IBPP2/443-796/10/ASz

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 2 i § 5 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach, działając w imieniu Ministra Finansów, stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z dnia 15 września 2010 r. (data wpływu 30 września 2010 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania czynności bezumownego korzystania z nieruchomości - jest nieprawidłowe.

W dniu 30 września 2010 r. wpłynął ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania czynności bezumownego korzystania z nieruchomości.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny:

Stowarzyszenie Polski Związek Głuchych posiada w bezumownym władaniu nieruchomości stanowiące własność Gminy Miasta, położone przy ul. Nieruchomości te są zabudowane budynkami o charakterze magazynowo-produkcyjnym oraz biurowym. Polski Związek Głuchych wydzierżawia te nieruchomości podmiotom trzecim.

Gmina Miasto pismami z dnia: 21 lipca 2005 r., 2 maja 2006 r., 15 lutego 2008 r., 2 czerwca 2008 r. oraz z dnia 2 września 2010 r. naliczała Polskiemu Związkowi Głuchych, opłaty za bezumowne korzystanie z gruntów.

Jednocześnie pismami z dnia: 25 stycznia 2008 r., 8 kwietnia 2008 r. oraz 23 sierpnia 2010 r., Gmina Miasto wezwała Polski Związek Głuchych do wydania nieruchomości położonych przy ul.

Polski Związek Głuchych nie wydał nieruchomości i nadal korzysta z nich wydzierżawiając je podmiotom trzecim.

Polski Związek Głuchych - Ośrodek Produktywizacji Głuchych (najprawdopodobniej działający jako spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, - podmiot obecnie już nieistniejący) Decyzjami z lat 1962, 1963 i 1964 otrzymał nieruchomości przy ul. użytkowanie i następnie zabudował je budynkami o charakterze magazynowo-produkcyjnym oraz biurowym.

Stowarzyszenie Polski Związek Głuchych, mimo wielokrotnych wezwań ze strony Gminy Miasta, nie wykazał następstwa prawnego po Polskim Związku Głuchych - Ośrodku Produktywizacji Głuchych.

W związku z tym Gmina Miasto ww. pismami naliczyła PZG opłaty z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości stanowiących własność Gminy i jednocześnie wszczęła działania zmierzające do wydania tych nieruchomości.

W związku z naliczeniami ww. opłat, mając na uwadze fakt trzykrotnego wezwania PZG do wydania nieruchomości, pojawia się pytanie o zasadność naliczania podatku VAT od ww. opłat w tym przypadku. Czy opłaty te stanowią wynagrodzenie za usługę i należy je powiększyć o ten podatek.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w wyroku z 24 lipca 2007 r. (sygn. akt I SA/Gd 71/07) uznał, że w sytuacji gdy właściciel wyraźnie i jednoznacznie wyraził swoją wolę rozwiązania stosunku prawnego łączącego strony oraz wystąpił z roszczeniem o zwrot zajmowanej nieruchomości, to w takim przypadku nie zachodzi świadczenie usług, a w konsekwencji opłata za bezumowne korzystanie z cudzej nieruchomości z uwagi na swój odszkodowawczy charakter i sposób ustalania nie może być uznana za wynagrodzenie za usługę i nie podlega w takim przypadku powiększeniu o ten podatek.

Podobne stanowisko wyraził również Dyrektor izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej z 19 listopada 2008 r., nr IPPP1-443-1644/08-2/JL

W związku z powyższym zadano następujące pytanie:

Czy naliczenie opłaty z tytułu bezumownego korzystania z gruntu w wyżej opisanym stanie faktycznym jest świadczeniem usług i podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Zdaniem Wnioskodawcy, słusznym jest odstąpienie od naliczania w tym konkretnym przypadku podatku od towarów i usług według stawki 22% do opłaty za zajmowanie gruntu bez tytułu prawnego, albowiem w tej sytuacji świadczenie to nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za nieprawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą o VAT, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega, m.in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Z ust. 2 ww. przepisu wynika, że czynności określone w ust. 1 podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług niezależnie od tego czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa.

W art. 7 ust. 1 ustawy o VAT postanowiono, iż przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

Natomiast zgodnie z art. 8 ust. 1 ww. ustawy przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 w tym również:

Definicja świadczenia usług ma zatem charakter dopełniający definicję dostawy towarów i jest wyrazem realizacji powszechności opodatkowania podatkiem od towarów i usług transakcji wykonywanych przez podatnika w ramach działalności gospodarczej.

Przystępując do rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy na wstępie należy wskazać, iż kwestie bezumownego korzystania z cudzej rzeczy regulują przepisy art. 224, 225 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.).

Jak wynika z ww. art. 224 i 225 w przypadku bezumownego korzystania korzystający w złej lub dobrej wierze od chwili, w której dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy obowiązany jest do wypłaty wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, zwrotu pożytków oraz odszkodowania z powodu zużycia, pogorszenia lub utraty rzeczy. Wynagrodzeniem za korzystanie z rzeczy objęte jest wszystko, co właściciel mógłby uzyskać, gdyby odpłatnie, na podstawie odpowiedniego stosunku prawnego oddał rzecz do odpłatnego korzystania innemu podmiotowi.

Zgodnie z dyspozycją art. 230 Kodeksu cywilnego przepisy normujące stosunki między właścicielem rzeczy a posiadaczem samoistnym (art. 224-229 k.c.) znajdują odpowiednie zastosowanie do stosunków między właścicielem rzeczy a posiadaczem zależnym.

W myśl powołanego wyżej art. 230 kodeksu cywilnego przepisy dotyczące roszczeń właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości oraz o naprawienie szkody z powodu pogorszenia lub utraty rzeczy, jak również przepisy dotyczące roszczeń samoistnego posiadacza o zwrot nakładów na rzecz, stosuje się odpowiednio do stosunki między właścicielem rzeczy a posiadaczem zależnym, o ile z przepisów regulujących ten stosunek nie wynika nic innego.

Stosownie do art. 336 kodeksu cywilnego posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny).

O tym, czy bezumowne korzystanie z nieruchomości bez zawarcia umowy najmu podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w myśl art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, decydować muszą w każdym przypadku konkretne okoliczności.

W sytuacji, gdy najemca będący w bezumownym władaniu nieruchomością nie chce jej opuścić, a wynajmujący (wydzierżawiający) dąży do tego, zasadne jest przyjęcie, że pomiędzy wynajmującym i korzystającym bezumownie z tego nieruchomości nie istnieje żaden jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne. Świadczenie podatnika, nieoparte na tytule prawnym, wskazującym obowiązek świadczenia usług oraz wysokość wynagrodzenia - nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Wynagrodzenie wypłacone w takich okolicznościach z tego tytułu nie jest płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania rzeczą i wynikłe z tego tytułu szkody.

Inaczej należy jednak oceniać sytuację, gdy po zakończeniu umowy dotychczasowy najemca (dzierżawca) nadal użytkuje pomieszczenie za zgodą właściciela (nawet dorozumianą) płacąc z tego tytułu określone kwoty, a także sytuację kiedy właściciel rzeczy (np. nieruchomości) - z różnych względów - toleruje sytuację, w której przy braku formalnego stosunku prawnego, inny podmiot korzysta z należącej do niego rzeczy. W tych okolicznościach wynagrodzenie otrzymane przez właściciela z tytułu bezumownego korzystania z rzeczy spełnia definicję świadczenia usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT i na podstawie art. 5 ust. 1 cyt. ustawy podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Reasumując, należy stwierdzić, iż decydujące znaczenie dla opodatkowania lub nieopodatkowania bezumownego korzystania z nieruchomości mają okoliczności faktyczne. Generalnie sytuacja ta pozostaje poza opodatkowaniem podatkiem od towarów i usług. Jeżeli jednak okoliczności wskazują na dorozumiane, milczące istnienie umowy najmu - czynność ta podlega opodatkowaniu jako świadczenie usług. Zatem, stwierdzić należy, iż w zakresie w jakim otrzymana należność stanowi wynagrodzenie za świadczoną usługę podlega ona opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, w sytuacji zaś, gdy otrzymano świadczenie będące faktycznie odszkodowaniem, to nie podlega ono regulacjom ustawy o podatku od towarów i usług, a tym samym nie podlega opodatkowaniu tym podatkiem.

Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, iż Stowarzyszenie Polski Związek Głuchych posiada w bezumownym władaniu nieruchomości stanowiące własność Gminy Miasta, położone przy ul. Nieruchomości te są zabudowane budynkami o charakterze magazynowo-produkcyjnym oraz biurowym. Polski Związek Głuchych wydzierżawia te nieruchomości podmiotom trzecim. Gmina Miasto pismami z dnia: 21 lipca 2005 r., 2 maja 2006 r., 15 lutego 2008 r., 2 czerwca 2008 r. oraz z dnia 2 września 2010 r. naliczała Polskiemu Związkowi Głuchych, opłaty za bezumowne korzystanie z gruntów.

Jednocześnie pismami z dnia: 25 stycznia 2008 r., 8 kwietnia 2008 r. oraz 23 sierpnia 2010 r., Gmina Miasto wezwała Polski Związek Głuchych do wydania nieruchomości położonych przy ul. Polski Związek Głuchych nie wydał nieruchomości i nadal korzysta z nich wydzierżawiając je podmiotom trzecim. Polski Związek Głuchych - Ośrodek Produktywizacji Głuchych (najprawdopodobniej działający jako spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, - podmiot obecnie już nieistniejący) Decyzjami z lat 1962, 1963 i 1964 otrzymał nieruchomości położone przy ul. w użytkowanie i następnie zabudował je budynkami o charakterze magazynowo-produkcyjnym oraz biurowym. Stowarzyszenie Polski Związek Głuchych, mimo wielokrotnych wezwań ze strony Gminy Miasta, nie wykazał następstwa prawnego po Polskim Związku Głuchych - Ośrodku Produktywizacji Głuchych. W związku z tym Gmina Miasto ww. pismami naliczyła PZG opłaty z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości stanowiących własność Gminy i jednocześnie wszczęła działania zmierzające do wydania tych nieruchomości. W związku z naliczeniami ww. opłat, mając na uwadze fakt trzykrotnego wezwania PZG do wydania nieruchomości, pojawia się pytanie o zasadność naliczania podatku VAT od ww. opłat w tym przypadku. Czy opłaty te stanowią wynagrodzenie za usługę i należy je powiększyć o ten podatek.

Biorąc pod uwagę powyższe przepisy należy stwierdzić, że bezumowne korzystanie z nieruchomości przez najemcę, nie jest świadczeniem usług pod warunkiem, że wynajmujący podjął kroki zmierzające do eksmisji najemcy. W przedmiotowym stanie faktycznym Wnioskodawca wielokrotnie wzywał najemcę zarówno do wykazania następstwa prawnego, jak i do wydania nieruchomości. Należy jednak zwrócić uwagę, iż Wnioskodawca zamanifestował brak zgody utrzymywania istniejącej sytuacji dopiero 25 stycznia 2008 r. poprzez wysłanie pisma o wydanie przedmiotowej nieruchomości. Wnioskodawca wskazał też, że wszczął działania zmierzające do wydania nieruchomości. Zatem Wnioskodawca w tym dniu wyraził swój sprzeciw wobec korzystania z przedmiotowej nieruchomości bez umowy.

Mając na uwadze okoliczności stanu faktycznego należy stwierdzić, iż opłaty z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości po tym dniu nie stanowią odpłatności za korzystanie z tej nieruchomości, a jedynie rekompensatę za zajęcie cudzej własności i uniemożliwienie wykorzystania jej w odmienny sposób. Tym samym bezumowna czynność, na którą nie została wyrażona zgoda (ani wyraźna, ani dorozumiana), nie stanowi czynności opodatkowanej podatkiem od towarów i usług.

Natomiast do dnia 25 stycznia 2008 r. Wnioskodawca naliczał co prawda opłaty za bezumowne korzystanie z nieruchomości, lecz w okolicznościach braku działań zmierzających do odzyskania nieruchomości, opłaty te miały faktycznie charakter czynszu za wynajem. Istniał tu bowiem stosunek zobowiązaniowy - Wnioskodawca wynajmował nieruchomość, za co pobierał opłatę.

W związku z powyższym należy stwierdzić, iż:

* naliczane opłaty do dnia podjęcia działań zmierzających do wydania nieruchomości stanowią odpłatność za korzystanie z nieruchomości podlegające opodatkowaniu i Wnioskodawca jest zobowiązany do naliczania oraz odprowadzania podatku VAT,

* natomiast od ww. dnia naliczane opłaty nie stanowią odpłatności za korzystanie z nieruchomości, a jedynie rekompensatę za zajęcie cudzej nieruchomości i Wnioskodawca nie ma obowiązku do naliczania i odprowadzania podatku VAT. Pozostawienie tej części opłat poza zakresem opodatkowania następuje o ile faktycznie Wnioskodawca wszczął i prowadzi działania zmierzające do wydania rzeczy.

Tut. organ zauważa, iż przytoczona we wniosku interpretacja jest wydana w konkretnej sprawie, osadzona w określonym stanie faktycznym i tylko do niego się zawęża. Interpretacja nie jest ani rozstrzygnięciem władczym, ani też aktem stosowania prawa. Organ podatkowy nie ustanawia nim żadnej normy indywidualnej, ale jedynie przedstawia rozumienie treści przepisów prawa podatkowego i sposób ich zastosowania w określonej indywidualnej sprawie.

Końcowo stwierdzić należy, że powołane we wniosku orzeczenie sądu administracyjnego nie ma mocy powszechnie obowiązującej. Sąd wyrokiem lub postanowieniem rozstrzyga wyłącznie konkretną sprawę co do stwierdzenia naruszenia prawa i skutków prawnych tego naruszenia i jedynie w tej sprawie ma moc wiążącą. Ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w orzeczeniu sądu wiążą w sprawie ten sąd oraz organ, którego działanie lub bezczynność było przedmiotem zaskarżenia, o czym stanowi art. 153 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, z późn. zm.).

Zatem powołany wyrok nie posiada waloru wykładni powszechnej, co w praktyce oznacza, że nie stanowi on podstawy dla analogicznego rozstrzygnięcia przez organy podatkowe.

W konsekwencji stanowisko Wnioskodawcy należało uznać za nieprawidłowe.

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Zgodnie z przepisem § 1 pkt 1 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 sierpnia 2008 r. w sprawie przekazania rozpoznawania innym wojewódzkim sądom administracyjnym niektórych spraw z zakresu działania ministra właściwego do spraw finansów publicznych, Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (Dz. U. Nr 163, poz. 1016) skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach, ul. Prymasa S. Wyszyńskiego 2, 44-101 Gliwice, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Katowicach, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej, ul. Traugutta 2a, 43-300 Bielsko-Biała.