ILPB2/415-956/11-2/AJ

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 2 i § 6 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Pana przedstawione we wniosku z dnia 20 września 2011 r. (data wpływu 26 września 2011 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie skutków podatkowych odpłatnego zbycia udziału w nieruchomości w drodze zniesienia współwłasności - jest nieprawidłowe.

W dniu 26 września 2011 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie skutków podatkowych odpłatnego zbycia udziału w nieruchomości w drodze zniesienia współwłasności.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny.

Matka podarowała Wnioskodawcy, swój udział w samodzielnym lokalu mieszkalnym, który wynosił 5/16 części. Darowizny dokonano w formie aktu notarialnego w dniu 2 marca 2009 r. Aktem tym wniesiono również do właściwego sądu rejonowego o wpis do księgi wieczystej urządzonej dla tego samodzielnego lokalu mieszkalnego, Wnioskodawcy jako współwłaściciela w udziale wynoszącym 5/16 części. Tym samym aktem notarialnym Wnioskodawca ustanowił na rzecz matki Jako darczyńcy dożywotnie prawo do korzystania z jednego pokoju z używalnością kuchni i łazienki w przedmiotowym lokalu mieszkalnym.

Darowizna była zwolniona z opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn na podstawie art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Na wniosek właściciela pozostałych 11/16 części przedmiotowego lokalu mieszkalnego, właściwy sąd rejonowy prawomocnym postanowieniem z dnia 8 grudnia 2010 r. przyznał mu prawo do przedmiotowego lokalu mieszkalnego i nakazał spłatę na rzecz Wnioskodawcy na podstawie art. 212 § 2 Kodeksu cywilnego.

W wyniku tego orzeczenia Zainteresowany otrzymał kwotę, stanowiącą zadośćuczynienie z tytułu przysądzenia własności temu ze współwłaścicieli, który dysponował wcześniej udziałem 11/16 części.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie.

Czy prawidłowe jest stanowisko Wnioskodawcy - iż otrzymana przez Niego kwota zadośćuczynienia za pozbawienie go własności 5/16 części udziału w samodzielnym lokalu mieszkalnym otrzymanego w drodze darowizny, nie jest przychodem ze źródła o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, a gdyby ją uznać za przychód z tego źródła byłaby wolna od podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy.

Zdaniem Wnioskodawcy, zgodnie z dyspozycją art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, źródłem przychodów jest odpłatne zbycie nieruchomości lub ich części oraz udziału w nieruchomości jeżeli odpłatne zbycie nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej i zostało dokonane w przypadku odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych przed upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie.

W stanie faktycznym sprawy nie doszło - w ocenie Wnioskodawcy - do odpłatnego zbycia, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a) ww. ustawy, bowiem przez odpłatne zbycie rozumieć należy czynność prawną zrównana ze sprzedażą. Jej istotą - zgodnie z art. 535 Kodeksu cywilnego - jest umowa między sprzedawcą a kupującym, w wyniku której sprzedawca przenosi na rzecz kupującego własności rzeczy i ją wydaje a kupujący rzecz odbiera i płaci sprzedawcy umówioną cenę. Modyfikacją takiego modelu prawnego może być np. zamiana rzeczy na rzecz lub prawo. Zawsze jednak w takiej sytuacji o przebiegu stosunków zobowiązaniowych decyduje umowa kształtowana w ramach zasady swobody umów.

W stanie faktycznym sprawy nie doszło do zbycia, którego zasady oparte są na zasadzie swobody umów, gdyż Wnioskodawca został pozbawiony własności i otrzymał za to zadośćuczynienie, pozbawienie Zainteresowanego własności nastąpiło orzeczeniem sądowym. Takie ukształtowanie stanu faktycznego nie uzasadnia uznania Wnioskodawcy za zbywcę, a czynności za odpłatne zbycie. W tej sytuacji - w ocenie Wnioskodawcy - przychód z tytułu przedmiotowego zadośćuczynienia nie jest rozpoznawany jako przychód ze źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W przypadku gdyby stanowisko Wnioskodawcy było błędne, a kwota zadośćuczynienia zostałaby uznana za przychód, w Jego ocenie byłaby ona wolna od podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b.

Zgodne z dyspozycją art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

W ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych ustawodawca nie zdefiniował pojęć: "odszkodowanie" i "zadośćuczynienie", w związku z tym należy je rozumie zgodnie z potocznym znaczeniem. W słowniku języka polskiego odszkodowanie oznacza wynagrodzenie za poniesione przez kogoś straty, a zadośćuczynienie - moralne lub materialne odszkodowanie; zadośćuczynić oznacza między innymi spełnić czyjeś życzenie lub wypełnić obowiązek.

W ocenie Wnioskodawcy otrzymana kwota ma cechy zarówno odszkodowania, ponieważ jest wynagrodzeniem za poniesioną stratę (pozbawienie udziału w nieruchomości), jak i zadośćuczynienia (jest wypełnieniem obowiązku zobowiązanego przez sąd współwłaściciela do wypłacenia świadczenia pieniężnego stanowiącego równowartość udziału we współwłasności).

Wnioskodawca nie otrzymał ww. kwoty w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, ani nie dotyczyła ona korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć gdyby mu szkody nie wyrządzono dlatego też przedmiotowe świadczenie pieniężne w Jego ocenie, uwzględniając, że w stanie sprawy wystąpił przychód ze źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych korzysta ze zwolnienia od tego podatku, przewidzianego w art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za nieprawidłowe.

Na podstawie art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 z późn. zm.), opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Zgodnie z treścią art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a)-c) ww. ustawy, jednym ze źródeł przychodów jest odpłatne zbycie:

Cytowane w powyższym przepisie "odpłatne zbycie" oznacza każde przeniesienie prawa własności lub innych praw majątkowych w zamian za korzyść majątkową. Termin odpłatne zbycie obejmuje zatem szeroki zakres umów.

W myśl art. 155 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy co do tożsamości oznaczonej przenosi własność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły. Tym samym określenie "zbycie" odnosi się do wszystkich przypadków przeniesienia własności, nie ogranicza się wyłącznie do sprzedaży czy zamiany, lecz ma zastosowanie do wszystkich czynności prawnych, których skutkiem jest przeniesienie prawa własności do całej rzeczy lub udziału.

Z przedstawionego we wniosku stanu faktycznego wynika, iż w dniu 2 marca 2009 r. Wnioskodawca nabył w drodze darowizny udział w wysokości 5/16 w lokalu mieszkalnym. Następnie - na wniosek właściciela pozostałych udziałów - Sąd postanowieniem z dnia 8 grudnia 2010 r. przyznał prawo do przedmiotowego lokalu mieszkalnego właścicielowi 11/16 udziałów i - na podstawie art. 212 § 2 Kodeksu cywilnego - nakazał spłatę na rzecz Zainteresowanego.

Współwłasność jest instytucją prawa cywilnego polegającą na tym, iż własność tej samej rzeczy przysługuje niepodzielnie kilku osobom - art. 195 Kodeksu cywilnego.

Współwłasność jest albo współwłasnością w częściach ułamkowych albo współwłasnością łączną. Współwłasność łączną regulują przepisy dotyczące stosunków, z których ona wynika. Do współwłasności w częściach ułamkowych stosuje się przepisy Działu IV Księgi drugiej Kodeksu cywilnego - art. 196 § 2 tej ustawy.

Zgodnie z art. 210 i nast. k.c., każdy ze współwłaścicieli w każdym czasie może domagać się zniesienia współwłasności.

We współwłasności prawo własności przysługuje, jak wynika z brzmienia zacytowanego przepisu, niepodzielnie kilku osobom. Żaden ze współwłaścicieli nie ma więc wyłącznego prawa do fizycznie wydzielonej części rzeczy, a każdemu z nich przysługuje jednakowe prawo do całej rzeczy, ograniczone jedynie takim samym prawem pozostałych współwłaścicieli.

Jednym z podstawowych uprawnień przysługujących współwłaścicielowi jest prawo domagania się zniesienia współwłasności. Może dojść do niego w dwóch trybach: umownym, kiedy to współwłaściciele osiągają porozumienie co do faktu zniesienia współwłasności oraz sądowym następującym w wyniku postanowienia sądu. W Kodeksie cywilnym wyróżniono trzy sposoby zniesienia współwłasności: podział rzeczy wspólnej, przyznanie rzeczy jednemu ze współwłaścicieli oraz sprzedaż rzeczy wspólnej. Analiza powyższego wskazuje, że instytucja zniesienia współwłasności stanowi likwidację łączącego współwłaścicieli stosunku prawnego.

Stosownie natomiast do art. 212 § 1 Kodeksu cywilnego jeżeli zniesienie współwłasności następuje na mocy orzeczenia sądu, wartość poszczególnych udziałów może być wyrównana przez dopłaty pieniężne.

Z art. 212 § 2 ww. kodeksu wynika, że rzecz, która nie daje się podzielić, może być przyznana stosownie do okoliczności jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych albo sprzedana stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego.

Zniesienie współwłasności nie stanowi natomiast zbycia (nabycia) rzeczy, jeżeli mieści się w ramach udziału jaki przypadał byłym współwłaścicielom w rzeczy wspólnej i odbył się bez spłat i dopłat. Jedynie wówczas nie mamy do czynienia z odpłatnym zbyciem (nabyciem) udziału w nieruchomości lub prawie, w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Analizując powyższe należy stwierdzić, że czynność zniesienia współwłasności w świetle prawa cywilnego stanowi formę zbycia, a jeżeli zniesienie współwłasności następuje ze spłatą, wówczas mamy do czynienia z odpłatnym zbyciem.

W niniejszej sprawie, w wyniku darowizny Wnioskodawca otrzymał udział w lokalu mieszkalnym w wysokości 5/16. W efekcie zniesienia współwłasności Wnioskodawca utracił swój udział w zamian za spłatę. Tym samym należy stwierdzić, że zniesienie współwłasności jest dla Wnioskodawcy formą odpłatnego zbycia, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W przypadku zaś udziału w lokalu mieszkalnym jest również źródłem uzyskania przychodu o jakim mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. b) tej ustawy.

W odniesieniu zatem do skutków podatkowych odpłatnego zbycia w drodze dokonanego zniesienia współwłasności udziału w prawie do lokalu mieszkalnego nabytego w drodze darowizny od matki zastosowanie znajdą przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2009 r., bowiem nabycie tego udziału nastąpiło z dniem dokonania darowizny, tj. w dniu 2 marca 2009 r.

Zgodnie z art. 30e ust. 1 i 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych od dochodu z odpłatnego zbycia nieruchomości i praw określonych w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a)-c) podatek dochodowy wynosi 19% podstawy obliczenia podatku. Po zakończeniu roku podatkowego podatnik jest obowiązany w zeznaniu podatkowym, o którym mowa w art. 45 ust. 1a pkt 3, wykazać:

* dochody uzyskane w roku podatkowym z odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych określonych w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a)-c) i obliczyć należny podatek dochodowy od dochodu, do którego nie ma zastosowania art. 21 ust. 1 pkt 131, lub

* dochody, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 131.

Stosownie do ust. 2 artykułu 30e ww. ustawy, podstawą obliczenia podatku, o której mowa w ust. 1, jest dochód stanowiący różnicę pomiędzy przychodem z odpłatnego zbycia nieruchomości lub praw określonym zgodnie z art. 19, a kosztami ustalonymi zgodnie z art. 22 ust. 6c i 6d, powiększoną o sumę odpisów amortyzacyjnych, o których mowa w art. 22h ust. 1 pkt 1, dokonanych od zbywanych nieruchomości lub praw.

Przychodem z odpłatnego zbycia nieruchomości lub praw majątkowych oraz innych rzeczy, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8, jest ich wartość wyrażona w cenie określonej w umowie, pomniejszona o koszty odpłatnego zbycia. Jeżeli jednak cena, bez uzasadnionej przyczyny, znacznie odbiega od wartości rynkowej tych rzeczy lub praw, przychód ten określa organ podatkowy lub organ kontroli skarbowej w wysokości wartości rynkowej. Przepis art. 14 ust. 1 zdanie drugie stosuje się odpowiednio. (art. 19 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).

Stosownie natomiast do art. 22 ust. 6d ustawy za koszty uzyskania przychodu z tytułu odpłatnego zbycia, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a)-c), nabytych w drodze spadku, darowizny lub w inny nieodpłatny sposób, uważa się udokumentowane nakłady, które zwiększyły wartość rzeczy i praw majątkowych, poczynione w czasie ich posiadania oraz kwotę zapłaconego podatku od spadków i darowizn w takiej części, w jakiej wartość zbywanej rzeczy lub prawa przyjęta do opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn odpowiada łącznej wartości rzeczy i praw majątkowych przyjętej do opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn.

Wysokość nakładów, o których mowa w ust. 6d, ustala się na podstawie faktur VAT w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług oraz dokumentów stwierdzających poniesienie opłat administracyjnych (art. 22 ust. 6e).

Reasumując, mając na uwadze przedstawiony stan faktyczny oraz powołane przepisy prawa podatkowego, stwierdzić należy, że dokonane zniesienie współwłasności lokalu mieszkalnego polegające na przyznaniu go na wyłączną własność drugiemu współwłaścicielowi z jednoczesnym zobowiązaniem się przez tego współwłaściciela, do dokonania spłaty na rzecz Wnioskodawcy stanowi formę odpłatnego zbycia udziału w nieruchomości, bowiem spłata ta stanowi wyrażoną w pieniądzu równowartość udziału we wspólnym prawie. Zatem podlega ona opodatkowaniu na zasadach określonych w ww. art. 30e ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Odnosząc się natomiast do możliwości skorzystania przez Zainteresowanego ze zwolnienia przedmiotowego określonego w art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych stwierdzić należy, iż zgodnie z ww. przepis wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

W przedmiotowej sprawie zwolnienie określone w ww. przepisie nie znajduje zastosowania bowiem otrzymana przez Zainteresowanego kwota tytułem spłaty stanowi wynagrodzenie za zbycie udziału w nieruchomości, które nie może być utożsamiane z odszkodowaniem czy zadośćuczynieniem.

Jednocześnie wskazać należy, iż w odniesieniu do dochodu uzyskanego z odpłatnego zbycia nieruchomości nabytych w 2009 r. może znaleźć zastosowanie zwolnienie przedmiotowe, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 131 cytowanej ustawy, po spełnieniu ustawowych warunków regulujących to zwolnienie.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu, ul. Św. Mikołaja 78/79, 50-126 Wrocław po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Poznaniu, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Lesznie, ul. Dekana 6, 64-100 Leszno.