IBPP3/443-859/09/AB

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 2 i 5 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z dnia 4 listopada 2009 r. (data wpływu 9 listopada 2009 r.), uzupełnionym pismami z dnia 8 i 10 lutego 2010 r. (data wpływu 12 lutego 2010 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług, w zakresie opodatkowania kwoty odszkodowania wypłaconego przez gminę z tytułu niedostarczenia lokalu socjalnego osobie eksmitowanej - jest prawidłowe.

W dniu 9 listopada 2009 r. został złożony ww. wniosek uzupełnionymi pismami z dnia 8 i 10 lutego 2010 r. (data wpływu 12 lutego 2010 r.), o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług, w zakresie opodatkowania kwoty odszkodowania wypłaconego przez gminę z tytułu niedostarczenia lokalu socjalnego osobie eksmitowanej.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca jest współwłaścicielem kamienicy położonej w K., w której 29,05% powierzchni mieszkań zajmują współwłaściciele, 62,2% powierzchni jest wynajmowana na podstawie umów cywilno-prawnych na cele mieszkaniowe, a jeden z lokali położony na pierwszym piętrze o powierzchni 65,87 m² co stanowi 8,75% powierzchni kamienicy zajmuje bezumownie była lokatorka, wobec której został orzeczony wyrok eksmisyjny, na podstawie którego Gmina została zobowiązana do przydzielenia osobie eksmitowanej lokalu socjalnego.

Ponieważ Gmina tego lokalu nie przydzieliła, Wnioskodawca zwrócił się w 2007 r. i w 2008 r. do gminy w imieniu swoim i pozostałych współwłaścicieli o wypłatę odszkodowania za niedostarczenie lokalu socjalnego osobie eksmitowanej.

Ponieważ Gmina odmówiła Wnioskodawcy wypłaty odszkodowania, które zaproponował Wnioskodawca po cenie wolnorynkowej (Wnioskodawca zaznacza, że za takie samo mieszkanie położone na parterze Wnioskodawca otrzymał w 2007 r. czynsz w kwocie 1400,00 zł miesięcznie a w 2008 r. czynsz w kwocie 1600,00 zł miesięcznie) i zaproponowała odszkodowanie w 2007 r. w kwocie 520,00 zł miesięcznie a w 2008 r. 775,00 zł miesięcznie.

Gmina stanęła na stanowisku, że należności w kwocie 481,81 zł tj: miesięczny czynsz, który osoba eksmitowana opłacała do chwili wyroku powinna sama opłacić Wnioskodawcy jako odszkodowanie za bezumowne zajmowanie lokalu. Osoba eksmitowana od miesiąca maja 2008 r. nie opłaca żadnych należności ani odszkodowania za bezumowne zajmowanie lokalu ani należności za pobór wody i odprowadzanie ścieków i wywóz wieczystości stałych.

Opłaty za media pokrywają za osobę eksmitowaną współwłaściciele. Gmina uchyla się od rekompensowania Wnioskodawcy tych opłat. Z konieczności, będąc w przymusowej sytuacji (kamienica ma 104 lata i wymaga dużych nakładów na remonty) Wnioskodawca musiał przystać na ugodę zaproponowaną przez Gminę i zgodzić się na odszkodowanie 520,00 zł miesięcznie w 2007 r. i 775,00 zł miesięcznie w 2008 r.

Wnioskodawca informuje, że w kamienicy wszystkie wynajmowane lokale przeznaczone są na cele mieszkalne. Z tytułu wynajmu współwłaściciele nie prowadzą działalności gospodarczej. Z podatku dochodowego z wynajmu Wnioskodawca rozlicza się na zasadach ogólnych.

Ponadto Wnioskodawca dodaje, iż on jak i pozostali współwłaściciele nie jest i nie był zobowiązany do płacenia podatku VAT. Wszystkie wynajmowane lokale w przeszłości jak i obecnie były i są wynajmowane tylko na cele mieszkalne. Wnioskodawca nie był i nie jest podatnikiem podatku VAT.

Głównym najemcą mieszkania była teściowa osoby eksmitowanej i z ta osobą, tj. głównym najemcą nikt ze współwłaścicieli nie zawierał umowy najmu, ponieważ otrzymała ona przydział na mieszkanie w ramach tzw. szczególnego trybu najmu. Główny najemca mieszkania, czyli teściowa osoby eksmitowanej opłacała czynsz regulowany. Razem z nią w mieszkaniu mieszkali jej syn, później synowa, tj. osoba eksmitowana. Następnie główny najemca mieszkania - teściowa osoby eksmitowanej wyprowadziła się pozostawiając w mieszkaniu syna i synową, tj. osobę eksmitowaną. Syn niebawem zmarł. Główny najemca, czyli teściowa osoby eksmitowanej wyprowadzając się z mieszkania powinna była zabrać do swojego nowego miejsca zamieszkania syna i synową, tj. osobę eksmitowaną, ale tego nie zrobiła. Ponieważ współwłaściciele mieszkania pobierali od pozostawionej w mieszkaniu synowej głównego najemcy, tj. osoby eksmitowanej czynsz, to sąd uznał że przez to zawarli z nią umowę najmu przedmiotowego mieszkania na czas nieoznaczony. Gdy współwłaściciele mieszkania zażądali od niej czynszu w wyższej wysokości, osoba eksmitowana odwołała się do sądu kwestionując wysokość podwyżki i to sąd ustalił wysokość czynszu, który opłacała do czasu wypowiedzenia jej umowy najmu.

Osoba eksmitowana uiszczała odszkodowanie za bezumowne zajmowanie lokalu przez kilka miesięcy po wypowiedzeniu jej umowy najmu i później przez kilka miesięcy po wydaniu przez sąd wyroku o eksmisję w wysokości takiej, jak czynsz, który opłacała przed wypowiedzeniem umowy najmu. Wysokość czynszu ustalił Sąd, natomiast wysokość odszkodowania za bezumowne zajmowanie lokalu nie była ustalona przez Sąd.

Osoba eksmitowana uiszczała odszkodowanie za bezumowne zajmowanie lokalu dla Wnioskodawcy i dla pozostałych współwłaścicieli. Gmina wypłaciła odszkodowanie za niedostarczenie lokalu socjalnego osobie eksmitowanej dla Wnioskodawcy i pozostałych współwłaścicieli.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie:

1. Czy w świetle powyższych okoliczności i dołączonych załączników odszkodowanie wypłacone Wnioskodawcy przez Gminę z tytułu niedostarczenia lokalu socjalnego osobie eksmitowanej należy uznać jako obrót w rozumieniu przepisów o podatku VAT i czy podlega opodatkowaniu podatkiem VAT w myśl art. 5 ust. 1 pkt 1.

2. Czy kwotę, którą wpłaciła osoba eksmitowana za bezumowne zajmowanie lokalu należy uznać jako obrót w rozumieniu przepisów o podatku VAT i czy podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Zdaniem Wnioskodawcy, wypłacone odszkodowanie przez Gminę w takich okolicznościach nie jest płatnością w świetle świadczenia usługi, lecz częściową rekompensatą za pozbawienie właścicieli prawa do swobodnego dysponowania mieszkaniem i wynikłe z tego tytułu szkody. Zgodnie z prawem podatkowym wypłata odszkodowania nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług nie jest obrotem w rozumieniu przepisów o podatku VAT.

Kwotę którą otrzymał Wnioskodawca od osoby eksmitowanej za bezumowne zajmowanie lokalu nie należy uznać za obrót w rozumieniu przepisów o podatku VAT, nie jest bowiem płatnością w świetle świadczenia usługi lecz częściową rekompensatą za pozbawienie właścicieli prawa do swobodnego dysponowania mieszkaniem i wynikłe z tego tytułu szkody i nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Osoba eksmitowana zajmuje lokal mieszkalny wbrew woli Wnioskodawcy. Wnioskodawca nie ma jednak wpływu na decyzję sądu, jak również nie ma wpływu na termin przydziału lokalu socjalnego osobie eksmitowanej i jest w sytuacji przymusowej. Wnioskodawca nie może dysponować mieszkaniem, a odszkodowanie które Wnioskodawca otrzymał od Gminy jest niewystarczające. Wnioskodawca jest zmuszony opłacać media za osobę eksmitowaną. Wnioskodawca ani współwłaściciele nie akceptują zaistniałej sytuacji jednak z uwagi na uwarunkowania prawne i faktyczne nie ma możliwości innego uregulowania tego stanu w tej sytuacji.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za prawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą o VAT, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega, m.in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Z ust. 2 ww. przepisu wynika, że czynności określone w ust. 1 podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług niezależnie od tego czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa.

W art. 7 ust. 1 ustawy o VAT postanowiono, iż przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

Natomiast zgodnie z art. 8 ust. 1 ww. ustawy przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 w tym również:

Definicja świadczenia usług ma zatem charakter dopełniający definicję dostawy towarów i jest wyrazem realizacji powszechności opodatkowania podatkiem od towarów i usług transakcji wykonywanych przez podatnika w ramach działalności gospodarczej.

Zgodnie z art. 18 ust. 1, 2, 3 i 5 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266 z późn. zm.) osoby zajmujące lokal bez tytułu prawnego są obowiązane do dnia opróżnienia lokalu co miesiąc uiszczać odszkodowanie. Odszkodowanie takie odpowiada wysokości czynszu, jaki właściciel mógłby otrzymać z tytułu najmu lokalu. Jeżeli odszkodowanie nie pokrywa poniesionych strat, właściciel może żądać odszkodowania uzupełniającego. Osoby uprawnione do lokalu zamiennego albo socjalnego, jeżeli sąd orzekł o wstrzymaniu opróżnienia lokalu do czasu dostarczenia im takiego lokalu, opłacają odszkodowanie w wysokości czynszu albo innych opłat za używanie lokalu, jakie byłyby obowiązane opłacać, gdyby stosunek prawny nie wygasł. Jeżeli gmina nie dostarczyła lokalu socjalnego osobie uprawnionej do niego z mocy wyroku, właścicielowi przysługuje roszczenie odszkodowawcze do gminy na podstawie art. 417 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.).

Stosownie do art. 417 § 1 Kodeksu cywilnego, za szkodę wyrządzona przez niezgodne z prawem działalnie lub zaniechanie przy wykonaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy z mocy prawa.

Z powyższych przepisów wynika iż osoby zajmujące lokal bez tytułu prawnego, które są obowiązane do opróżnienia lokalu winny uiszczać odszkodowanie. Osoby te są uprawnione do otrzymania od gminy lokalu zamiennego albo socjalnego. W przypadku, gdy gmina nie dostarczy lokalu właścicielowi przysługuje roszczenie odszkodowawcze.

Z treści wniosku wynika iż na podstawie orzeczonego wyroku eksmisyjnego, Gmina została zobowiązana do przydzielenia osobie eksmitowanej lokalu socjalnego. Niestety Gmina nie przydzieliła lokalu socjalnego, więc Wnioskodawca wraz z pozostałymi współwłaścicielami zwrócił się do Gminy o wypłatę odszkodowania za niedostarczenie lokalu socjalnego osobie eksmitowanej. Po negocjacjach Wnioskodawca przystał na ugodę zaproponowaną przez Gminę co do wysokości odszkodowania.

Przenosząc powyżej przedstawiony stan prawny na grunt opisanego stanu faktycznego należy stwierdzić, iż skoro kwoty wypłacone przez Gminę, nie stanowią wynagrodzenia za usługę najmu lokalu mieszkalnego lecz stanowią rekompensatę za niedostarczenie lokalu socjalnego osobie uprawnionej do niego z mocy wyroku sadu. Tym samym otrzymane wynagrodzenie nie stanowi obrotu w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od towarów i usług i nie podlega opodatkowaniu tym podatkiem.

Ponadto w odniesieniu do kwoty, którą wpłaciła osoba eksmitowana za bezumowne zajmowanie lokalu mieszkalnego oprócz przepisów art. 18 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminnym i o zmianie Kodeksu cywilnego należy przywołać również przepisy art. 224 i 225 Kodeksu cywilnego.

Jak wynika z ww. art. 224 i 225 k.c. w przypadku bezumownego korzystania z lokalu korzystający w złej lub dobrej wierze od chwili, w której dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy obowiązany jest do wypłaty wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, zwrotu pożytków oraz odszkodowania z powodu zużycia, pogorszenia lub utraty rzeczy. Wynagrodzeniem za korzystanie z rzeczy objęte jest wszystko, co właściciel mógłby uzyskać, gdyby odpłatnie, na podstawie odpowiedniego stosunku prawnego, oddał rzecz do odpłatnego korzystania innemu podmiotowi.

O tym, czy bezumowne korzystanie z nieruchomości podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w myśl art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, decydować muszą w każdym przypadku konkretne okoliczności.

W sytuacji, gdy osoba zajmująca lokal mieszkalny nie chce opuścić nieruchomości, a właściciel dążąc do tego wytoczy przeciwko niemu powództwo o wydanie rzeczy, zasadne jest przyjęcie, że pomiędzy właścicielem i korzystającym bezumownie z tej nieruchomości nie istnieje żaden jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne. Świadczenie podatnika, nieoparte na tytule prawnym, wskazującym obowiązek świadczenia usług oraz wysokość wynagrodzenia - nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Odszkodowanie wypłacone w takich okolicznościach z tego tytułu nie jest płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania nieruchomością i wynikłe z tego tytułu szkody.

Inaczej należy jednak oceniać sytuację, gdy osoba zajmująca lokal użytkuje go za zgodą właściciela (nawet dorozumianą), płacąc z tego tytułu określone kwoty.

Reasumując należy stwierdzić, iż decydujące znaczenie dla opodatkowania lub nieopodatkowania bezumownego korzystania z lokalu po zakończeniu stosunku zobowiązaniowego mają okoliczności faktyczne. Generalnie sytuacja ta pozostaje poza opodatkowaniem podatkiem od towarów i usług. Jeżeli jednak okoliczności wskazują na dorozumiane, milczące przedłużenie umowy najmu (dzierżawy) - czynność ta podlega opodatkowaniu jako świadczenie usług.

Z opisu stanu faktycznego wynika, iż wobec byłej lokatorki, która bezumownie zajmuje lokal w kamienicy, został orzeczony wyrok eksmisyjny na podstawie którego Gmina została zobowiązana do przydzielenia osobie eksmitowanej lokalu socjalnego. Ponieważ Gmina tego lokalu nie przydzieliła, Wnioskodawca zwrócił się w 2007 r. i w 2008 r. do gminy o wypłatę odszkodowania za niedostarczenie lokalu socjalnego osobie eksmitowanej.

Tak więc mając na uwadze przedstawiony stan faktyczny oraz ww. przepisy stwierdzić należy, iż Wnioskodawca podjął wszystkie możliwe środki do eksmitowania osoby zajmującej bezumownie lokal. Zatem kwoty za bezumowne zajmowanie lokalu płacone przez osobę eksmitowaną, która zajmuje lokal, przysługujące Wnioskodawcy na podstawie art. 18 ust. 1 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego stanowią odszkodowanie, które nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, tym samym nie będą stanowiły obrotu w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od towarów i usług. Podkreślić jednakże należy, iż dotyczy to tylko kwot wpłaconych za bezumowne zajmowanie lokalu po wypowiedzeniu umowy najmu.

Mając powyższe na uwadze, otrzymane przez Wnioskodawcę odszkodowanie wypłacone przez Gminę z tytułu niedostarczenia lokalu socjalnego osobie eksmitowanej jak również kwoty wpłacone przez osobę eksmitowaną za bezumowne zajmowanie lokalu mieszkalnego po wypowiedzeniu jej umowy najmu nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Tym samym stanowisko Wnioskodawcy należało uznać za prawidłowe.

Ponadto należy zauważyć, iż zgodnie z brzmieniem art. 14b § 1 ustawy - Ordynacja podatkowa, na pisemny wniosek zainteresowanego i w jego indywidualnej sprawie, pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego (interpretację indywidualną) wydaje Minister właściwy do spraw finansów publicznych. W świetle powyższego przedmiotowa interpretacja rodzi skutki prawne tylko i wyłącznie w odniesieniu do Wnioskodawcy, nie zaś do pozostałych współwłaścicieli nieruchomości.

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Zgodnie z § 1 pkt 1 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 sierpnia 2008 r. w sprawie przekazania rozpoznawania innym wojewódzkim sądom administracyjnym niektórych spraw z zakresu działania ministra właściwego do spraw finansów publicznych, Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (Dz. U. Nr 163, poz. 1016), skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie, ul. Rakowicka 10, 31-511 Kraków po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Katowicach, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej, ul. Traugutta 2a 43-300 Bielsko-Biała.