IBPP3/443-792/08/BWo - Opodatkowanie odszkodowania za wywłaszczenie w trybie art. 98 ustawy o gospodarce nieruchomościami.

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 2 i § 5 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770) Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy, przedstawione we wniosku z dnia 29 października 2008 r. (data wpływu 31 października 2008 r.), uzupełnionym pismem z dnia 9 grudnia 2008 r. (data wpływu 12 grudnia 2008 r.) oraz pismem z dnia 5 stycznia 2009 r. (data wpływu 7 stycznia 2009 r.) oraz pismem z dnia 13 stycznia 2009 r. (data wpływu), o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług, w zakresie opodatkowania odszkodowania za przejęcie drogi w trybie art. 98 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami - jest prawidłowe.

W dniu 31 października 2008 r. został złożony ww. wniosek, uzupełniony pismem z dnia 9 grudnia 2008 r., (data wpływu 12 grudnia 2008 r.) oraz pismem z dnia 5 stycznia 2009 r. (data wpływu 7 stycznia 2009 r.) oraz pismem z dnia 13 stycznia 2009 r. (data wpływu), o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług, w zakresie opodatkowania odszkodowania za przejęcie drogi w trybie art. 98 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny:

Spółdzielnia jest wieczystym użytkownikiem działek sklasyfikowanych w ewidencji jako zurbanizowane tereny niezabudowane. Na wniosek Spółdzielni dokonany został podział jednej z tych działek w wyniku którego powstała działka pgr 1433/79 wydzielona pod drogę publiczną. Na działce oznaczonej jako PGR 1433/79 wraz z powstaniem osiedla domków jednorodzinnych została wybudowana droga. Z mocy prawa działka przeszła na rzecz Gminy na podstawie prawomocnej Decyzji GK/7430-4/38/058/DD z dnia 29 marca 2007 r. W dniu 25 kwietnia 2007 r. Wnioskodawca otrzymał z Urzędu Miejskiego informację, że w ramach podziału na wniosek Wnioskodawcy z działki gruntu wydzielono grunt pod ulicę, która to zgodnie z rozporządzeniem Wojewody Nr XX/98 z dnia 30 grudnia 1998 r. została zaliczona do dróg publicznych miejskich. Ujawnienie prawa własności Gminy do nieruchomości o Nr pgr 1433/79 a jednocześnie wygaśnięcie prawa wieczystego użytkowania Spółdzielni do przedmiotowej nieruchomości nastąpiło w 2008 r.

W dniu 4 października 2007 r. Wydział Kartografii Urzędu Miejskiego Gminy w stosunku do przedmiotowej parceli będącej drogą publiczną.

Zachodzą więc okoliczności do skorzystania z art. 98 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami w stosunku do tej działki (uzyskanie odszkodowania na działki będące drogami). We wrześniu 2008 r. została zawarta ugoda pomiędzy Prezydentem Miasta a Wnioskodawcą, mocą której Wnioskodawca otrzymał od Gminy odszkodowanie. Kwota nie określa czy zawiera podatek VAT czy też nie.

Ponadto Wnioskodawca wskazał, że nie były ponoszone nakłady na ulepszenie drogi znajdującej się na wydzielonej działce.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie:

Czy w świetle przedstawionych faktów otrzymane odszkodowanie za przejęcie drogi w trybie art. 98 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami podlega opodatkowaniu VAT według stawki 22% czy jest zwolnione na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 2 i art. 43 ust. 2 ustawy o podatku VAT z dnia 11 marca 2004 r....

Zdaniem Wnioskodawcy, zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Definicja towarów określona jest w art. 2 pkt 6 tejże ustawy. Pojęcie to obejmuje rzeczy ruchome, wszelkie postacie energii, budynki i budowle lub ich części a także grunty.

Artykuł 7 ust. 1 precyzuje, że dostawą towarów jest przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel w tym również przeniesienie z nakazu organu władzy publicznej lub działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie.

Zgodnie z zacytowanymi wyżej definicjami odszkodowanie za działkę pełni funkcję wynagrodzenia czyniąc ją dostawą płatną. Kwestią do rozstrzygnięcia pozostaje tylko jaka obowiązuje z tego tytułu stawka VAT, 22% czy jest to czynność zwolniona na podstawie art. 43 ustawy o podatku VAT.

Zdaniem Wnioskodawcy, czynność ta będzie zwolniona na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 2 i art. 43 ust. 2, ponieważ działka pgr 1433/79 jest budowlą, towarem używanym w stosunku, do którego nie przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego a od końca roku, w którym zakończono budowę, minęło więcej niż 5 lat.

Artykuł 3 ustawy z dnia 7 lipca 1997 r. Prawo budowlane przedstawia definicję budowli, jest nią każdy obiekt budowlany niebędący budynkiem lub obiektem małej architektury taki jak: lotniska, drogi, mosty itp.

Działka pgr 1433/79, za którą Wnioskodawca otrzymał odszkodowanie jest budowlą. Tym samym jest również towarem, o którym mowa w art. 2 pkt 6 ustawy o VAT. Spełnia również definicję towaru używanego określonego w art. 43 ust. 1 pkt 2 oraz art. 43 ust. 2 ustawy o VAT, ponieważ została budowlą z dniem 30 grudnia 1998 r. na podstawie rozporządzenia Wojewody zaliczając ją do dróg publicznych, a od jej wybudowania minęło 5 lat i w stosunku do niej nie przysługiwało prawo do obniżenia VAT należnego.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za prawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą o VAT, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Definicja towarów znajduje się w art. 2 pkt 6 ustawy o VAT. Pojęcie to obejmuje rzeczy ruchome, jak również wszelkie postacie energii, budynki i budowle lub ich części, będące przedmiotem czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, które są wymienione w klasyfikacjach wydanych na podstawie przepisów i statystyce publicznej, a także grunty.

W myśl art. 7 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy o podatku od towarów i usług przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, w tym również przeniesienie z nakazu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie.

Z powołanej wyżej regulacji wynika, że w tym przypadku odszkodowanie pełni funkcję wynagrodzenia, czyniąc tego rodzaju dostawę faktycznie odpłatną. Zatem jeśli przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel następuje za odszkodowaniem, to wówczas stanowi ono odpłatną dostawę towarów i ze względu na przedmiot czynność taka jest objęta opodatkowaniem. Jednak opodatkowanie ma miejsce jedynie wtedy, gdy czynność ta zostanie wykonana przez podatnika podatku od towarów i usług, w związku z wykonywaną przez niego działalnością gospodarczą. Zgodnie z art. 15 ust. 1 i 2 ww. ustawy podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na jej cel lub rezultat. Za samodzielnie prowadzoną działalność gospodarczą ustawodawca rozumie również czynności wykonane jednorazowo, w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywanie ich w sposób częstotliwy.

Określony w cyt. ustawie zakres opodatkowania podatkiem od towarów i usług wskazuje, iż do tego, aby faktycznie zaistniało opodatkowanie danej czynności konieczne jest by czynność podlegającą opodatkowaniu wykonał podmiot, który dla tej właśnie czynności będzie działał jako podatnik.

W świetle art. 233 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks Cywilny (Dz. U. Nr 16 poz. 93 z późn. zm.), w granicach, określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego oraz przez umowę o oddanie gruntu Skarbu Państwa lub gruntu należącego do jednostek samorządu terytorialnego bądź ich związków w użytkowanie wieczyste, użytkownik może korzystać z gruntu z wyłączeniem innych osób. W tych samych granicach użytkownik wieczysty może swoim prawem rozporządzać.

Zacytowane powyżej unormowanie, jak również następne przepisy Kodeksu Cywilnego (art. 234, art. 235, art. 237) kształtujące uprawnienia użytkownika wieczystego na wzór uprawnień właściciela, jak również długi czas trwania użytkowania wieczystego (art. 236 § 1 i 2) przemawiają za uznaniem, że oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste stanowi przeniesienie prawa do rozporządzania tym gruntem jak właściciel. W kwestii tej wypowiedział się Europejski Trybunał Sprawiedliwości w wyroku z dnia 21 kwietnia 2005 r. w sprawie C-25/03. ETS przedstawił pogląd, że pojęcie dostawy towaru nie odnosi się do przeniesienia własności w formach przewidzianych we właściwym prawie krajowym, lecz obejmuje każdą czynność polegającą na przeniesieniu dobra materialnego przez stronę, która przyznaje drugiej prawo do faktycznego dysponowania nim, jak gdyby była właścicielem tego dobra.

Problem ten znalazł również swoje rozstrzygnięcie w uchwale Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 8 stycznia 2007 r. sygn. akt I FPS 1/06, w myśl której należy opowiedzieć się za stanowiskiem, że oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste stanowi dostawę towarów, o której mowa w art. 7 ust. 1 tej ustawy, a nie świadczenie usług, do którego odnosi się art. 8 ust. 1. W wyniku ustanowienia prawa wieczystego użytkowania dochodzi do ekonomicznego przeniesienia władztwa nad gruntem (towarem w rozumieniu art. 2 pkt 6 ustawy) na rzecz użytkownika wieczystego, co pozwala rozporządzać nim jak właściciel. Znajduje to wyraz zarówno w swobodzie korzystania z gruntu i czerpania z niego pożytków w sposób niemalże taki jak w przypadku właściciela tego gruntu, jak również w możliwości przeniesienia takiego władztwa na inny podmiot, tak jak ma to miejsce w przypadku dokonywania sprzedaży gruntu przez właściciela. Właśnie z uwagi na uznanie użytkowania wieczystego za prawo rzeczowe o charakterze zbliżonym do prawa własności, a nie do praw rzeczowych ograniczonych, nie było konieczne odrębne wymienianie tego prawa w definicji dostawy zawartej w art. 7 ust. 1 ustawy o VAT.

Z przedmiotowego wniosku wynika, że Wnioskodawca jest wieczystym użytkownikiem działek sklasyfikowanych w ewidencji jako zurbanizowane tereny niezabudowane. Na wniosek Wnioskodawcy dokonany został podział jednej z działek, w wyniku którego powstała działka wydzielona pod drogę publiczną. Z mocy prawa działka przeszła na rzecz Gminy na podstawie prawomocnej decyzji. We wrześniu 2008 r. została zawarta ugoda pomiędzy Prezydentem Miasta a Wnioskodawcą, mocą której Wnioskodawca otrzymał od Gminy odszkodowanie w trybie art. 98 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn. Dz. U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603 z późn. zm.).

Zgodnie z art. 98 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami, działki gruntu wydzielone pod drogi publiczne: gminne, powiatowe, wojewódzkie, krajowe - z nieruchomości, której podział został dokonany na wniosek właściciela, przechodzą, z mocy prawa, odpowiednio na własność gminy, powiatu, województwa lub Skarbu Państwa z dniem, w którym decyzja zatwierdzająca podział stała się ostateczna albo orzeczenie o podziale prawomocne. Przepis ten stosuje się także do nieruchomości, której podział został dokonany na wniosek użytkownika wieczystego, z tym że prawo użytkowania wieczystego działek gruntu wydzielonych pod drogi publiczne wygasa z dniem, w którym decyzja zatwierdzająca podział stała się ostateczna albo orzeczenie o podziale prawomocne. Przepis stosuje się odpowiednio przy wydzielaniu działek gruntu pod poszerzenie istniejących dróg publicznych.

W myśl ust. 2 art. 98 ww. ustawy, właściwy organ składa wniosek o ujawnienie w księdze wieczystej praw gminy, powiatu, województwa lub Skarbu Państwa do działek gruntu wydzielonych pod drogi publiczne lub pod poszerzenie istniejących dróg publicznych. Podstawą wpisu tych praw do księgi wieczystej jest ostateczna decyzja zatwierdzająca podział.

Na podstawie art. 98 ust. 3 ww. ustawy, za działki gruntu, o których mowa w ust. 1, przysługuje odszkodowanie w wysokości uzgodnionej między właścicielem lub użytkownikiem wieczystym a właściwym organem. Przepis art. 131 stosuje się odpowiednio. Jeżeli do takiego uzgodnienia nie dojdzie, na wniosek właściciela lub użytkownika wieczystego odszkodowanie ustala się i wypłaca według zasad i trybu obowiązujących przy wywłaszczaniu nieruchomości.

Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, że podmiotem otrzymującym odszkodowanie będzie Wnioskodawca, będący podatnikiem podatku od towarów i usług. Wniosek o ujawnienie w księdze wieczystej prawa własności Gminy w stosunku do działki będącej drogą publiczną został złożony w dniu 4 października 2007 r. Ujawnienie prawa własności Gminy a jednocześnie wygaśnięcie prawa wieczystego użytkowania Wnioskodawcy nastąpiło w 2008 r. W związku z powyższym na podstawie art. 98 ust. 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami Wnioskodawcy przysługuje odszkodowanie wypłacane według zasad i trybu obowiązującego przy wywłaszczaniu nieruchomości. Otrzymane odszkodowanie pełni funkcję wynagrodzenia.

Wobec powyższego, mając na uwadze szerokie ekonomiczne, a nie cywilistyczne rozumienie pojęcia przeniesienia prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, należy uznać, że pozbawienie prawa wieczystego użytkowania gruntu z nakazu władzy publicznej (w drodze decyzji) w zamian za odszkodowanie, stanowi dostawę towarów, o której mowa w art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 ustawy o VAT zwalnia się od podatku dostawę towarów używanych, z zastrzeżeniem pkt 10, pod warunkiem, że w stosunku do tych towarów nie przysługiwało dokonującemu ich dostawy prawo do obniżenia podatku należnego o kwotę podatku naliczonego; zwolnienie dotyczy również używanych budynków i budowli lub ich części będących przedmiotem umowy najmu, dzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze.

Przez towary używane rozumie się:

Jednak w myśl art. 43 ust. 6 ustawy o VAT zwolnienia, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, nie stosuje się do dostawy towarów wymienionych w ust. 2 pkt 1, jeżeli przed wprowadzeniem ich do ewidencji środków trwałych lub w trakcie użytkowania wydatki poniesione przez podatnika na ulepszenie, w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym, stanowiły co najmniej 30% wartości początkowej, a podatnik:

Użycie w tym przepisie sformułowania "użytkował te towary w okresie krótszym niż 5 lat w celu wykonywania czynności opodatkowanych" wskazuje, że chodzi tu o całkowity okres użytkowania tych towarów do działalności opodatkowanej, a nie o okres od zakończenia modernizacji, czy też okres liczony od momentu przekroczenia ww. kwoty wydatków poniesionych na modernizację.

Zatem, aby cytowany przepis art. 43 ust. 6 wyłączający zwolnienie od podatku VAT znalazł zastosowanie, wszystkie trzy wyżej wspomniane warunki muszą zostać spełnione łącznie. Niewystąpienie jednego z nich oznacza konieczność zastosowania zwolnienia przy sprzedaży używanych budynków, budowli i ich części.

Kwestię opodatkowania dostawy gruntu, na którym położone są budynki rozstrzygają przepisy art. 29 ust. 5 cyt. ustawy o VAT. Zgodnie z tym przepisem, w przypadku dostawy budynków lub budowli trwale z gruntem związanych albo części takich budynków lub budowli z podstawy opodatkowania nie wyodrębnia się wartości gruntu. Oznacza to, że do dostawy gruntu stosuje się analogiczną stawkę podatku jak przy dostawie budynków, budowli lub ich części trwale związanych z gruntem. Jeżeli dostawa budynków albo budowli lub ich części korzysta ze zwolnienia od podatku VAT, ze zwolnienia takiego korzysta również dostawa gruntu, na którym obiekt jest posadowiony. Ponadto zgodnie z przepisem § 8 ust. 1 pkt 12 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 97, poz. 970 z późn. zm.) zwalnia się od podatku zbycie prawa wieczystego użytkowania gruntu, w przypadku dostawy budynków lub budowli trwale z gruntem związanych albo części takich budynków lub budowli, jeżeli budynki te lub budowle albo ich części są zwolnione od podatku lub opodatkowane stawką podatku w wysokości 0%.

W związku z faktem, iż przedmiotowa działka zabudowana jest drogą, tj. budowlą - spełniającą według Wnioskodawcy warunki dla uznania jej za towar używany w świetle regulacji zawartych w art. 43 ust. 1 pkt 2 oraz ust. 2 ustawy o VAT, przedmiotowa dostawa na skutek wywłaszczenia za odszkodowaniem podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług jednakże korzystać będzie ze zwolnienia od podatku na mocy art. 43 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT w związku z art. 29 ust. 5 cyt. ustawy w powiązaniu z § 8 ust. 1 pkt 12 ww. rozporządzenia.

Tym samym stanowisko Wnioskodawcy należało uznać za prawidłowe.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Dodatkowo informuje się, iż ocenę stanowiska Wnioskodawcy dokonano w oparciu o stan prawny obowiązujący do 30 listopada 2008 r. Z dniem 1 grudnia 2008 r. wchodzą w życie przepisy ustawy z dnia 7 listopada 2008 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 209, poz. 1320), z zastrzeżeniem przepisów wymienionych w art. 15 tejże ustawy. W związku z powyższym od 1 stycznia 2009 r. zmianie ulegają m.in. przepisy art. 43 ust. 1 pkt 2 oraz ust. 2 ustawy dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 z późn. zm.).

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Nadmienia się, iż zgodnie z przepisem § 1 pkt 1 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 sierpnia 2008 r. w sprawie przekazania rozpoznawania innym wojewódzkim sądom administracyjnym niektórych spraw z zakresu działania ministra właściwego do spraw finansów publicznych, Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (Dz. U. Nr 163, poz. 1016), skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach, 44-101 Gliwice, ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego 2 po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Katowicach Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej ul. Traugutta 2a 43-300 Bielsko-Biała.