ILPB2/415-113/11-2/ES

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 2, § 6 i § 10 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko przedstawione we wniosku z dnia 24 stycznia 2011 r. (data wpływu 28 stycznia 2011 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie opodatkowania odszkodowania za przywrócenie terenu do stanu pierwotnego oraz bezumowne korzystanie z nieruchomości gruntowej - jest nieprawidłowe.

W dniu 28 stycznia 2011 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie opodatkowania odszkodowania za przywrócenie terenu do stanu pierwotnego oraz bezumowne korzystanie z nieruchomości gruntowej.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny.

Wnioskodawca jest właścicielem działki. Ww. działka - na której Zainteresowany nie był zbyt często - była niezabudowana, uprzątnięta - przeznaczona do sprzedaży. W maju 2010 r. Wnioskodawca będąc na tej działce stwierdził, że jej teren - wykonawca budowanej w ulicy graniczącej z tą działką kanalizacji - bez Jego wiedzy i zgody wykorzystał jako zaplecze prac budowlanych, tj. składowisko ziemi z wykopu oraz miejsce przetrzymywania ciężkiego sprzętu budowlanego (koparek, spychaczy gąsienicowych) Po zakończeniu ww. prac wykonawca nie uporządkował należycie terenu działki gdyż pozostawił zniszczony przez maszyny grunt oraz płyty asfaltu pochodzące z rozkopanej ulicy. Ponadto Zainteresowany uzyskał informację od sąsiada, iż wykonawca na tej działce wykonał dół prawdopodobnie celem zakopania innych śmieci pochodzących z prac budowlanych. Zniszczenie gruntu przez wykonawcę prac budowlanych uniemożliwi przyszłemu jego nabywcy prowadzenie prac budowlanych jak również znacząco zmniejsza, zdaniem Wnioskodawcy wartość działki co jest Jego stratą.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności Zainteresowany wystąpił do wykonawcy o odszkodowanie. Wykonawca zgodził się na zapłatę 15 000 zł tytułem odszkodowania, w tym 5 000 zł to kwota z tytułu przywrócenia terenu do stanu pierwotnego oraz 10 000 zł to kwota z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości gruntowej.

Wnioskodawca nie prowadzi działalności gospodarczej w zakresie obrotu nieruchomościami lub najmu nieruchomości. Posiada jedynie prywatne mieszkanie, które aktualnie wynajmuje. Przychody uzyskiwane z wynajmu opodatkowuje w formie ryczałtu.

Przedmiotowe odszkodowanie nie zostało wypłacone na podstawie ugody sądowej, lecz na zasadzie porozumienia stron.

Wnioskodawca nie wie czy w Jego sytuacji wysokość i zasady wypłaty odszkodowań wynikają wprost z jakichkolwiek przepisów, mógłby je jedynie odnieść do odszkodowań z Zakładów Ubezpieczeniowych, gdzie rzeczoznawca ocenia skalę zniszczeń i Zakład wypłaca odszkodowanie. Gdyby działka była ubezpieczona i Zainteresowany wystąpiłby do ubezpieczyciela o wypłatę odszkodowania, pewnie by je dostał, a ubezpieczyciel regresem dochodziłby zwrotu od sprawcy szkody jeśliby go znalazł.

W związku z powyższym zadano następujące pytania.

Zdaniem Wnioskodawcy, jego sytuacja jest analogiczna z odszkodowaniami ubezpieczeniowymi, gdyż tak jak w odszkodowaniach ubezpieczeniowych za utratę wartości spowodowaną czyimś działaniem otrzymuje się odszkodowanie.

Odszkodowania wypłacane przez firmy ubezpieczeniowe są wolne od podatku dochodowego od osób fizycznych.

Zainteresowany wskazuje, iż ryczałt należy wcześniej zgłosić. Jednak w Jego sytuacji nie było takiej możliwośći, gdyż nie wiedział, że ktoś będzie chciał Jego działkę zająć i zniszczyć.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za nieprawidłowe.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 z późn. zm.), opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Na mocy art. 11 ust. 1 ww. ustawy, przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19 i art. 20 ust. 3, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlegają zatem wszelkie dochody osiągane przez podatnika, z wyjątkiem tych dochodów, które zostały enumeratywnie wymienione przez ustawodawcę jako zwolnione od podatku, bądź od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Stosownie do art. 21 ust. 1 pkt 3 cyt. ustawy, wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, z wyjątkiem:

Natomiast w myśl art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy, wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań:

Powołane uregulowania prawne wskazują jednoznacznie, iż nie wszystkie odszkodowania otrzymane przez osoby fizyczne wolne są od podatku dochodowego.

Ze zwolnienia przedmiotowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 przepisów korzystają jedynie te odszkodowania, których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów rangi ustawy lub aktów wykonawczych wydanych na ich podstawie, z wyjątkiem wyłączonych ze zwolnienia wolą ustawodawcy.

Zakres zwolnienia wynikający natomiast z art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy obejmuje tylko odszkodowania otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub ugodzie i odnosi się tylko odszkodowania za tzw. szkodę rzeczywistą, czyli poniesione straty, a nie dotyczy utraconych korzyści. Specyfika prawa podatkowego nakazuje inaczej traktować odszkodowanie z tytułu poniesionych przez poszkodowanego strat i odszkodowanie z tytułu utraconego zysku. Odszkodowanie z tytułu utraconych korzyści, jakich poszkodowany mógł się spodziewać, gdyby mu szkody nie wyrządzono, podlega bowiem opodatkowaniu podatkiem dochodowym.

Z treści wniosku wynika, że Wnioskodawca na podstawie porozumienia stron otrzymał kwotę pieniężną za bezumowne korzystanie z nieruchomości oraz odszkodowanie za przywrócenie terenu do stanu pierwotnego.

Bezumowne korzystanie z rzeczy ma miejsce wtedy, gdy osoba trzecia bez tytułu prawnego wchodzi w strefę uprawnień właścicielskich, w wyniku czego właściciel zostaje pozbawiony faktycznego władztwa nad rzeczą oraz możliwości czerpania z niej pożytków.

W myśl art. 224 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.), samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jej posiadania, oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne.

Jednakże od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył (art. 224 § 2 Kodeksu cywilnego).

Na podstawie art. 225 Kodeksu cywilnego obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Jednakże samoistny posiadacz w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał, oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego.

W świetle powyższego, roszczenia uregulowane w ww. przepisach służą naprawieniu uszczerbków spowodowanych pozbawieniem właściciela możliwości korzystania z rzeczy. Treścią tych roszczeń jest natomiast żądanie wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy oraz zwrot pożytków lub ich równowartości. Wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości obejmuje spodziewane korzyści z tytułu umowy najmu lub dzierżawy, która zostałaby zawarta gdyby nieruchomość nie została zajęta. Przepisy prawa cywilnego dają więc właścicielowi rzeczy prawo do roszczenia o wynagrodzenie, które obejmuje kompensatę utraconych korzyści, jakie właściciel uzyskałby, gdyby rzecz wynajął (wydzierżawił). Utrata korzyści w szczególności polega na nie uzyskaniu pożytków cywilnych (czynsz z najmu, dzierżawy), które rzecz przynosi.

W konsekwencji, wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości nie jest naprawieniem szkody wyrządzonej właścicielowi, lecz wynagrodzeniem zapłaty za korzystanie z jego rzeczy, którą posiadacz musiałby uiścić właścicielowi, gdyby jego posiadanie oparte było na istniejącej podstawie prawnej; a więc tym co uzyskałby właściciel, gdy rzecz oddał w odpłatne korzystanie na podstawie ważnego stosunku prawnego. Wynagrodzenie za bezumowne korzystanie wiążę się z faktem wykonywania posiadania samoistnego. Roszczenie o to wynagrodzenie jest odrębnym roszczeniem, niezależnym od przesłanek o naprawienie szkody i zwrot bezpodstawnego wzbogacenia. Tym samym tak wypłacone świadczenie nie jest odszkodowaniem, do którego miałyby zastosowanie przepisy prawa cywilnego regulujące wysokość lub zasady ustalania roszczeń odszkodowawczych.

Uwzględniając powyższe, wypłacone Wnioskodawcy na podstawie porozumienia stron odszkodowanie za bezumowne korzystanie z rzeczy (działki) na podstawie art. 224 w zw. z art. 225 Kodeksu cywilnego nie może korzystać ze zwolnienia od podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 i 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Natomiast w odniesieniu do części wynagrodzenia otrzymanego przez Zainteresowanego stanowiącego odszkodowanie za przywrócenie gruntu do stanu pierwotnego stwierdzić należy, co następuje.

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nie zawiera definicji odszkodowania, należy jej więc szukać w innych przepisach, w tym m.in. w przepisach prawa cywilnego. W cywilnoprawnym ujęciu odszkodowanie jest świadczeniem mającym na celu naprawę wyrządzonej szkody lub jej kompensatę. Odszkodowanie może mieć formę restytucji (przywrócenie stanu poprzedniego) lub zapłaty określonej kwoty, która skompensuje poszkodowanemu poniesione straty.

Szkodą jest ubytek w majątku poszkodowanego spowodowany bezprawnym działaniem lub zaniechaniem sprawcy, a także niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem przez dłużnika zobowiązania.

Zasady naprawienia szkody określone zostały w Kodeksie cywilnym, m.in. w jego art. 471, który stanowi, iż dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Analiza cytowanego powyżej przepisu art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wskazuje jednoznacznie, że ustawodawca konsekwentnie wyłączył z katalogu zwolnień odszkodowania, które zostały otrzymane na podstawie zawartej pomiędzy stronami umowy lub ugody pozasądowej, nawet w sytuacji gdy ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw. Ponieważ, ze stanu faktycznego wynika, iż Wnioskodawca otrzymał odszkodowanie za przywrócenie gruntu do stanu pierwotnego na podstawie umowy między stronami, zatem stosownie do art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. g) ww. ustawy nie może ono korzystać ze zwolnienia przedmiotowego niezależnie od istnienia lub nieistnienia podstawy prawnej regulującej charakter odszkodowawczy oraz wysokość lub zasady ustalania tego rodzaju świadczeń pieniężnych.

Tak więc Wnioskodawca nie może skorzystać również ze zwolnienia przedmiotowego określonego w art. 21 ust. 1 pkt 3b, gdyż jak wskazano wyżej zwolnienie to obejmuje tylko odszkodowania otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub ugodzie, co w przedmiotowej sprawie nie ma miejsca.

W związku z powyższym, ze względu na brak możliwości objęcia świadczenia pieniężnego otrzymanego przez Wnioskodawcę na podstawie zawartej umowy między stronami którymkolwiek ze zwolnień przedmiotowych należy stwierdzić, że stanowi ono przychód podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Wskazać należy, iż łączna kwota otrzymanego odszkodowania stanowi przychód z innych źródeł w rozumieniu przepisów art. 10 ust. 1 pkt 9 w związku z art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Zgodnie z postanowieniami art. 20 ust. 1 ww. ustawy, za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach.

Jak dowodzi użycie sformułowania "w szczególności", definicja źródeł przychodów ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie. Z przychodem z innych źródeł mamy zatem do czynienia w każdym przypadku, kiedy podatnik osiąga korzyść majątkową.

Mając na uwadze przedstawiony we wniosku stan faktyczny oraz przytoczone przepisy, stwierdzić należy, że w rozpatrywanej sprawie otrzymana kwota 15 000 zł tytułem odszkodowania za przywrócenie terenu do stanu pierwotnego oraz za bezumowne korzystanie z nieruchomości gruntowej (działki) stanowi przychód "z innych źródeł", o którym mowa w art. 20 ust. 1 w związku z art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Tak więc Wnioskodawca jest zobowiązany ten przychód wykazać w zeznaniu rocznym za 2010 r., składanym w terminie do dnia 2 maja 2011 r. i opodatkować łącznie z pozostałymi dochodami według obowiązującej w 2010 r. skali podatkowej.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi, ul. Piotrkowska 135, 90-434 Łódź po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Poznaniu, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Lesznie, ul. Dekana 6, 64-100 Leszno.