ILPB2/4511-1-398/16-4/WS

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015 r. poz. 613, z późn. zm.) oraz § 5 pkt 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2015 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. z 2015 r. poz. 643) Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko przedstawione we wniosku z dnia 21 marca 2016 r. (data wpływu 22 marca 2016 r.), uzupełnionym pismem z dnia 19 maja 2016 r. (data wpływu 20 maja 2016 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie sposobu opodatkowania otrzymanej kwoty - jest nieprawidłowe.

W dniu 22 marca 2016 r. został złożony ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie sposobu opodatkowania otrzymanej kwoty.

Z uwagi na fakt, że ww. wniosek nie spełniał wymogów określonych w art. 14b § 3 Ordynacji podatkowej, pismem z 16 maja 2016 r. nr ILPB2/4511-1-398/16-2/WS Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu działający w imieniu Ministra Finansów wezwał Wnioskodawczynię do uzupełnienia wniosku w terminie 7 dni od dnia doręczenia wezwania.

Jednocześnie poinformowano Zainteresowaną, że stosownie do postanowień art. 139 § 4 w zw. z art. 14d Ordynacji podatkowej, okresu oczekiwania między wezwaniem przez organ a uzupełnieniem wniosku przez Wnioskodawczynię nie wlicza się do trzymiesięcznego terminu przewidzianego na wydanie interpretacji indywidualnej przepisów prawa podatkowego.

Wezwanie wysłano 16 maja 2016 r. (skuteczne doręczenie nastąpiło 18 maja 2016 r.), zaś 20 maja 2016 r. Wnioskodawczyni uzupełniła ww. wniosek.

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny.

Wnioskodawczyni jest właścicielem nieruchomości.

Od 2009 r. prowadzone są rozprawy sądowe z przedsiębiorstwem w sprawie uregulowania zapłaty za posadowiony słup wysokiego napięcia w 1975 r. na działce (czasy PRL). Nigdy nie dążono do zawarcia umowy cywilnej, pominięto kwestię jakiegokolwiek wynagrodzenia, odbyło się to na zasadzie bezumownego korzystania z nieruchomości. Po pięciu latach procesowania - rozpraw sądowych, 18 kwietnia 2014 r. Sąd Okręgowy zasądził od pozwanej na rzecz powódki (właścicielki nieruchomości) kwotę 133 016,97 zł wraz z odsetkami za okres 10 lat (wstecz), tzn. od 17 października 2001 r. do 17 października 2011 r. Pozwana złożyła apelację do Sądu Apelacyjnego. Sąd Apelacyjny oddalił apelację i utrzymał w mocy wyrok Sądu Okręgowego (14 stycznia 2015 r.) - po 6 latach. Nadal trwają roszczenia powódki o uregulowanie prawne dotyczące bieżącego czynszu (dzierżawy) od 2011 r. do chwili obecnej. Dopiero w 2015 r. Spółka uiściła wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości wyrokiem SO, (kwota główna + odsetki) w kwocie 181 799,39 zł (PIT-8C za okres 10 lat od 2001 - 2011).

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytania.

1. Czy można by kwotę uzyskaną w roku 2015 podzielić przez 10 (lat) i tylko 1/10 tej kwoty umieścić w zeznaniu podatkowym za 2015 r.

2. Czy znajdzie się artykuł, który mógłby zadośćuczynić Wnioskodawczyni za poniesione straty z posadowienia słupa na jej działce i obniżyć procent podatku.

Zdaniem Wnioskodawczyni, w myśl art. 140 Kodeksu cywilnego w granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa w szczególności może pobierać pożytki z rzeczy. Z tytułu ograniczenia tego prawa właścicielowi przysługuje odszkodowanie od tego, kto rzeczą włada bez tytułu prawnego. Jest to odszkodowanie za szkodę rzeczywistą. Stosownie do art. 9 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych opodatkowaniu podlegają wszelkiego rodzaju dochody z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21 (...). Wśród dochodów zwolnionych z opodatkowania podatkiem dochodowym ustawodawca w art. 21 ust. 1 pkt 3b wymienił inne odszkodowania otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub ugodzie. Zakres zwolnienia wynikający z brzmienia art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy obejmuje tylko odszkodowanie za szkodę rzeczywistą. Zdaniem Wnioskodawczyni dochód z tytułu odszkodowania (wynagrodzenia) za bezumowne użytkowanie Jej nieruchomości jest świadczeniem, które ma na celu naprawienie szkody wyrządzonej poszkodowanym w latach 2001 - 2011 i tym samym korzysta ze zwolnienia przedmiotowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W przypadku jednak, gdyby organ uznał, iż Wnioskodawczyni nie korzysta ze zwolnienia to, jej zdaniem, otrzymane odszkodowanie stanowi przychód za poszczególne lata, za które zostało ono przyznane. Fakt wypłaty całego odszkodowania w danym roku nie może stanowić samoistnej podstawy do uznania takiej wypłaty za przychód roku, w którym nastąpiła wypłata (w niniejszej sprawie zasądzona kwota została wyegzekwowana w drodze egzekucji).

Jednocześnie Wnioskodawczyni wskazała, że jest emerytem. Jej dochody to:

* emerytura 40 474,66 zł,

* PIT-8C (za 10 lat) 181 799,39 zł.

Razem dochód wyniósł 222 274,05 zł.

Wnioskodawczyni przez 10 lat płaciła podatek od nieruchomości, jednak były i są straty z użytkowaniem tej nieruchomości, a w 2015 r. otrzymana kwota sprawiła, że Wnioskodawczyni będzie płaciła podatek dochodowy PIT w niekorzystnej sytuacji.

1. Obliczając podatek od kwoty 222 274,05 zł. Zainteresowana musi obliczyć 18% z pewnej sumy i z reszty 32% co daje kwotę podatku 56 000 zł. Dla Wnioskodawczyni jest to bardzo duża kwota. Mogłaby tę sumę wykorzystać na cele zdrowotne. Zainteresowana ma 76 lat i jest osobą schorowaną, leczy się w poradni kardiologicznej, ortopedycznej, chirurgicznej, laryngologicznej, wymaga opieki osób trzecich.

2. Gdyby podatek za 2015 r. Zainteresowana obliczała od 1/10 kwoty uzyskanej + dochód emerytalny, to podatek byłby dużo niższy - tylko 18% (kwota 181 799,39: 10 = 18 180 zł, 18% z 18 180 zł = 3 200 zł, 3 200 zł x 10 = 32 000 zł).

Zainteresowana zawsze skrupulatnie wypełniała obowiązek osoby fizycznej wobec państwa polskiego, płacąc zawsze regularnie podatki PIT. W prasie pojawiły się wiadomości (porady) jak rozliczać się z urzędem skarbowym, Wnioskodawczyni częściowo zaznajomiła się z niektórymi artykułami, np. art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o PIT lub art. 120, 120a, 121. Niektóre mówią o zadośćuczynieniu za poniesione straty, otrzymane na podstawie wyroku sądowego. Działka, na której stoi słup wysokiego napięcia, jest działką budowlaną, żadne z dzieci Wnioskodawczyni nie mogło się tam zagospodarować. Słup jest niekonserwowany, wytwarzane pole magnetyczne zagraża zdrowiu i życiu człowieka. Teren pod słupem jest nieużytkowany. Wnioskodawczyni ponosi straty finansowe płacąc coroczny podatek od nieruchomości. Dodatkowo Zainteresowana poniosła duże koszty sądowe, adwokackie, opłaty i koszty za ocenę biegłych.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawczyni w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego jest nieprawidłowe.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361, z późn. zm.): opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlegają zatem wszelkie dochody osiągane przez podatnika, z wyjątkiem tych dochodów, które zostały enumeratywnie wymienione przez ustawodawcę jako zwolnione z podatku, bądź od których zaniechano poboru podatku, w drodze rozporządzenia wydanego przez Ministra Finansów.

Stosownie do art. 11 ust. 1 ww. ustawy: przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19, art. 20 ust. 3 i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Powyższy przepis wyraźnie wskazuje, że dla celów podatkowych istotny jest moment wypłaty wynagrodzenia, a nie okres za jaki ono przysługuje. Przychodami podatnika w danym roku są bowiem otrzymane kwoty, a nie kwoty należne za dany rok. W związku z powyższym, podlegające opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych wynagrodzenie, wypłacone w danym roku - nawet jeśli obejmuje ono kwoty należne za lata poprzednie - będzie stanowić przychód uzyskany w roku jego otrzymania (wypłaty).

Zgodnie z brzmieniem art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych - za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach.

Jak dowodzi użycie sformułowania "w szczególności", definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy.

Z uwagi na fakt, że opisane wynagrodzenie często mylnie utożsamiane jest z odszkodowaniem, oceniając stanowisko Wnioskodawczyni, stosownym jest powołanie przepisów traktujących o zwolnieniu z opodatkowania odszkodowań (w tym powołanych również przez Zainteresowaną), tj. art. 21 ust. 1 pkt 3 i 3b oraz pkt 120, pkt 120a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Na marginesie należy wskazać, że wymieniony przez Wnioskodawczynię art. 21 ust. 1 pkt 121 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, zgodnie z którym: wolne od podatku dochodowego są jednorazowe środki przyznane bezrobotnemu na podjęcie działalności, o których mowa w art. 46 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, nie ma w niniejszej sprawie zastosowania. Powyższy przepis dotyczy świadczeń przyznanych osobom bezrobotnym, co nie miało miejsca w przypadku Wnioskodawczyni.

Przepis art. 21 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy stanowi, że: wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, oraz otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.), z wyjątkiem:

Stosownie natomiast do art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy: wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

Powołane uregulowania prawne wskazują jednoznacznie, że nie wszystkie odszkodowania otrzymane przez osoby fizyczne wolne są od podatku dochodowego. Ze zwolnienia przedmiotowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 cytowanej ustawy korzystają jedynie te odszkodowania, których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów rangi ustawy lub aktów wykonawczych wydanych na ich podstawie, z wyjątkiem wyłączonych ze zwolnienia wolą ustawodawcy.

Zakres zwolnienia wynikający natomiast z art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy obejmuje tylko odszkodowania (inne niż wymienione w wyżej cyt. przepisie), które zostały otrzymane na podstawie wyroku sądowego lub ugody sądowej oraz które nie zostały otrzymane w związku z prowadzoną działalnością (lit. a) i są odszkodowaniami za tzw. szkodę rzeczywistą, czyli poniesione straty (lit. b). Wskazany przepis nie dotyczy utraconych korzyści. Te zostały wyłączone z katalogu zwolnień. Specyfika prawa podatkowego nakazuje inaczej traktować odszkodowanie z tytułu poniesionych przez poszkodowanego strat i odszkodowanie z tytułu utraconego zysku. Odszkodowanie z tytułu utraconych korzyści, jakich poszkodowany mógł się spodziewać, gdyby mu szkody nie wyrządzono, podlega bowiem opodatkowaniu podatkiem dochodowym jako wyłączone ze zwolnienia na mocy lit. b omawianego przepisu.

Z przepisu art. 21 ust. 1 pkt 120 ww. ustawy wynika, że: wolne od podatku dochodowego są odszkodowania wypłacone, na podstawie wyroków sądowych i zawartych umów (ugód), posiadaczom gruntów wchodzących w skład gospodarstwa rolnego, z tytułu:

- w wyniku prowadzenia na tych gruntach, przez podmioty uprawnione na podstawie odrębnych przepisów, inwestycji dotyczących budowy infrastruktury przesyłowej ropy naftowej i produktów rafinacji ropy naftowej oraz budowy urządzeń infrastruktury technicznej, o których mowa w art. 143 ust. 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 z późn. zm.).

Przepis art. 21 ust. 1 pkt 120a ww. ustawy stanowi, że: wolne od podatku dochodowego jest wynagrodzenie otrzymane za ustanowienie służebności przesyłu w rozumieniu przepisów prawa cywilnego.

Z przedstawionego we wniosku stanu faktycznego wynika, że Wnioskodawczyni otrzymała wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości za okres 10 lat.

Należy wskazać, że bezumowne korzystanie z rzeczy ma miejsce wtedy, gdy osoba trzecia bez tytułu prawnego wchodzi w strefę uprawnień właścicielskich, w wyniku czego właściciel zostaje pozbawiony faktycznego władztwa nad rzeczą oraz możliwości czerpania z niej pożytków.

W myśl art. 224 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2016 r. poz. 380, z późn. zm.): samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania, oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne.

Jednakże od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył (art. 224 § 2 ww. ustawy).

Na podstawie art. 225 Kodeksu cywilnego obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Jednakże samoistny posiadacz w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał, oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego.

W orzecznictwie przyjmuje się, że wynagrodzenie o jakim mowa w przywoływanych normach nie jest odszkodowaniem. Stanowi ono natomiast sposób regulowania stosunków między właścicielem a nieuprawnionym posiadaczem, ochronę interesów właściciela i przywracania zakłóconej równowagi między tymi podmiotami.

Skoro zatem świadczenie (wynagrodzenie) z tytułu bezumownego korzystania z rzeczy nie ma charakteru odszkodowawczego, to nie może ono korzystać ze zwolnienia przedmiotowego na podstawie żadnego z przepisów zawartych w katalogu zwolnień, a więc także z wyżej wskazanych przepisów. Co prawda ustawa podatkowa nie zawiera definicji szkody czy odszkodowania, jednak dokonując jego wykładni nie należy odbiegać od jego rozumienia jakie temu pojęciu zostało nadane w systemie prawa cywilnego. O tym co stanowi szkodę oraz jakie są zasady i sposoby jej naprawienia decydują co do zasady przepisy art. 361 i art. 363 Kodeksu cywilnego. Natomiast świadczenie wypłacone na rzecz Wnioskodawczyni - jako niesłużące naprawieniu szkody - nie ma charakteru odszkodowawczego, podobnie jak korzystanie z nieruchomości przez posiadacza nie oznacza wyrządzenia jej właścicielowi szkody, tylko dlatego że nie łączy ich ważny stosunek prawny. Wynagrodzenie, o którym mowa w art. 224 § 2 i art. 225 Kodeksu cywilnego, jest należne bez względu na uszczerbek majątkowy, jaki poniósł lub mógłby ponieść właściciel rzeczy.

W świetle powyższego - należy stwierdzić, że wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości nie korzysta ze zwolnienia od podatku dochodowego. Wynagrodzenie to stanowi przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 20 ust. 1 w związku z art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, podlegający opodatkowaniu tym podatkiem. Z uwagi na to, że Wnioskodawczyni otrzymała całą kwotę wynagrodzenia jednorazowo w 2015 r., winna wykazać ją w całości w zeznaniu podatkowym składanym za 2015 r. i opodatkować na zasadach ogólnych. Nie jest możliwe podzielenie otrzymanej kwoty na części, stosownie do lat których dotyczą. Przychodem bowiem Wnioskodawczyni za rok 2015 są kwoty otrzymane, a więc cała kwota otrzymanego przez nią w tym roku wynagrodzenia.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawczynię i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia.

Jednocześnie, w odpowiedzi na prośbę Wnioskodawczyni, Organ w załączeniu zwraca dokumenty dołączone do wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację - w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. z 2016 r. poz. 718). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Jednocześnie, zgodnie z art. 57a ww. ustawy, skarga na interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Izba Skarbowa w Poznaniu, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Lesznie, ul. Dekana 6, 64-100 Leszno.