ILPB2/415-841/11-3/TR

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 2 i § 6 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko przedstawione we wniosku z dnia 16 sierpnia 2011 r. (data wpływu: 19 sierpnia 2011 r.), uzupełnionym w dniu 15 listopada 2011 r., o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie opodatkowania przychodów z tytułu świadczenia pomocy prawnej z urzędu - jest nieprawidłowe.

W dniu 19 sierpnia 2011 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie opodatkowania przychodów z tytułu świadczenia pomocy prawnej z urzędu oraz podatku od towarów i usług.

Z uwagi na fakt, że przedmiotowy wniosek nie spełniał wymogów określonych w art. 14f § 1 ustawy - Ordynacja podatkowa, pismem z dnia 10 listopada 2011 r., nr ILPB2/415-841/11-2/TR, Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu działając w imieniu Ministra Finansów wezwał Wnioskodawczynię do uzupełnienia wniosku w terminie 7 dni od dnia doręczenia wezwania.

Jednocześnie poinformowano Zainteresowaną, że stosownie do postanowień art. 139 § 4 w zw. z art. 14d Ordynacji podatkowej, okresu oczekiwania między wezwaniem przez organ a uzupełnieniem wniosku przez Wnioskodawczynię nie wlicza się do trzymiesięcznego terminu przewidzianego na wydanie interpretacji indywidualnej przepisów prawa podatkowego.

Wezwanie wysłano w dniu 10 listopada 2011 r. (skuteczne doręczenie nastąpiło w dniu 14 listopada 2011 r.), zaś w dniu 15 listopada 2011 r. Wnioskodawczyni uzupełniła ww. wniosek.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny.

Dnia 21 kwietnia 2008 r. Sąd Rejonowy, Wydział Cywilny, w sprawie z wniosku A o podział majątku wspólnego, ustanowił dla uczestniczki postępowania B pełnomocnika z urzędu.

Okręgowa Rada Adwokacka dnia 21 sierpnia 2008 r. wyznaczyła osobę Wnioskodawczyni jako pełnomocnika B.

Postanowieniem z dnia 18 marca 2011 r. Sąd Rejonowy, Wydział Cywilny, postanowił oddalić wniosek A i zasądził od niego na rzecz B kwotę 3.600 złotych (trzy tysiące sześćset złotych zero groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu. Orzeczenie to stało się prawomocne z dniem 9 kwietnia 2011 r.

W dniu 22 czerwca 2011 r. Sąd Rejonowy nadał klauzulę wykonalności temu postanowieniu, opiewającą na nazwisko Wnioskodawczyni. W związku z powyższym, A uiścił powyższą kwotę na rzecz Zainteresowanej.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie.

Na kogo w przedstawionym stanie faktycznym należy wystawić fakturę i jak rozliczyć podatek dochodowy.

Zdaniem Wnioskodawczyni, jest Ona adwokatem wykonującym zawód jako wspólnik spółki partnerskiej. Oprócz spraw przyjmowanych na spółkę, co do których rozliczenie następuje na podstawie księgi przychodów i rozchodów, sądy przydzielają Zainteresowanej do prowadzenia sprawy z urzędu. Jako adwokat zrzeszony obligatoryjnie w Okręgowej Radzie Adwokackiej, Wnioskodawczyni zobligowana jest do prowadzenia spraw przydzielonych Jej z urzędu.

Podstawą tego ustanowienia w sprawach cywilnych jest art. 117 zn. 3 k.p.c, zgodnie z którym o wyznaczeniu adwokata sąd zwraca się do właściwej okręgowej rady adwokackiej. Właściwa rada adwokacka wyznacza adwokata niezwłocznie, zawiadamiając o tym sąd. Z reguły, po zakończonej sprawie sąd przyznaje koszty pomocy prawnej i na podstawie wystawionej przez Wnioskodawczynię indywidualnie (a nie przez spółkę) faktury, otrzymuje Ona wynagrodzenie. Od niego uiszcza podatek dochodowy i VAT, a na koniec każdego roku otrzymuje z sądu deklaracje, na podstawie których rozlicza dochody w PIT. Taka sytuacja zachodzi zawsze przy prowadzeniu spraw karnych oraz tych cywilnych, w których reprezentowana przez Zainteresowaną strona przegrywa proces.

W przypadku wygrania sprawy prowadzonej przez adwokata ustanowionego z urzędu, koszty zasądzane są od przeciwnika procesowego.

Na podstawie art. 122 k.p.c., adwokat ten ma prawo ściągnąć sumę należną mu tytułem wynagrodzenia i zwrotu wydatków z kosztów zasądzonych na rzecz tej strony od przeciwnika. Natomiast w przypadku przegrania sprawy koszty te zasądzane są od Skarbu Państwa, zgodnie z dyspozycją art. 29 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. prawo o adwokaturze. Urząd skarbowy w telefonicznym zapytaniu udzielił informacji, że faktura winna być wystawiona na sąd. Z informacji uzyskanych jednak z sądu wynika, że sąd nie przyjmie faktury, gdyż koszty są zasądzone od przeciwnika procesowego, a nie od Skarbu Państwa.

Zdaniem Zainteresowanej, w związku z faktem, że wynagrodzenie uiścił Jej A, powinna Ona wystawić fakturę na jego nazwisko, a podatek dochodowy uiścić do urzędu skarbowego i rozliczyć go na koniec roku w PIT 37.

Tut. Organ informuje, iż przedmiotem niniejszej interpretacji jest odpowiedź na pytanie dotyczące podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie opodatkowania przychodów z tytułu świadczenia pomocy prawnej z urzędu, natomiast w przedmiocie podatku od towarów i usług wydane zostało odrębne rozstrzygnięcie.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawczyni w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za nieprawidłowe.

Świadczenie pomocy prawnej z urzędu regulują przepisy ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.), ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.), ustawy z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze (tekst jedn. Dz. U. z 2009 r. Nr 146, poz. 1188 z późn. zm.), ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (tekst jedn. Dz. U. z 2010 r. Nr 10, poz. 65 z późn. zm.).

Jak wynika z treści art. 86 powołanej wyżej ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz art. 34 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, strony i ich organy lub przedstawiciele ustawowi mogą działać przed sądem osobiście lub przez pełnomocników.

Pełnomocnikiem może być w szczególności adwokat lub radca prawny (art. 87 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego, art. 35 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi).

Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy - Prawo o adwokaturze, zawód adwokata polega na świadczeniu pomocy prawnej, a w szczególności na udzielaniu porad prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu przed sądami i urzędami.

Adwokat wykonuje zawód w kancelarii adwokackiej, w zespole adwokackim oraz w spółce:

Natomiast stosownie do treści art. 21 ust. 3 ww. ustawy, adwokat świadczy pomoc prawną z urzędu w okręgu sądu rejonowego, w którym wyznaczył swoją siedzibę zawodową. Przepis art. 71c stosuje się odpowiednio.

W myśl art. 25 ust. 3 tej ustawy, w wypadku gdy adwokat prowadzący sprawę nie może wziąć osobiście udziału w rozprawie lub wykonać osobiście poszczególnych czynności w sprawie, może on udzielić substytucji.

Jednocześnie Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 z późn. zm.) reguluje szczegółowe zasady ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej, udzielonej przez adwokata ustanowionego z urzędu (przepis § 1 pkt 3).

Z kolei w § 19 pkt 2 cytowanego rozporządzenia określono, iż koszty nieopłaconej pomocy prawnej ponoszone przez Skarb Państwa obejmują m.in. niezbędne, udokumentowane wydatki adwokata.

Z powyższych przepisów wynika, że zakres podmiotowy odnosi się do wykonującego zawód adwokata bez względu na sposób wykonywania zawodu. Analiza przytoczonych wyżej przepisów jednoznacznie wskazuje zatem, iż pomocy prawnej z urzędu, na zlecenie sądu, udziela osobiście adwokat, ewentualnie wyznaczony przez niego zastępca, po udzieleniu substytucji.

Na podkreślenie zasługuje także fakt, iż wykonywanie zawodu adwokata jest nieodłącznie związane z osobistą odpowiedzialnością (dyscyplinarną, cywilną).

W myśl art. 122 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego, adwokat lub radca prawny ustanowiony zgodnie z przepisami niniejszego działu ma prawo - z wyłączeniem strony - ściągnąć sumę należną mu tytułem wynagrodzenia i zwrotu wydatków z kosztów zasądzonych na rzecz tej strony od przeciwnika. Przeciwnik nie może czynić żadnych potrąceń, z wyjątkiem kosztów nawzajem mu przyznanych od strony korzystającej z pomocy prawnej z urzędu.

Przechodząc na grunt przepisów prawa podatkowego, wskazać należy, iż w myśl art. 10 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 z późn. zm.), źródłami przychodów są m.in.:

* pkt 2 - działalność wykonywana osobiście,

* pkt 3 - pozarolnicza działalność gospodarcza.

Zgodnie z art. 5a pkt 6 ww. ustawy, przez działalność gospodarczą albo pozarolniczą działalność gospodarczą należy rozumieć działalność zarobkową:

Z kolei przepis art. 13 pkt 6 ww. ustawy stanowi, iż za przychody z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2, uważa się przychody osób, którym organ władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, sąd lub prokurator, na podstawie właściwych przepisów, zlecił wykonanie określonych czynności, a zwłaszcza przychody biegłych w postępowaniu sądowym, dochodzeniowym i administracyjnym oraz płatników, z zastrzeżeniem art. 14 ust. 2 pkt 10, i inkasentów należności publicznoprawnych, a także przychody z tytułu udziału w komisjach powoływanych przez organy władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 9.

Pozarolnicza działalność gospodarcza oraz działalność wykonywana osobiście stanowią zatem odrębne źródła przychodu.

W świetle tego co wykazano wyżej, przychody adwokatów z tytułu świadczenia z urzędu, na zlecenie sądu, pomocy prawnej, należy kwalifikować natomiast do przychodów, o których mowa w powołanym wyżej art. 13 pkt 6 w związku z art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Ponadto, należy podkreślić, iż na gruncie prawa podatkowego nie ma przeszkód, aby osoby prowadzące działalność gospodarczą, równocześnie wykonywały na zlecenie sądu określone czynności i osiągały z tego tytułu przychody, o których mowa w art. 13 pkt 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Powołany ostatnio przepis (w przeciwieństwie do art. 13 pkt 8 regulującego przychody z tytułu osobistego wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia lub o dzieło) nie zawiera żadnych wyłączeń.

Zakwalifikowanie przychodów do działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 13 pkt 6 ww. ustawy powoduje, iż na sądach, prokuraturach, czy też organach władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, jako płatnikach dokonujących wypłat z powyższego tytułu ciąży obowiązek określony w art. 41 ust. 1 ww. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W myśl tego przepisu, osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, osoby prawne i ich jednostki organizacyjne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które dokonują świadczeń z tytułu działalności, o której mowa w art. 13 pkt 2 i 4-9 oraz art. 18, osobom określonym w art. 3 ust. 1, są obowiązane jako płatnicy pobierać, z zastrzeżeniem ust. 4, zaliczki na podatek dochodowy, stosując do dokonywanego świadczenia, pomniejszonego o miesięczne koszty uzyskania przychodów w wysokości określonej w art. 22 ust. 9 oraz o potrącone przez płatnika w danym miesiącu składki, o których mowa w art. 26 ust. 1 pkt 2 lit. b), najniższą stawkę podatkową określoną w skali, o której mowa w art. 27 ust. 1. Zaliczkę od dochodów, o których mowa w ust. 1, obliczoną w sposób określony w tym przepisie zmniejsza się o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne, o której mowa w art. 27b, pobranej ze środków podatnika przez płatnika, o którym mowa w ust. 1 (art. 41 ust. 1a ww. ustawy).

Na podstawie art. 42 ust. 1 powoływanej ustawy, płatnicy, o których mowa w art. 41, przekazują kwoty pobranych zaliczek na podatek oraz kwoty zryczałtowanego podatku w terminie do dnia 20 miesiąca następującego po miesiącu, w którym pobrano zaliczki (podatek) - na rachunek urzędu skarbowego, którym kieruje naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca zamieszkania płatnika, a jeżeli płatnik nie jest osobą fizyczną, według siedziby bądź miejsca prowadzenia działalności, gdy płatnik nie posiada siedziby. W myśl zaś art. 42 ust. 2 pkt 1 ww. ustawy, w terminie do końca lutego roku następującego po roku podatkowym płatnicy, o których mowa w ust. 1, są obowiązani przesłać podatnikom, o których mowa w art. 3 ust. 1, oraz urzędom skarbowym, którymi kierują naczelnicy urzędów skarbowych właściwi według miejsca zamieszkania podatnika - imienne informacje o wysokości dochodu, o którym mowa w art. 41 ust. 1, sporządzone według ustalonego wzoru, tj. na formularzu PIT-11. Jednocześnie - stosownie do art. 45 ust. 1 ww. ustawy - podatnik osiągający przedmiotowe dochody obowiązany jest wykazać je, łącznie z dochodami uzyskanymi z innych źródeł, w składanym w terminie do dnia 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym zeznaniu rocznym i do obliczenia należnego podatku dochodowego, zgodnie z art. 27 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, tj. według obowiązującej w danym roku skali podatkowej.

Jednakże, zgodnie z przepisem art. 44 ust. 1a pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, podatnicy osiągający dochody bez pośrednictwa płatników m.in. z tytułów określonych w art. 13 pkt 6, z zastrzeżeniem ust. 1 pkt 1, są obowiązani bez wezwania wpłacać w ciągu roku podatkowego zaliczki na podatek dochodowy według zasad określonych w ust. 3a, w myśl którego to przepisu - podatnicy uzyskujący dochody, o których mowa w ust. 1a, są obowiązani w terminie do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dochód był uzyskany, a za grudzień - w terminie złożenia zeznania podatkowego, wpłacać zaliczki miesięczne, stosując do uzyskanego dochodu najniższą stawkę podatkową określoną w skali, o której mowa w art. 27 ust. 1. Za dochód, o którym mowa w zdaniu pierwszym, uważa się uzyskane w ciągu miesiąca przychody po odliczeniu miesięcznych kosztów uzyskania w wysokości określonej w art. 22 ust. 2 lub 9 oraz zapłaconych w danym miesiącu składek, o których mowa w art. 26 ust. 1 pkt 2 lub 2a. Przy obliczaniu zaliczki podatnik może stosować wyższą stawkę podatkową określoną w skali, o której mowa w art. 27 ust. 1.

Z kolei w myśl art. 45 ust. 3b ww. ustawy, w zeznaniu, o którym mowa w ust. 1 lub ust. 1a, wykazuje się należny podatek dochodowy, o którym mowa w art. 29-30a, jeżeli podatek ten nie został pobrany przez płatnika. Dodać przy tym należy, iż - stosownie do art. 45 ust. 4 ww. ustawy - w terminie określonym w ust. 1, z zastrzeżeniem ust. 7, podatnicy są obowiązani wpłacić:

Wzory zeznań o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) w roku podatkowym zostały określone w załącznikach do rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 28 listopada 2008 r. w sprawie określenia wzorów rocznego obliczenia podatku oraz zeznań podatkowych obowiązujących w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych (Dz. U. Nr 212, poz. 1335). Pozycje dotyczące przychodów (dochodów) z działalności wykonywanej osobiście zostały uregulowane w załącznikach nr 2 oraz nr 3 do tegoż rozporządzenia, normujących wzory zeznań o wysokości osiągniętego przychodu (poniesionej straty) w roku podatkowym - odpowiednio PIT-37 oraz PIT-36, przy czym dla podatników uzyskujących rzeczone przychody bez pośrednictwa płatnika przeznaczony jest jedynie drugi z tychże formularzy, tj. PIT-36.

Z przedstawionego we wniosku opisu stanu faktycznego wynika, iż dnia 21 kwietnia 2008 r. Sąd Rejonowy, Wydział Cywilny, w sprawie o podział majątku wspólnego, ustanowił dla uczestniczki postępowania pełnomocnika z urzędu, na którego Okręgowa Rada Adwokacka dnia 21 sierpnia 2008 r. wyznaczyła osobę Wnioskodawczyni. Postanowieniem z dnia 18 marca 2011 r. Sąd Rejonowy, Wydział Cywilny, postanowił oddalić wniosek przeciwnika procesowego i zasądził od niego na rzecz strony reprezentowanej przez Zainteresowaną kwotę 3.600 złotych (trzy tysiące sześćset złotych zero groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu. W dniu 22 czerwca 2011 r. Sąd Rejonowy nadał klauzulę wykonalności temu postanowieniu, opiewającą na nazwisko Wnioskodawczyni. W związku z powyższym, przeciwnik procesowy uiścił powyższą kwotę na rzecz Zainteresowanej.

Biorąc pod uwagę przedstawiony opis stanu faktycznego oraz obowiązujące w tym zakresie przepisy prawa, stwierdzić zatem należy, iż zasądzoną Zainteresowanej przedmiotową kwotę należy zakwalifikować do źródła przychodów wymienionego w art. 13 pkt 6 w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, tj. jako przychód z działalności wykonywanej osobiście. Tenże przychód (dochód) należy rozliczyć w zeznaniu rocznym o wysokości osiągniętego przychodu (poniesionej straty) PIT-36, składanym w terminie do dnia 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym.

Z uwagi na fakt, iż wypłata rzeczonego przychodu z tytułu świadczenia pomocy prawnej z urzędu nastąpiła bez pośrednictwa sądu zlecającego taką pomoc, Wnioskodawczyni (pełnomocnik-adwokat) jest zobowiązana do samodzielnego odprowadzenia zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych na podstawie wyżej wskazanego przepisu art. 44 ust. 1a pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Mając powyższe na względzie, stanowisko Zainteresowanej zawarte we wniosku należało uznać za nieprawidłowe.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawczynię i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu, ul. Ratajczaka 10/12, 61-815 Poznań, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Poznaniu, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Lesznie, ul. Dekana 6, 64-100 Leszno.