IBPP1/443-6/14/MS

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 749 z późn. zm.) oraz § 2 i § 5 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach, działający w imieniu Ministra Finansów, stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z 20 sierpnia 2013 r. (data wpływu 1 października 2013 r.), uzupełnionym pismem z 31 grudnia 2013 r. (data wpływu 3 stycznia 2014 r.), o wydanie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania opłat za bezumowne korzystanie z nieruchomości Skarbu Państwa przez T. S.A. i Kółko Rolnicze - jest nieprawidłowe.

W dniu 1 października 2013 r. wpłynął do tut. organu ww. wniosek z 20 sierpnia 2013 r. o wydanie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania opłat za bezumowne korzystanie z nieruchomości Skarbu Państwa przez T. S.A. i Kółko Rolnicze.

Ww. wniosek został uzupełniony pismem z 31 grudnia 2013 r. (data wpływu 3 stycznia 2014 r.) będącym odpowiedzią na wezwanie tut. organu z 20 grudnia 2013 r. znak: IBPP1/443-928/13/MS.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny:

Sytuacja opisana we wniosku jako PRZYPADEK 3.

T.S.A. nie ma zawartych ze Skarbem Państwa, żadnych umów cywilno-prawnych (najem, dzierżawa lub inne). Prezydent Miasta wykonujący zadania z administracji rządowej celem uregulowania stanu prawnego obciążył spółkę należnością w kwocie brutto 437.787,50 zł. (kwota ta uwzględniała 23% stawkę podatku VAT) za bezumowne korzystanie z nieruchomości Skarbu Państwa, oznaczonej jako działki nr 923/23, nr 922/3, nr 920/7 i nr 792/13 (działki te w całości zajęte są przez urządzenia elektroenergetyczne należące obecnie do T. S.A.). T. odmówił jednak zapłaty faktury, wyjaśniając iż brak jest podstaw do obciążania Spółki, za bezumowne korzystanie z nieruchomości za okres 3 lat wstecz, bowiem Spółka nabyła tytuł prawny do korzystania z przedmiotowych nieruchomości przez zasiedzenie, a zatem nieodpłatnie. Wg T., Skarb Państwa zezwolił na korzystanie z urządzeń elektroenergetycznych na gruncie, udostępnił grunt pod budowę, akceptował ich wykorzystanie oraz nie zgłaszał żadnych zastrzeżeń ani roszczeń przez odmienne uregulowanie stanu prawnego związanego z przedmiotową infrastrukturą przesyłową. O przysługującym Spółce prawie do korzystania z nieruchomości będących własnością Skarbu Państwa, świadczy niekwestionowanie owego korzystania przez wiele lat. Natomiast Wydział Nadzoru Właścicielskiego Urzędu Wojewódzkiego uznał, iż opłata z tytułu bezumownego korzystania z ww. nieruchomości Skarbu Państwa, nie powinna zostać objęta podatkiem od towarów i usług (VAT), gdyż w podanym przypadku mieliśmy do czynienia z odszkodowaniem/rekompensatą, które nie jest objęte podatkiem VAT.

Sytuacja opisana we wniosku jako PRZYPADEK 4.

Kółko Rolnicze nie ma zawartej ze Skarbem Państwa żadnej umowy cywilno - prawnej. Prezydent Miasta T. wykonujący zadania z administracji rządowej obciążył Kółko Rolnicze, za bezumowne korzystanie z nieruchomości będących w zasobach Skarbu Państwa fakturą VAT, w wysokości 270.107,10 zł brutto, (kwota ta uwzględnia 23% podatek VAT). Kółko Rolnicze od lat 70, bezumownie korzysta z nieruchomości będących w zasobach środków trwałych Skarbu Państwa. Kółko Rolnicze z uwagi na wieloletnie wykorzystanie nieruchomości do własnych celów, stara się o przeniesienie własności nieruchomości na podstawie art. 231 k.c. Kółko Rolnicze nie ma dokumentów potwierdzających, iż to ono jest właścicielem budynków, usytuowanych na przedmiotowych działkach ani też nie jest w stanie udowodnić, że budynki te zostały wybudowane przez jego poprzednika prawnego. Obecnie Kółko Rolnicze korzysta z nich, dodatkowo pobierając opłaty z tytułu podnajmowania pomieszczeń innym podmiotom. Uregulowanie sposobu korzystania z przedmiotowej nieruchomości, poprzez zawarcie umowy dzierżawy prowadzone od 2004 r. nie doszły do skutku, gdyż Kółko Rolnicze domaga się przeniesienia własności na podstawie art. 231 Kodeksu cywilnego. Wydział Nadzoru Właścicielskiego Urzędu Wojewódzkiego także w tym przypadku uznał, że opłata za bezumowne korzystanie nie powinna być objęta podatkiem VAT, gdyż mamy do czynienia z dochodem/rekompensatą która nie podlega opodatkowaniu.

W uzupełnieniu wniosku z 31 grudnia 2013 r. Wnioskodawca stwierdził, że jest zarejestrowanym podatnikiem VAT czynnym, od 1993 r.

Ponadto przedmiotowy wniosek został uzupełniony w ww. piśmie o następujące informacje w zakresie poniższych pytań.

W zakresie przypadku nr 3 (dotyczącego nieruchomości Skarbu Państwa - działki nr 923/23, 922/3, 920/7 i 792/13):

Kiedy Wnioskodawca dowiedział się, że T. S.A. bezumownie korzysta z nieruchomości Skarbu Państwa.

Czy a jeśli tak to kiedy i na jakiej podstawie Wnioskodawca udostępnił T. S.A. działki.

W związku z faktem, że urządzenia zostały wybudowane na zlecenie podmiotów stanowiących w latach 70 własność Skarbu Państwa oraz przekazane zostały na majątek poprzednika prawnego T. S.A. który również stanowił własność Skarbu Państwa, to z oczywistych względów nie wnoszono żadnych zastrzeżeń ani innych roszczeń co do lokalizacji tych obiektów. Sytuacja ta również miała miejsce po 1 lutym 1989 r., kiedy to przestała obowiązywać zasada jednolitej własności państwowej. Na dzień 27 maja 1990 r. przedmiotowe działki znajdowały się w zarządzie W. w K., którego następcą prawnym stało się G. w K. Na wniosek G. w stosunku do tych działek został w 2004 r. wygaszony zarząd, z uwagi na fakt zabudowy obiektami urządzeń elektroenergetycznych i brak użytkowania ww. gruntu przez G. w K. Właścicielem budowli i urządzeń elektroenergetycznych były: G. w G. i kolejno ich następcy prawni: V. S.A., T. G. S.A. a obecnie T. S.A. Sprawa użytkowania gruntu bez tytułu prawnego pomimo trwającej od 2005 r. korespondencji nie została do tej pory uregulowana.

Od kiedy T. S.A. bezumownie korzysta z nieruchomości Skarbu Państwa.

Urządzenia znajdujące się na działkach nr 923/23, 922/3, 920/7, 792/13 w postaci budynku nastawni oraz rozdzielni zostały wybudowane odpowiednio w 1971 i 1984 r. na gruncie państwowym.

Czy naniesienia znajdujące się na działkach zostały wybudowane za zgodą właściciela działek.

Naniesienia znajdujące się na działkach zostały wybudowane w latach 70 w oparciu o ówcześnie obowiązujące przepisy.

Kiedy konkretnie i za jaki okres Wnioskodawca obciążył T. S.A. należnością w kwocie brutto 437.787,50 zł za bezumownie korzystanie z nieruchomości Skarbu Państwa.

Wnioskodawca wystawił w dniu 10 kwietnia 2013 r. fakturę tytułem bezumownego korzystania z gruntu za okres 3 lat wstecz od daty wystawienia faktury.

Czy Wnioskodawca zmierzał wyłącznie do prawnego uregulowania stanu faktycznego, tj. do umownego umożliwienia korzystania z działek przez T. S.A....

Wnioskodawca zmierzał wyłącznie do prawnego uregulowania stanu faktycznego, tj. do umownego umożliwienia korzystania z działek przez T. S.A. Spółka pismem z 13 listopada 2013 r. podtrzymała swoje stanowisko odnoszące się do zasiedzenia służebności gruntowej, uznając roszczenia Prezydent Miasta T., wykonującego zadania z zakresu administracji państwowej za bezzasadne, równocześnie Spółka jest zainteresowana wykupem przedmiotowych działek - co przeczy zasiedzeniu.

W zakresie przypadku 4 (dotyczącego nieruchomości Skarbu Państwa bezumownie wykorzystanych przez Kółko Rolnicze):

Kiedy Wnioskodawca dowiedział się, że Kółko Rolnicze bezumownie korzysta z nieruchomości Skarbu Państwa.

Z dokumentów zgromadzonych przez tut. Urząd wynika, iż pismem nr L. dz. 89/98 z 11 lutego 1998 r. (wpływ 16 marca 1998 r.) Spółdzielnia Kółek Rolniczych w T., poprzednik prawny Kółka Rolniczego W., wnioskowała o przekazanie w użytkowanie wieczyste działek o numerach 640/40, 626/40, 638/40, 630/40 oraz 638/40. Zatem tut. organ dowiedział się, że Kółko Rolnicze bezumownie korzysta z nieruchomości 16 marca 1998 r.

Od kiedy Kółko Rolnicze bezumownie korzysta z nieruchomości Skarbu Państwa.

Z ww. pisma Spółdzielni Kółek Rolniczych wynika, iż Kółko Rolnicze oraz jego poprzednik prawny korzysta z nieruchomości od 1975 r.

W jaki sposób Kółko Rolnicze weszło w posiadanie przedmiotowej nieruchomości, czy a jeśli tak to na jakiej podstawie Wnioskodawca udostępnił Kółku Rolniczemu te nieruchomości.

Tut. organ nie posiada dokumentów prawnych świadczących o przekazaniu Spółdzielni Kółek Rolniczych nieruchomości ani też Kółku Rolniczemu W. w użytkowanie. Ponadto oświadczeniem z dnia 11 lutego 1998 r. Rady Nadzorczej i Zarządu Spółdzielni Kółek Rolniczych w T. poinformowano, że nie zachowały się dokumenty prawne świadczące o przekazaniu Spółdzielni Kółek Rolniczych nieruchomości w użytkowanie, ale faktyczne przekazanie nastąpiło i Spółdzielnia jest użytkownikiem nieruchomości położonej w T. przy ul. W. 35 od 1975 r.

Kiedy konkretnie i za jaki okres wnioskodawca obciążył Kółko Rolnicze należnością w kwocie brutto 270.107,10 zł za bezumownie korzystanie z nieruchomości Skarbu Państwa.

Oświadczeniem nr 109/2013 Prezydenta Miasta T. wykonującego zadania z zakresu administracji rządowej z 8 kwietnia 2013 r. Kółko Rolnicze W. zostało obciążone za bezumowne korzystanie z działek 626/40, 628/40 oraz 640/40 za lata 2010, 2011, 2012.

Czy naniesienia znajdujące się na działkach zostały wybudowane za zgodą właściciela działek.

Tut. organ nie posiada dokumentów dot. wydania zgody przez właściciela działek na wybudowanie urządzeń i budynków na przedmiotowych działkach. W oświadczeniu z dnia 11 lutego 1998 r., Zarząd i Główny Księgowy SKR oświadczyli, iż Spółdzielnia nie dysponuje źródłowymi dokumentami sfinansowania budynków i innych urządzeń wybudowanych przez Spółdzielnię w T. przy ul. W. 35, ponieważ po pięciu latach, w następstwie archiwizowania, zostały one zniszczone.

Czy Wnioskodawca od momentu, w którym dowiedział się, że Kółko Rolnicze bezumownie korzysta z nieruchomości Skarbu Państwa podjął jakiekolwiek działania mające na celu odzyskanie tych działek, jeżeli tak to proszę o wskazanie jakie to były działania (przykładowo czy wnioskodawca wniósł o usunięcie naniesień na tych działkach, czy wystąpił na drogę sądową w celu odzyskania działek, czy tez wnioskodawca godził się na taki stan rzeczy).

Z dokumentów zgromadzonych przez tut. organ wynika, iż w dniu 30 listopada 2004 r. odbyło się spotkanie w Wydziale Gospodarki Nieruchomościami tut. Urzędu z przedstawicielami Kółka Rolniczego, na którym ustalono że nie odnaleziono dokumentów dot. budowy budynków położonych na nieruchomości przy ul. Wałowej. Przedstawiono propozycję dzierżawy gruntu, która nie znalazła akceptacji ówczesnych prezesów. Ustalono termin do końca lutego 2005 r. na dostarczenie dokumentów dot. budowy budynków i ich finansowania, których jednak nie dostarczono, a sprawa pozostała bez odzewu przez Kółko Rolnicze. Pismem nr GGN.MP.7228-1/02 z 17 kwietnia 2012 r. Wydział Gospodarki Nieruchomościami Urzędu Miasta T. poinformował Kółko Rolnicze W., iż działki nr 628/40, 626/40 oraz 640/40 położone w rejonie ulic W. i P. stanowią własność Skarbu Państwa. Poinformowano, iż próby uregulowania stanu prawnego przedmiotowych działek pozostały bez odzewu ze strony Kółka Rolniczego. Ponadto zgodnie z § 4 Zarządzenia Prezydenta Miasta T. nr 0050/19/12 z 17 stycznia 2012 r. "W przypadku stwierdzenia korzystania bez tytułu prawnego z nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa położonych na terenie miasta T. - miasta na prawach powiatu, Prezydent Miasta T. wykonujący zadania z zakresu administracji rządowej w drodze jednostronnego oświadczenia woli może naliczyć opłatę miesięczna za korzystanie z nieruchomości w wysokości 50 zł/m^2, licząc od dnia wydania nieruchomości. W dniu 6 czerwca 2012 r. odbyło się spotkanie z przedstawicielami Kółka Rolniczego W. w sprawie regulacji stanu prawnego działek nr 628/40, nr 626/40 oraz 640/40 stanowiących własność Skarbu Państwa, położonych przy ul. W. 35, użytkowanych bez tytułu prawnego przez Kółko Rolnicze W. Na spotkaniu m.in. zapoznano przedstawicieli k.r. W. o możliwości uregulowania stanu prawnego poprzez wydzierżawienie nieruchomości na podstawie Zarządzenia Prezydenta Miasta T. nr 0050/19/12 z 17 stycznia 2012 r. Poinformowano również o możliwości obciążenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości Skarbu Państwa za okres trzech lat wstecz. W dniu 24 października 2012 r. odbyło się spotkanie z Pełnomocnikiem Kółka Rolniczego W. Panią mgr W. Sz. Pełnomocnik dostarczyła kserokopię protokołu zdawczo - odbiorczego z 30 stycznia 2002 r. spisanego na okoliczność przekazania obiektu w T. w związku z likwidacją Spółdzielni Kółek Rolniczych na rzecz Kółka Rolniczego W. Natomiast w aktach sprawy zgromadzonych w tut. Urzędzie znajduje się oświadczenie Rady Nadzorczej i Zarządu Spółdzielni Kółek Rolniczych w T. z 11 lutego 1998 r. o nie zachowaniu dokumentów prawnych świadczących o przekazaniu Spółdzielni nieruchomości w użytkowanie. Ustalono, iż do końca października 2012 r. Kółko Rolnicze poinformuje o zajętym stanowisku oraz wskaże działki, którymi jest zainteresowane. Pismem z 29 października 2012 r. zawnioskowano o przekazanie nieruchomości na rzecz Kołka Rolniczego W. na podstawie art. 231 Kodeksu cywilnego. W odpowiedzi z 14 listopada 2012 r. poinformowano, iż na podstawie dokumentów zgromadzonych w przedmiotowej sprawie nie jest możliwe przekazanie przedmiotowego gruntu. Pismem z 3 grudnia 2012 r. Kółko Rolnicze W. zaproponowało przejęcie przedmiotowego gruntu za wynagrodzeniem, lub ustanowienie na rzecz Kółka Rolniczego użytkowania wieczystego. W odpowiedzi pismem z 20 grudnia 2012 r. poinformowano m.in., iż brak jest podstaw do przekazania na rzecz Kółka Rolniczego przedmiotowego gruntu w użytkowanie wieczyste. Wezwano Kółko Rolnicze do dostarczenia wykazu podmiotów korzystających z obiektów przy W. z podaniem zajmowanej powierzchni oraz umów dzierżawy zawartych przez Kółko z firmami prowadzącymi działalność gospodarczą na gruncie.

W dniu 8 kwietnia 2013 r. Prezydent Miasta T. wykonujący zadania z zakresu administracji rządowej obciążył Kółko Rolnicze za bezumowne korzystanie z nieruchomości. Niezależnie od powyższego nadal toczyły się rozmowy z przedstawicielami Kółka Rolniczego W. w sprawie zawarcia umowy dzierżawy. Z uwagi na brak woli ze strony Kółka Rolniczego, pismem z 28 sierpnia 2013 r. wezwano Kółko Rolnicze do wydania nieruchomości.

Jednocześnie Wnioskodawca informuję, że tut. organ nie wystąpił w tej sprawie na drogę sądową, natomiast 17 października 2013 r. do tut. organu wpłynął odpis postanowienia Sądu Okręgowego w K., z którego wynika, że Kółko Rolnicze złożyło wniosek o stwierdzenia zasiedzenia, który został przekazany przez Sąd Rejonowy w T. zgodnie z właściwością. Jednocześnie pod sygn. akt IX C 2065/13 toczy się postępowanie z powództwa Kółka Rolniczego o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli.

Czy Wnioskodawca zmierzał wyłącznie do prawnego uregulowania stanu faktycznego, tj. do umownego umożliwienia korzystania z działek przez Kółko Rolnicze.

Tut. organ zmierzał do umownego uregulowania stanu prawnego przedmiotowych działek.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie:

Czy w opisanym przypadku nr 3 i 4 Wnioskodawca powinien naliczyć podatek od towarów i usług VAT w wysokości 23%. W związku z faktem, iż wynagrodzenie z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości może rozciągnąć się na okres do 10 lat wstecz, to czy w przypadku opodatkowania powyższej czynności, Wnioskodawca powinien zastosować stawkę VAT 22% w okresie kiedy obowiązywała.

Zdaniem Wnioskodawcy w przypadku nr 3 i nr 4 Skarb Państwa jak i T. S.A. oraz Kółko Rolnicze tolerowały stan, w którym przy braku formalnego stosunku prawnego, korzystały z należących do niego nieruchomości. W tych okolicznościach uważamy, iż została spełniona definicja świadczenia usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy o podatku VAT i podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Zdaniem Wnioskodawcy w przypadku nr 3 i 4 wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z gruntu powinno uwzględniać stawkę podatku od towarów i usług jaka obowiązuje w dniu sporządzenia rozliczenia. W tym konkretnym przypadku stawka podatku wyniesie 23%.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za nieprawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą o VAT, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Z art. 5 ust. 2 ww. ustawy wynika, że czynności określone w ust. 1 podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług niezależnie od tego czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa.

Towarami, stosownie do art. 2 pkt 6 ww. ustawy, są rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii.

W art. 7 ust. 1 ustawy o VAT postanowiono, iż przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

Stosownie do art. 8 ust. 1 ustawy o VAT przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 w tym również:

Dostawa towarów i świadczenie usług na terytorium kraju, co do zasady podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Świadczenie usług na gruncie podatku od towarów i usług ma szersze znaczenie niż świadczenie usług w rozumieniu potocznym. Stosownie do treści powołanych przepisów, każde świadczenie na rzecz osób fizycznych, osób prawnych lub jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 ustawy, uznawane jest na gruncie ustawy za usługę. Zatem pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie). Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa zalicza do grona usług każde świadczenie.

Także art. 24 ust. 1 Dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz.Urz.UE.L 347, s. 1 z późn. zm.) wskazuje, że "świadczenie usług" oznacza każdą transakcję, która nie stanowi dostawy towarów.

Pojęcie świadczenia - składającego się na istotę usługi - należy interpretować zgodnie z jego cywilistycznym rozumieniem. Jak wskazuje art. 353 § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.), świadczenie może polegać na działaniu albo zaniechaniu. Przez świadczenie należy zatem rozumieć każde zachowanie się na rzecz innego podmiotu. Na zachowanie to składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innego podmiotu), jak i zaniechanie (nie czynienie bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Na świadczenie mogą się też jednocześnie składać zachowania związane z działaniem, jak i zaniechaniem.

Zgodnie z artykułem 25 ww. Dyrektywy 2006/112/WE Rady, świadczenie usług może obejmować między innymi jedną z następujących czynności:

W tym miejscu warto podkreślić, że nie każde zaniechanie działania lub tolerowanie czynności uważane jest za świadczenie usług. Dla stwierdzenia, czy dana czynność albo brak podejmowania czynności stanowi świadczenie usług podlegające opodatkowaniu podatkiem od wartości dodanej, należy ocenić przedmiotową transakcję w kontekście całego systemu podatku VAT, a w szczególności jego głównych założeń i celów, które zostały wyrażone w artykule 1 Dyrektywy VAT. W myśl tego artykułu, podatek od wartości dodanej jest z założenia podatkiem nałożonym na konsumpcję towarów i usług. Chociaż płatnikiem podatku są wszystkie osoby zaangażowane w kolejne stadia transakcji gospodarczych, faktyczny i ostateczny ciężar podatku spoczywa jedynie na ostatecznym konsumencie. W świetle powyższych założeń opodatkowaniu podlegają tylko takie transakcje, w ramach których występuje możliwy do zidentyfikowania konsument towarów lub usług. W związku z powyższym zaniechanie działania lub tolerowanie czynności lub sytuacji podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywane jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta usługi.

Co się zaś tyczy odpłatności za ww. świadczenie to ustawa o VAT nie definiuje co należy rozumieć przez czynność odpłatną. Jednak dla uznania, że dostawa towarów oraz świadczenie usługi podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, bezwzględnym warunkiem jest "odpłatność" za daną czynność, co wynika z ww. przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług.

Odpłatność oznacza wykonanie czynności (dostawy towarów oraz świadczenia usług) za wynagrodzeniem. W znaczeniu potocznym wynagrodzenie to zapłata za pracę, należność, a także odszkodowanie. Natomiast odpłatny to taki, który wymaga zapłacenia, zwrotu kosztów, płatny.

Powyższa analiza prowadzi do wniosku, że istotną cechą wynagrodzenia jest istnienie bezpośredniego związku pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usług i otrzymaną zapłatą.

Można w tym miejscu wskazać, iż kwestia odpłatności była wielokrotnie przedmiotem rozstrzygnięć Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

I tak, w wyroku z 1 kwietnia 1982 r. w sprawie Hong-Kong Trade Development Council, TSUE stwierdził, iż wskazane w sprawie czynności podlegają opodatkowaniu jedynie wtedy, gdy zostały wykonane odpłatnie. Analizując głębiej ten problem Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z dnia 8 marca 1988 r. w sprawie Apple and Pear Development Council stwierdził, iż czynność można uznać za dokonaną odpłatnie, gdy istnieje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie dostawcy towaru lub usługi, a ponadto odpłatność za otrzymane świadczenie (towar lub usługę) pozostaje w bezpośrednim związku z czynnością, która miałaby być opodatkowana tym podatkiem.

Pojęcie "odpłatności" pojawiło się również w orzeczeniu z 5 lutego 1981 r. C-154/80, które zapadło na tle przepisów I Dyrektywy VAT z dnia 11 kwietnia 1967 r. w sprawie harmonizacji przepisów Państw Członkowskich w zakresie podatków obrotowych (67/227/EWEC). Trybunał wskazał, że termin "zapłata" stanowi integralną część przepisów prawa wspólnotowego, które nie odwołuje się do prawa państw członkowskich dla ustalenia jego znaczenia i zakresu. Stąd też wykładnia tego wyrażenia nie może być pozostawiona dyskrecjonalnemu władztwu każdego państwa członkowskiego. Ponadto Trybunał przypomniał, że świadczenie podlega opodatkowaniu jedynie w wypadku, gdy podstawę opodatkowania stanowi świadczenie wzajemne otrzymane przez świadczącego usługę. Musi również istnieć możliwość wyrażenia w pieniądzu wartości tego świadczenia wzajemnego. W końcu - jak wskazał Trybunał - świadczenie wzajemne musi stanowić pewną wartość subiektywną, gdyż podstawą opodatkowania jest świadczenie wzajemne rzeczywiście otrzymane, nie zaś wartość otrzymana według kryteriów obiektywnych.

Na uwagę zasługuje tutaj orzeczenie w sprawie C-16/93 pomiędzy R. J. Tolsma a Inspecteur der Omzetbelasting Leeuwarden (Holandia), gdzie trybunał zauważył, iż czynność "podlega opodatkowaniu wyłącznie wtedy, gdy istnieje związek prawny między usługodawcą i usługobiorcą, w ramach którego następuje świadczenie wzajemne, przy czym wynagrodzenie otrzymane przez usługodawcę stanowi wartość faktycznie przekazaną w zamian za usługi świadczone na rzecz usługobiorcy".

W przedmiotowej sprawie zagadnieniem wymagającym interpretacji jest ustalenie czy opłaty z tytułu bezumownego korzystania przez T. S.A. i Kółko Rolnicze z nieruchomości Skarbu Państwa podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na podstawie przepisu art. 8 ust. 1 ww. ustawy o VAT.

Przystępując do rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy na wstępie należy wskazać, iż przepisy podatkowe nie zawierają definicji odszkodowania. Zatem również w tym zakresie należy posiłkować się przepisami prawa cywilnego. Na gruncie prawa cywilnego odszkodowanie za doznaną szkodę majątkową lub niemajątkową uzależnione jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody. Ponadto między zdarzeniem, a zaistniałą w jego wyniku szkodą musi istnieć związek przyczynowy. Kodeks cywilny rozróżnia dwa podstawowe rodzaje odpowiedzialności: kontraktową, która powstaje z mocy umowy i odnosi się do przypadków niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (art. 471 k.c.) oraz deliktową, czyli wynikającą z czynów niedozwolonych (art. 415 k.c.).

Zgodnie z treścią art. 471 Kodeksu cywilnego, dłużnik zobowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

W świetle wyżej przytoczonych przepisów, na gruncie stosunków cywilnoprawnych szkoda polega na nienależytym wykonaniu bądź niewykonaniu zobowiązania przez dłużnika, istnieniu adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem, a szkodą. Brak tych przesłanek powoduje, że nie mamy do czynienia ze szkodą, za powstanie której dłużnik zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania.

Kwestie bezumownego korzystania z cudzej rzeczy również regulują przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny.

Zgodnie z art. 222 § 1 § 2 Kodeksu cywilnego właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.

Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.

Stosownie do art. 224 § 1 Kodeksu cywilnego samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania, oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne.

Jak wynika z treści § 2 powołanego przepisu - jednakże od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył.

Jak wynika natomiast z art. 225 Kodeksu cywilnego, obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Jednakże samoistny posiadacz w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał, oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego.

O tym, czy bezumowne korzystanie z nieruchomości podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w myśl art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, decydować będą w każdym przypadku konkretne okoliczności.

W sytuacji, gdy korzystający z nieruchomości, bez żadnej umowy i bez zgody właściciela zajął jego nieruchomość, a właściciel tej nieruchomości dążąc do jej odzyskania podejmie w tym kierunku kroki prawne np. wytoczy przeciwko niemu powództwo o wydanie rzeczy, zasadne jest przyjęcie, że pomiędzy właścicielem i korzystającym bezumownie z tej nieruchomości nie istnieje żaden jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne. W takiej sytuacji świadczenie podatnika, nieoparte na tytule prawnym, wskazującym obowiązek świadczenia usług oraz wysokość odszkodowania - nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Odszkodowanie wypłacone w takich okolicznościach z tego tytułu nie jest płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania nieruchomością i wynikłe z tego tytułu szkody.

Inaczej należy jednak oceniać sytuację, gdy korzystający z nieruchomości użytkuje ją za zgodą właściciela (nawet dorozumianą) płacąc z tego tytułu określone kwoty, a także sytuację kiedy właściciel rzeczy (np. nieruchomości) - z różnych względów - toleruje sytuację, w której przy braku formalnego stosunku prawnego, inny podmiot korzysta z należącej do niego rzeczy. W tych okolicznościach wynagrodzenie otrzymane przez właściciela z tytułu bezumownego korzystania z rzeczy spełnia definicję zapłaty z tytułu świadczenia usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, które (to świadczenie) na podstawie art. 5 ust. 1 cyt. ustawy podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Zgodnie z art. 29 ust. 1 ustawy o VAT podstawą opodatkowania jest obrót, z zastrzeżeniem ust. 2-21, art. 30-32, art. 119 oraz art. 120 ust. 4 i 5. Obrotem jest kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy lub osoby trzeciej. Obrót zwiększa się o otrzymane dotacje, subwencje i inne dopłaty o podobnym charakterze mające bezpośredni wpływ na cenę (kwotę należną) towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika, pomniejszone o kwotę należnego podatku.

Z wniosku wynika, że T. S.A. nie ma zawartych ze Skarbem Państwa, żadnych umów cywilno-prawnych (najem, dzierżawa lub inne). Wnioskodawca wykonujący zadania z administracji rządowej celem uregulowania stanu prawnego obciążył spółkę należnością w kwocie brutto 437.787,50 zł. (kwota ta uwzględniała 23% stawkę podatku VAT) za bezumowne korzystanie z nieruchomości Skarbu Państwa, oznaczonej jako działki nr 923/23, nr 922/3, nr 920/7 i nr 792/13 (działki te w całości zajęte są przez urządzenia elektroenergetyczne należące obecnie do T. S.A.). T. S.A. odmówił jednak zapłaty faktury, wyjaśniając iż brak jest podstaw do obciążania Spółki, za bezumowne korzystanie z nieruchomości za okres 3 lat wstecz, bowiem Spółka nabyła tytuł prawny do korzystania z przedmiotowych nieruchomości przez zasiedzenie, a zatem nieodpłatnie. Wg T. S.A., Skarb Państwa zezwolił na korzystanie z urządzeń elektroenergetycznych na gruncie, udostępnił grunt pod budowę, akceptował ich wykorzystanie oraz nie zgłaszał żadnych zastrzeżeń ani roszczeń przez odmienne uregulowanie stanu prawnego związanego z przedmiotową infrastrukturą przesyłową. O przysługującym Spółce prawie do korzystania z nieruchomości będących własnością Skarbu Państwa, świadczy niekwestionowanie owego korzystania przez wiele lat.

Ponadto również Kółko Rolnicze nie ma zawartej ze Skarbem Państwa żadnej umowy cywilno-prawnej. Wnioskodawca wykonujący zadania z zakresu administracji rządowej obciążył Kółko Rolnicze, za bezumowne korzystanie z nieruchomości będących w zasobach Skarbu Państwa fakturą VAT, w wysokości 270.107,10 zł brutto, (kwota ta uwzględnia 23% podatek VAT). Kółko Rolnicze od lat 70, bezumownie korzysta z nieruchomości będących w zasobach środków trwałych Skarbu Państwa. Kółko Rolnicze z uwagi na wieloletnie wykorzystanie nieruchomości do własnych celów, stara się o przeniesienie własności nieruchomości na podstawie art. 231 k.c. Kółko Rolnicze nie ma dokumentów potwierdzających, iż to ono jest właścicielem budynków, usytuowanych na przedmiotowych działkach ani też nie jest w stanie udowodnić, że budynki te zostały wybudowane przez jego poprzednika prawnego. Obecnie Kółko Rolnicze korzysta z nich, dodatkowo pobierając opłaty z tytułu podnajmowania pomieszczeń innym podmiotom. Uregulowanie sposobu korzystania z przedmiotowej nieruchomości, poprzez zawarcie umowy dzierżawy prowadzone od 2004 r. nie doszły do skutku, gdyż Kółko Rolnicze domaga się przeniesienia własności na podstawie art. 231 Kodeksu cywilnego.

Zgodnie z art. 231 § 1 i § 2 ustawy - Kodeks cywilny samoistny posiadacz gruntu w dobrej wierze, który wzniósł na powierzchni lub pod powierzchnią gruntu budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby właściciel przeniósł na niego własność zajętej działki za odpowiednim wynagrodzeniem.

Właściciel gruntu, na którym wzniesiono budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby ten, kto wzniósł budynek lub inne urządzenie, nabył od niego własność działki za odpowiednim wynagrodzeniem.

Odnosząc przedstawiony wyżej stan faktyczny do powołanych w sprawie przepisów prawa, stwierdzić należy, że w przedmiotowej sprawie między Skarbem Państwa a T. S.A. oraz Kółkiem Rolniczym nie była zawarta żadna umowa dająca prawo do dysponowania nieruchomością przez te podmioty (również przez ich poprzedników prawnych) w konsekwencji przedmiotowe podmioty użytkują nieruchomości Skarbu Państwa bez tytułu prawnego. Niemniej od chwili uzyskania pierwszej informacji o użytkowaniu przedmiotowych nieruchomości przez T. S.A. oraz Kółko Rolnicze Wnioskodawca nie podjął żadnych kroków w celu przejęcia tych nieruchomości. Prawdzie w przedmiotowej sprawie T. S.A. oraz Kółko Rolnicze korzystało z przedmiotowych nieruchomości bez żadnej umowy i bez zgody właściciela, to niemniej od momentu ujawnienia tych faktów Wnioskodawca zgadzał się na wykorzystywanie tych nieruchomości przez T. S.A. oraz Kółko Rolnicze. Nie dążył do przejęcia nieruchomości lecz zmierzał wyłącznie do prawnego uregulowania stanu faktycznego, tj. do umożliwienia korzystania z nieruchomości przez T. S.A. oraz Kółko Rolnicze.

W przypadku Kółka Rolniczego Wnioskodawca dopiero pismem z dnia 28 sierpnia 2013 r. wezwał je do wydania nieruchomości, natomiast wcześniej tolerował użytkowanie nieruchomości przez ten podmiot.

Biorąc pod uwagę powyższe należy stwierdzić, że skoro Wnioskodawca tolerował sytuację, w której przy braku formalnego stosunku prawnego T. S.A. oraz Kółko Rolnicze korzystały z nieruchomości i jednocześnie Wnioskodawca zamierza wyrazić zgodę na dalsze korzystanie z nich przez te podmioty (tekst jedn.: zmierza do umownego uregulowania stanu prawnego przedmiotowych działek), uznać należy, że w tym konkretnym przypadku używanie nieruchomości odbywało się za zgodą Wnioskodawcy. Wnioskodawca nie podejmował bowiem żadnych działań (w przypadku Kółka Rolniczego do momentu wystosowania pisma z dnia 28 sierpnia 2013 r.) zmierzających do usunięcia tych podmiotów z nieruchomości i odzyskania tych działek. Wobec powyższego Wnioskodawca świadczył usługi mające charakter usług dzierżawy, podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Według art. 117 § 1 ustawy - Kodeks cywilny, z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu.

Zgodnie z art. 118 ww. Kodeksu, jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata.

Zgodnie z art. 21 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa zobowiązanie podatkowe powstaje z dniem:

Na podstawie art. 70 § 1 ww. ustawy, zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku.

Stawka podatku - na mocy art. 41 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług - wynosi 22%, z zastrzeżeniem ust. 2-12c, art. 83, art. 119 ust. 7, art. 120 ust. 2 i 3, art. 122 i art. 129 ust. 1.

Natomiast stosownie do treści art. 146a pkt 1 powyższej ustawy, w okresie od dnia 1 stycznia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2013 r., z zastrzeżeniem art. 146f, stawka podatku, o której mowa w art. 41 ust. 1 i ust. 13, art. 109 ust. 2 i art. 110, wynosi 23%.

Stosownie do art. 41 ust. 14a ustawy, w przypadku czynności podlegającej opodatkowaniu podatkiem, która została wykonana przed dniem zmiany stawki podatku, dla której obowiązek podatkowy powstaje w dniu zmiany stawki podatku lub po tym dniu, czynność ta podlega opodatkowaniu według stawek podatku obowiązujących dla tej czynności w momencie jej wykonania.

Na podstawie art. 19 ust. 13 pkt 4 ww. ustawy, obowiązek podatkowy z tytułu świadczenia na terytorium kraju usług najmu, dzierżawy, leasingu lub usług o podobnym charakterze, a także usług ochrony osób oraz usług ochrony, dozoru i przechowywania mienia, usług w zakresie pośrednictwa ubezpieczeniowego oraz usług stałej obsługi prawnej i biurowej, powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty, nie później jednak niż z upływem terminu płatności określonego w umowie lub fakturze.

Z wniosku wynika, że Wnioskodawca wykonujący zadania z administracji rządowej celem uregulowania stanu prawnego obciążył T. S.A. należnością w kwocie brutto 437.787,50 zł brutto a Kółko Rolnicze w kwocie 270.107,10 zł brutto za bezumownie korzystanie z nieruchomości będących w zasobach środków trwałych Skarbu Państwa.

Biorąc pod uwagę powyższe oraz powołane przepisy prawa należy stwierdzić, że skoro Wnioskodawca toleruje sytuację, w której przy braku formalnego stosunku prawnego T. S.A. i Kółko Rolnicze korzystały z nieruchomości Skarbu Państwa, uznać należy, że w tym konkretnym przypadku używanie wskazanych nieruchomości odbywa się za zgodą Wnioskodawcy. Wnioskodawca jak już stwierdzono świadczy usługi mające charakter usług dzierżawy, podlegające opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. W konsekwencji wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z gruntów, które jak wynika z wniosku nie stanowią gruntów rolnych, będzie wynagrodzeniem z tytułu świadczenia tych usług, opodatkowanych podatkiem od towarów i usług wg stawki podstawowej. W tym konkretnym przypadku stawka podatku wyniesie:

* 23% dla czynności wykonanych od dnia 1 stycznia 2011 r.,

* 22% dla czynności wykonanych przed 1 stycznia 2011 r.

W związku z wykonaniem powyższych usług, obowiązek podatkowy - stosownie do art. 19 ust. 13 pkt 4 ustawy - powstanie za cały dotychczasowy okres świadczenia ww. usług, z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty, nie później jednak niż z upływem terminu płatności określonego w fakturze.

Zatem stanowisko Wnioskodawcy, że w przypadku nr 3 i 4 wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z gruntu powinno uwzględniać stawkę podatku od towarów i usług jaka obowiązuje w dniu sporządzenia rozliczenia, w tym konkretnym przypadku stawka podatku wyniesie 23%, należało uznać za nieprawidłowe.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia przedstawionego w stanie faktycznym.

Ponadto należy zaznaczyć, że niniejsza interpretacja indywidualna traci swoją ważność w przypadku zmiany któregokolwiek z elementów przedstawionego stanu faktycznego lub zmiany stanu prawnego.

W pozostałym zakresie objętym Wnioskiem wydane zostały odrębne rozstrzygnięcia.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Zgodnie z przepisem § 1 pkt 1 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 sierpnia 2008 r. w sprawie przekazania rozpoznawania innym wojewódzkim sądom administracyjnym niektórych spraw z zakresu działania ministra właściwego do spraw finansów publicznych, Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (Dz. U. Nr 163, poz. 1016) skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach, ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego 2, 44-101 Gliwice, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Katowicach, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej, ul. Traugutta 2a, 43-300 Bielsko-Biała.