcy obligacji.

Świadczenie do którego zobowiązuje się emitent to wykup obligacji, który stanowi swoisty zwrot kwot wydanych przez obligatariusza na nabycie obligacji. Co do zasady - kwota wykupu zawiera także zapłatę za korzystanie z kapitału, którą ustawa określa jako "kwotę dyskonta".

Przez dyskonto należy rozumieć różnicę między wartością nominalną obligacji a kwotą, za jaką obligacje zostały zakupione (w tym wykupione przez emitenta), zarówno na rynku pierwotnym, jak i wtórnym.

Sposób podatkowego traktowania dyskonta od obligacji reguluje przepis art. 16 ust. 1 pkt 23 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 74, poz. 397 z późn. zm.), zgodnie z którym nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków na wykup obligacji, pomniejszonych o kwotę dyskonta.

Zatem, kwota dyskonta od obligacji stanowi dla emitenta koszt uzyskania przychodu. Przepis ten pośrednio przesądza o tym, że dopiero z chwilą wykupu obligacji podatnik może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów kwotę dyskonta.

Umowa oparta na cywilnoprawnej konstrukcji świadczenia w miejsce wykonania (datio in solutum) określana również jako - świadczenie zamiast wypełnienia - jest formą umowy uregulowanej w art. 453 ustawy z dnia 18 maja 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.). Zgodnie z tym przepisem (zdanie pierwsze), jeżeli dłużnik w celu zwolnienia się z zobowiązania spełnia za zgodą wierzyciela inne świadczenie, zobowiązanie wygasa.

Celem datio in solutum jest zatem wygaśnięcie istniejących pomiędzy stronami zobowiązań poprzez spełnienie przez dłużnika świadczenia innego niż określone w treści pierwotnej umowy. Zobowiązanie wówczas wygasa tak, jakby wygasło przez zwykłe wykonanie (np. przez zapłatę uzgodnionej pierwotnie kwoty), przy czym konieczną przesłanką wygaśnięcia zobowiązania - poza umową stron - jest rzeczywiste dokonanie świadczenia przez dłużnika.

Datio in solutum (z łac. świadczenie w miejsce wykonania) to instytucja prawa zobowiązań, czynność prawna prowadząca do wygaśnięcia istniejącego zobowiązania poprzez spełnienie innego świadczenia aniżeli wynikające z dotychczasowego stosunku obligacyjnego. Na skutek datio in solutum dłużnik spełnia na rzecz wierzyciela inne świadczenie niż to, do którego był dotychczas zobowiązany. W rezultacie zwalnia się z zobowiązania.

Zasadnym jest podkreślenie, że świadczenie w miejsce wypełnienia (datio in solutum) zachodzi wówczas, gdy dłużnik zamiast świadczenia, które powinien spełnić zgodnie z treścią zobowiązania, ofiarowuje wierzycielowi inne świadczenie, a wierzyciel je przyjmuje (zob. W. Czachórski, A. Brzozowski, M. Safjan, E. Skowrońska-Bocian, Zobowiązania. Zarys wykładu, LexisNexis, Warszawa 2009, s. 346). Innymi słowy dłużnik, za zgodą wierzyciela, w celu zwolnienia się z zobowiązania, spełnia świadczenie inne niż wynikające z pierwotnie zawartej umowy (wyrok SN z dnia 15 września 2005 r., II CK 68/05, LEX nr 479353). Owo "inne" świadczenie określane jest zamiennie mianem "nowego", "wtórnego", "subsydiarnego", "zastępczego". Uznaje się, że umowa o świadczenie w miejsce wypełnienia ma charakter odpłatnej umowy rozporządzającej (pactum de in solutum dando), skoro wierzyciel w miejsce dotychczasowego roszczenia uzyskuje inne (por. W. Popiołek, Kodeks Cywilny. Komentarz, C.H.Beck, Warszawa 2008, s. 824). Panuje również pogląd, że jest to umowa przysparzająca i kauzalna (por. W. Popiołek, Kodeks cywilny, s. 8; P. Drapała, świadczenie..., s. 34 i n.). Przysporzenie dokonywane jest przez dłużnika solvendi causa, co wynika z zawartego w przepisie wymogu, by dłużnik działał "w celu zwolnienia się z zobowiązania" (por. M. Pyziak-Szafnicka, Prawo zobowiązań. Część ogólna. System prawa prywatnego, C. H. Beck, Warszawa 2006, s. 1077).

Z treści wniosku o udzielenie interpretacji indywidualnej wynika, że Wnioskodawca nabył udziały w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością oraz akcje spółek akcyjnych i komandytowo - akcyjnych. Nabycie udziałów i akcji nastąpiło w ten sposób, że Wnioskodawca wyemitował obligacje, które objęte zostały przez inne spółki (dalej: "Spółka X"). Wnioskodawca wskazał, że ze względu na brak po stronie Spółki X środków pieniężnych na objęcie obligacji, zapłata przez Spółkę X uzgodnionej ceny emisyjnej nastąpi poprzez przeniesienie na rzecz Wnioskodawcy posiadanych udziałów w spółce z o.o. i / lub posiadanych akcji w spółce akcyjnej lub w spółce komandytowo - akcyjnej. Na gruncie opisu sprawy "Wnioskodawca oraz Spółka X postanowili, że zobowiązanie pieniężne Spółki X do zapłaty ceny emisyjnej za obejmowane akcje wygaśnie w całości w momencie skutecznego przeniesienia przez Spółkę X na rzecz Wnioskodawcy udziałów oraz akcji innych spółek". Wnioskodawca wskazał, że powyższe nastąpi w oparciu o przewidzianą w art. 453 Kodeksu cywilnego konstrukcję datio in solutum (tekst jedn.: Spółka X "spełni świadczenie rzeczowe w miejsce istniejącego zobowiązania pieniężnego, wskutek czego zobowiązanie to wygaśnie)".

Obecnie Wnioskodawca rozważa odpłatne zbycie udziałów i akcji otrzymanych w powyższy sposób, tj. w drodze spełnienia przez Spółkę X świadczenia rzeczowego w miejsce pierwotnego świadczenia pieniężnego.

Istota w sprawie sprowadza się do rozstrzygnięcia, w jaki sposób Wnioskodawca powinien ustalić koszt uzyskania przychodu w przypadku zbycia bądź zbycia celem umorzenia udziałów i / lub akcji nabytych w sposób opisany powyżej, tj. w drodze spełnienia na rzecz Wnioskodawcy przez Jego dłużnika świadczenia rzeczowego w postaci przeniesienia udziałów i / lub akcji w miejsce pierwotnego świadczenia pieniężnego.

Wnioskodawca powołując się na art. 16 ust. 1 pkt 8 oraz art. 12 ust. 4 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych jest zdania, iż: "wydatki na objęcie lub nabycie udziałów bądź akcji w spółce są kosztem uzyskania przychodów w przypadku odpłatnego ich zbycia, w tym zbycia udziałów lub akcji na rzecz spółki celem umorzenia". W ocenie Wnioskodawcy, "w momencie zbycia, w tym zbycia na rzecz osoby trzeciej, jak i zbycia na rzecz spółki celem umorzenia, udziałów i / lub akcji nabytych w sposób opisany powyżej, (...) uprawniony będzie do rozpoznania kosztu podatkowego w wysokości wartości zobowiązania pieniężnego Spółki X z tytułu objęcia obligacji (zobowiązania do zapłaty ceny emisyjnej obejmowanych obligacji), które zostało wykonane przez Spółkę X na rzecz Wnioskodawcy poprzez spełnienie świadczenia rzeczowego (przeniesienie na rzecz Wnioskodawcy udziałów i / lub akcji innych spółek)".

Powyższe Wnioskodawca wywodzi z zastosowania w sprawie instytucji datio in solutum - "spełnienia przez dłużnika Wnioskodawcy - tj. Spółki X świadczenia rzeczowego w miejsce świadczenia pieniężnego". W dalszej kolejności Spółka wskazuje, że jakkolwiek "Wnioskodawca nie zapłacił wprost za udziały i akcje, to jednak z uwagi na fakt, iż otrzymał je zamiast należności z tytułu ceny emisyjnej obligacji do jakiej zapłaty zobowiązana była Spółka X obejmująca obligacje (doszło niejako do zamiany kwoty należności Wnioskodawcy z tego tytułu na udziały i akcje), to dla Wnioskodawcy kosztem nabycia tych udziałów i akcji (kosztem uzyskania przychodów) jest wartość zobowiązania pieniężnego Spółki X do zapłaty ceny emisyjnej za obejmowane obligacje, jakie powinno być spełnione na rzecz Wnioskodawcy, a w miejsce wykonania którego doszło do przeniesienia własności udziałów i akcji na rzecz Wnioskodawcy".

Zasady kwalifikowania wydatków do kosztów uzyskania przychodów określają art. 15 i art. 16 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 8 ww. ustawy, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków na objęcie lub nabycie udziałów albo wkładów w spółdzielni, udziałów albo akcji w spółce oraz innych papierów wartościowych, a także wydatków na nabycie tytułów uczestnictwa lub jednostek uczestnictwa w funduszach kapitałowych; wydatki takie są jednak kosztem uzyskania przychodu z odpłatnego zbycia tych wkładów, udziałów, akcji oraz innych papierów wartościowych, w tym z tytułu wykupu przez emitenta papierów wartościowych, a także z odkupienia tytułów uczestnictwa lub jednostek uczestnictwa w funduszach kapitałowych albo umorzenia jednostek uczestnictwa, tytułów uczestnictwa oraz certyfikatów inwestycyjnych w funduszach kapitałowych, z zastrzeżeniem ust. 7e.

Bezsprzecznie na mocy przytoczonego powyżej przepisu podatnik może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów wydatki na nabycie udziałów albo akcji przy ustaleniu kosztów uzyskania przychodów z odpłatnego zbycia udziałów albo akcji. Przepis ten stanowi zatem o regule potrącalności kosztów - koszty są potrącalne w momencie zbycia udziałów / akcji.

Użycie przez ustawodawcę określenia - wydatki na nabycie - oznacza, że do kosztów - ale dopiero z chwilą sprzedaży udziałów lub akcji - zalicza się wszelkie koszty bezpośrednio warunkujące nabycie tych udziałów lub akcji, bez których poniesienia nie byłoby możliwe skuteczne nabycie udziałów lub akcji. Takie wydatki stanowią koszty uzyskania przychodów pod warunkiem, że spełniają ogólne przesłanki zaliczenia ich do kosztów podatkowych wynikające z art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Do typowych kosztów warunkujących nabycie udziałów lub akcji zaliczyć należy zapłaconą cenę udziałów lub akcji oraz inne koszty bezpośrednio związane z tym zakupem (opłaty notarialne, prowizje biura maklerskiego itp.).

W myśl wskazanego powyżej art. 15 ust. 1 omawianej ustawy, kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 (...).

W konstrukcji podatku dochodowego od osób prawnych, zdefiniowanie pojęcia kosztu uzyskania przychodu, a więc kategorii niezbędnej dla ustalenia dochodu stanowiącego podstawę opodatkowania, ma podstawowe znaczenie. Nieprawidłowe zakwalifikowanie konkretnego wydatku do tej kategorii skutkować będzie bowiem błędnym ustaleniem wysokości dochodu, a tym samym zaniżeniem zobowiązania z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych.

Należy przy tym zauważyć, że definicja sformułowana przez ustawodawcę ma charakter ogólny. Z tego względu, każdorazowy wydatek poniesiony przez podatnika powinien podlegać indywidualnej analizie w celu dokonania jego kwalifikacji prawnej. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy ustawa wyraźnie wskazuje jego przynależność do kategorii kosztów uzyskania przychodów lub wyłącza możliwość zaliczenia go do tego rodzaju kosztów. W pozostałych przypadkach, należy zaś zbadać istnienie związku przyczynowego pomiędzy poniesieniem kosztu a powstaniem przychodu lub realną szansą powstania przychodów podatkowych, bądź też zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła ich uzyskiwania.

Uznanie danego wydatku za koszt uzyskania przychodów jest możliwe tylko wtedy, gdy z prawidłowo i rzetelnie udokumentowanych zdarzeń wynika ponad wszelką wątpliwość, iż jest to wydatek celowy i racjonalnie uzasadniony. Zatem to podatnik zobowiązany jest wykazać nie tylko fakt poniesienia danego wydatku, ale także jego celowość i racjonalność. Przy ustalaniu kosztów uzyskania przychodów, nie można uznać za koszt wydatków, których charakter budzi wątpliwości.

Ponadto, należy wskazać, że uwzględnienie danego wydatku jako kosztu uzyskania przychodów uzależnione jest od jego faktycznego i definitywnego poniesienia. Wydatek musi być poniesiony i prawidłowo udokumentowany. Przez poniesienie wydatku należy rozumieć obciążenie majątku podatnika. Obciążenie to powinno mieć jednocześnie charakter definitywny, tzn. musi być poniesiony z majątku podatnika i mieć ostateczny charakter.

Zatem w podsumowaniu można określić następujące warunki uznawania wydatków za koszt podatkowy:

* wydatek musi zostać poniesiony przez podatnika, tj. w ostatecznym rozrachunku musi on zostać pokryty z zasobów majątkowych podatnika,

* wydatek jest definitywny (rzeczywisty), tj. wartość poniesionego wydatku nie została podatnikowi w jakikolwiek sposób zwrócona,

* wydatek pozostaje w związku z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą,

* wydatek został poniesiony w celu uzyskania przychodów, zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów,

* wydatek został właściwie udokumentowany,

* wydatek nie może znajdować się w grupie wydatków, których zgodnie z art. 16 ust. 1 ww. ustawy nie uważa się za koszty uzyskania przychodów.

W przedmiotowej sprawie należy podkreślić, iż jak wynika z ww. ustawy o obligacjach, obligacja jest papierem wartościowym, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia (art. 4 ww. ustawy).

Odnosząc powyższe do przedmiotowej sprawy, należy stwierdzić, iż Wnioskodawca, jako emitent obligacji, jest dłużnikiem właściciela obligacji, tj. Spółki X. Innymi słowy to Wnioskodawca posiada w stosunku do Spółki X zobowiązanie z tyt. emisji obligacji. Emitent bowiem poprzez propozycję nabycia skutkującą zbyciem (objęciem) uzyskuje od nabywców określoną kwotę pieniężną, którą obowiązany jest zwrócić w oznaczonym terminie oraz zapłacić określoną kwotę lub procent za korzystanie z pieniędzy nabywcy obligacji.

Z opisu sprawy oraz stanowiska Wnioskodawcy wynika, że Spółka X jest dłużnikiem Wnioskodawcy i z tyt. emisji przez Niego obligacji, zobowiązana jest do zapłaty ceny emisyjnej, która nie była możliwa i strony przyjęły, że zapłata nastąpi poprzez przeniesienie przez Spółkę X udziałów w sp. z o.o. i / lub posiadanych akcji w spółce akcyjnej lub w spółce komandytowo - akcyjnej. Zdaniem Wnioskodawcy, przeniesienie na Jego rzecz udziałów i akcji przez Spółkę X wypełni dyspozycję przewidzianą w art. 453 Kodeksu cywilnego, a mianowicie, iż Spółka X spełni świadczenie rzeczowe w miejsce istniejącego zobowiązania pieniężnego, wskutek czego zobowiązanie to wygaśnie.

Tut. Organ wywodzi natomiast odmienne wnioski z zastosowania w niniejszej sprawie instytucji datio in solutum. Przyjęcie i uznanie Spółki X za dłużnika Wnioskodawcy z tytułu emisji obligacji przez Spółkę jest nieprawidłowe. W przedmiotowej sprawie z tytułu emisji obligacji przez Wnioskodawcę nie można dopatrywać się skutku zobowiązującego po stronie Spółki X. Biorąc bowiem pod uwagę charakter "obligacji", uznać należy, iż to emitent obligacji (w przedmiotowej sprawie Wnioskodawca) jest dłużnikiem właściciela obligacji (obligatariusza) - Spółki X.

Zasadnym jest podkreślenie, że świadczenie w miejsce wypełnienia (datio in solutum) zachodzi wówczas, gdy dłużnik zamiast świadczenia, które powinien spełnić zgodnie z treścią zobowiązania, ofiarowuje wierzycielowi inne świadczenie, a wierzyciel je przyjmuje. Celem datio in solutum jest de facto wygaśnięcie istniejących pomiędzy stronami zobowiązań poprzez spełnienie przez dłużnika świadczenia innego niż określone w treści pierwotnej umowy. Jednakże, jako iż Spółka X nie jest dłużnikiem Wnioskodawcy (bowiem to Wnioskodawca {emitent}) jest dłużnikiem nabywcy obligacji (wierzyciela), nie można przyjąć, iż dochodzi do wypełnienia przez Spółkę X zobowiązania przez spełnienie świadczenia innego niż pierwotne.

W konsekwencji, stwierdzić należy, iż w momencie przeniesienia na rzecz Wnioskodawcy przez Spółkę X posiadanych przez nią udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością i / lub akcji w spółce akcyjnej lub w spółce komandytowo - akcyjnej, nie ma zastosowania wynikająca z Kodeksu cywilnego instytucja datio in solutum.

Nie można zatem przyjąć za Wnioskodawcą, iż "zapłacił" za nabyte od Spółki X udziały i akcje kwotę stanowiącą równowartość kwoty zobowiązania pieniężnego Spółki X, które wygasło wskutek przeniesienia na rzecz Wnioskodawcy udziałów i akcji w oparciu o konstrukcję datio in solutum".

Innymi słowy, nie można uznać, że z ekonomicznego punktu widzenia Wnioskodawca poniósł ciężar nabycia udziałów i akcji w postaci emisji na rzecz zbywcy obligacji ("zapłacił" za nabyte udziały i akcje wyemitowanymi przez siebie obligacjami).

Wobec powyższego, skoro w przedmiotowej sprawie nie ma zastosowania wynikająca z Kodeksu cywilnego instytucja datio in solutum, uznać należy, że Wnioskodawca nie poniósł wydatku na nabycie od Spółki X udziałów i / lub akcji. W konsekwencji, stanowisko Wnioskodawcy, w myśl którego, w momencie zbycia udziałów i akcji Wnioskodawca uprawniony będzie do rozpoznania kosztów uzyskania przychodów w wysokości zobowiązania Spółki X, które na podstawie porozumienia stron wygasło w drodze spełnienia na rzecz Wnioskodawcy przez Spółkę X świadczenia rzeczowego w miejsce pierwotnego świadczenia pieniężnego oraz w przypadku, gdy przedmiotem zbycia będzie jedynie część udziałów i / lub akcji, kosztem uzyskania przychodów będzie wartość tej części zobowiązania pieniężnego Spółki X, które wygasło na podstawie porozumienia stron wskutek przeniesienia danego pakietu udziałów i / lub akcji na zasadzie datio in solutum uznać należy za nieprawidłowe.

W momencie zbycia, w tym zbycia na rzecz osoby trzeciej, jak i zbycia na rzecz spółki celem umorzenia, udziałów i / lub akcji, Wnioskodawca nie jest / nie będzie uprawniony do rozpoznania kosztu podatkowego w wysokości ceny emisyjnej obejmowanych obligacji przez Spółkę X.

Interpretacja dotyczy:

* zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym,

* zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu, ul. Św. Mikołaja 78/79, 50-126 Wrocław po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Poznaniu, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Lesznie, ul. Dekana 6, 64-100 Leszno.