IBPP1/443-347/11/KW

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 2 i § 5 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach, działając w imieniu Ministra Finansów, stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy, przedstawione we wniosku z dnia 5 listopada 2010 r. (data wpływu 18 listopada 2010 r.), uzupełnionym pismem z dnia 9 lutego 2011 r. (data wpływu 11 lutego 2011 r.), pismem z dnia 18 lutego 2011 r. oraz pismem z dnia 23 lutego 2011 r., o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania odszkodowania otrzymanego za bezumowne korzystanie z gruntu będącego w użytkowaniu wieczystym Wnioskodawcy - jest prawidłowe.

W dniu 18 listopada 2010 r. wpłynął do tut. organu ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania odszkodowania otrzymanego za bezumowne korzystanie z gruntu będącego w użytkowaniu wieczystym Wnioskodawcy.

Ww. wniosek został uzupełniony pismem z dnia 9 lutego 2011 r. (data wpływu 11 lutego 2011 r.), będącym odpowiedzią na wezwanie tut. organu z dnia 19 stycznia 2011 r. znak: IBPB II/2/415-1222/10/MW, IBPB II/1/415-928/10/BD, IBPP1/443-1126/10/EA oraz pismami z dnia 18 lutego 2011 r. i z dnia 23 lutego 2011 r.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca i małżonek nabyli dwie działki gruntu o powierzchni 1049 m#178; na podstawie umowy wieczystego użytkowania na 99 lat we wspólności ustawowej małżeńskiej po #189; każdy, położone w X. Jest to własność Skarbu Państwa, wpisana do KW.

W związku z rozbudową drogi wojewódzkiej - Województwo, Zarząd Dróg Wojewódzkich, wzniósł bez zgody użytkowników wieczystych, ekrany dźwiękochłonne oraz urządził rów odwadniający, zabierając na ten cel 170 m#178; gruntu. Dnia 12 marca 2007 r. została zawarta ugoda przed Sądem Rejonowym pomiędzy stronami w przedmiocie zbycia tej części działki zajętej pod ekrany i rów odwadniający za cenę 44.280 zł (wg operatu szacunkowego) po #189; dla każdego małżonka. Sprzedaż 170 m#178; gruntu aktem notarialnym nastąpiła w dniu 8 stycznia 2009 r. z przeznaczeniem na cel publiczny. Ponadto Rejon Dróg Publicznych wypłacił odszkodowanie za bezumowne korzystanie z gruntu użytkowników wieczystych kwotę 13.515,00 zł.

Wnioskodawca nadmienia, iż grunty te nie są związane z działalnością gospodarczą.

W uzupełnieniu z dnia 9 lutego 2011 r. Wnioskodawca informuje:

W pismach tych Wnioskodawca wskazywał na naruszenie prawa i wnosił o podjęcie postępowania administracyjnego i uchylenie pozwolenia na budowę.

ZDW wypłacił odszkodowanie za bezumowne korzystanie kwotę 13.515 zł po 1/2 dla każdego tj. 6 757,50 zł.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie:

Czy otrzymane przez Wnioskodawcę środki pieniężne za bezumowne korzystanie z tego gruntu wypłacone na podstawie umowy sądowej podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT - czy też wolne są od tego podatku.

Zdaniem Wnioskodawcy, w powołaniu art. 15 ust. 2 ustawy o VAT odszkodowanie nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT, bo nie ma związku z działalnością gospodarczą.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za prawidłowe.

Na wstępie należy zaznaczyć, że niniejszą interpretację oparto na przepisach prawa podatkowego obowiązujących do dnia 31 grudnia 2010 r., gdyż we wniosku z dnia 5 listopada 2010 r. Wnioskodawca wskazał, że wniosek dotyczy zaistniałego stanu faktycznego, a ponadto z wniosku wynika, iż zdarzenie objęte wnioskiem (otrzymanie odszkodowania za bezumowne korzystanie z prawa wieczystego użytkowania gruntu Wnioskodawcy) miało miejsce w styczniu 2009 r.

Zgodnie z przepisem art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą o VAT, opodatkowaniu ww. podatkiem, podlegają:

Jak stanowi art. 7 ust. 1 cyt. ustawy przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

W myśl postanowień art. 8 ust. 1 ww. ustawy, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

Z cytowanych wyżej przepisów ustawy wynika, że przez usługę należy rozumieć każde świadczenie na rzecz danego podmiotu. Przy czym należy zwrócić uwagę w szczególności na przepis art. 8 ust. 1 pkt 2, który przez świadczenie usług nakazuje rozumieć także zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji.

Zauważyć należy, iż stosownie do art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT świadczenie usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy, co do zasady podlega opodatkowaniu wówczas gdy ma charakter odpłatny.

Kwestią "odpłatności" ETS zajmował się w swoim orzecznictwie wielokrotnie (np. w sprawach: C-16/93, C-213/99, C-404/99) podkreślając, iż o dostawie towarów i usług za wynagrodzeniem można mówić jedynie w sytuacji, gdy istnieje ścisły związek pomiędzy wykonywanymi czynnościami i wysokością otrzymanego wynagrodzenia oparty na relacjach cywilnoprawnych pomiędzy podmiotami. Związek, o którym mowa musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można było powiedzieć, że odpłatność następuje za to świadczenie.

Stosownie do art. 29 ust. 1 ustawy o VAT (w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2010 r.), podstawą opodatkowania jest obrót, z zastrzeżeniem ust. 2-22, art. 30-32, art. 119 oraz art. 120 ust. 4 i 5. Obrotem jest kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy. Z treści tego przepisu wynika, że podstawę opodatkowania stanowi całość należności z tytułu realizacji zawartej umowy, w tym także podatek od nieruchomości, w przypadku gdy strony ustaliły, że jego równowartość obciąża korzystającego z nieruchomości.

W przedmiotowej sprawie kwestią wymagającą interpretacji jest ustalenie czy w przedstawionym we wniosku stanie faktycznym otrzymane przez Wnioskodawcę odszkodowanie za bezumowne korzystanie z nieruchomości podlega czy też nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na podstawie przepisu art. 8 ust. 1 ww. ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług.

Przystępując do rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy na wstępie należy wskazać, iż kwestie bezumownego korzystania z cudzej rzeczy regulują przepisy m.in. art. 224, 225 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.).

Stosownie do art. 224 § 1 Kodeksu cywilnego, samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne. Jak wynika z treści § 2 powołanego przepisu - od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył.

Jak wynika natomiast, z art. 225 Kodeksu cywilnego, obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Jednakże samoistny posiadacz w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego.

Z ww. regulacji wynika, iż w sytuacji wytoczenia powództwa - przeciwko samoistnemu posiadaczowi w złej wierze - jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy oraz jest odpowiedzialny za jej stan. Ponadto, spoczywa na nim obowiązek zwrotu pobranych od powyższej chwili pożytków, których nie zużył, jak również winny jest uiścić wartość tych, które zużył.

O tym, czy bezumowne korzystanie z gruntu podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w myśl art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, decydować będą w każdym przypadku konkretne okoliczności.

W sytuacji, gdy korzystający z nieruchomości, bez żadnej umowy i bez zgody użytkownika wieczystego zajmie grunt podatnika i wzniesie na niebędącym jego własnością gruncie określone obiekty, a właściciel tej nieruchomości dążąc do odzyskania prawa do użytkowania tego gruntu wytoczy przeciwko niemu powództwo o wydanie rzeczy, zasadne jest przyjęcie, że pomiędzy właścicielem i korzystającym bezumownie z tej nieruchomości nie istnieje żaden jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne. W takiej sytuacji świadczenie podatnika, nieoparte na tytule prawnym, wskazującym obowiązek świadczenia usług oraz wysokość odszkodowania - nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Odszkodowanie wypłacone w takich okolicznościach z tego tytułu nie jest płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania prawem użytkowania wieczystego gruntu i wynikłe z tego tytułu szkody.

Z przedstawionego we wniosku stanu faktycznego wynika, iż Wnioskodawca, wraz z małżonkiem, jest użytkownikiem wieczystym gruntu o powierzchni 1049 m#178;. W związku z rozbudową drogi wojewódzkiej - Województwo, Zarząd Dróg Wojewódzkich, wzniósł bez zgody użytkowników wieczystych, ekrany dźwiękochłonne oraz urządził rów odwadniający, zabierając na ten cel 170 m#178; gruntu. Prace związane ze wznoszeniem ekranów rozpoczęły się w 2005 r., a budową rowu odwadniającego pod koniec 2004 r. Całość prac budowlanych przy budowie ekranów akustycznych trwała około jednego miesiąca.

W związku z powyższym Wnioskodawca podjął następujące działania:

* Pismo z dnia 2 grudnia 2004 r. skierowane do Zarządu Dróg Wojewódzkich, Urzędu Marszałkowskiego Wydział Komunikacji i Transportu, Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego, wykonawcy tej inwestycji o naruszenie granic i usunięcie słupów granicznych.

* Dnia 14 marca 2006 r. pismo do Zarządu Dróg Wojewódzkich z wnioskiem o rozebranie samowoli budowlanej i wydanie gruntu wolnego od obciążeń.

* Dnia 30 czerwca 2006 r. pismo do Burmistrza Miasta X o zaistniałej sytuacji z prośbą o słuszną reakcję.

* Dnia 17 listopada 2006 r. do Wojewódzkiego Inspektoratu Budowlanego o "samowoli" budowlanej.

* Dnia 29 listopada 2006 r. pismo do Wojewody.

W pismach tych Wnioskodawca wskazywał na naruszenie prawa i wnosił o podjęcie postępowania administracyjnego i uchylenie pozwolenia na budowę.

Dnia 26 października 2006 r. Wnioskodawca wystąpił do Sądu Rejonowego. Wydział Cywilny z wnioskiem o wezwanie do próby ugodowej i wydanie nieruchomości wolnej od obciążeń oraz zapłatę za bezumowne korzystanie z gruntu, które trwało od 9 września 2004 r. do dnia 8 stycznia 2009 r.

Dnia 12 marca 2007 r. została zawarta ugoda przed Sądem Rejonowym pomiędzy stronami w przedmiocie zbycia zajętej działki pod ekrany dźwiękochłonne i rów odwadniający. Sąd zobowiązał ZDW do:

* wymiany 17 ekranów pełnych na przeźroczyste do dnia 31 sierpnia 2007 r.,

* wydzielenia osobnej działki zajętej pod ekrany,

* wykupu prawa do wieczystego użytkowania działki zajętej pod ekrany i rów odwadniający według wyceny Rzeczoznawcy wskazanego przez ZDW,

* wypłaty odszkodowania za bezumowne korzystanie z gruntu za cały okres zajmowania według wyceny Rzeczoznawcy wskazanego przez ZDW,

* pokrycia wszystkich kosztów związanych z realizacją niniejszej ugody.

Wypłata należnej kwoty nastąpiła dopiero w styczniu 2009 r., na wskutek wniesienia ponownie sprawy do Sądu Rejonowego przeciwko ZDW o nie dochowaniu warunków ugody sądowej z dnia 12 marca 2007 r.

W związku z powyższym stwierdzić należy, że Wnioskodawca nie zgadzał się z powstałą sytuacją i czynił starania o odzyskanie przedmiotowej działki, a tym samym zamanifestował brak woli utrzymania istniejącej sytuacji.

Mając na względzie powołane przepisy prawa oraz stan faktyczny sprawy stwierdzić należy, iż zapłata za bezumowne korzystanie z gruntu, które trwało od 9 września 2004 r. do 8 stycznia 2009 r. objętego prawem użytkowania wieczystego na rzecz Wnioskodawcy, nie stanowi zapłaty za świadczenie wzajemne w postaci świadczenia usług, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy o VAT. Skutkiem powyższego czynność zapłaty nie należy do czynności opodatkowanych podatkiem VAT zdefiniowanych w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy.

Powyższe wynika z faktu, iż korzystanie z gruntu przez Zarząd Dróg Wojewódzkich nie nastąpiło na podstawie jakiegokolwiek tytułu prawnego (np. umowa dzierżawy, najmu, użyczenia), na podstawie którego strony mogłyby określić wzajemne obowiązki tj. zakres świadczonych usług oraz wysokość wynagrodzenia z tego tytułu. W analizowanej sprawie, do danej czynności (korzystania z gruntu przez Zarząd Dróg Wojewódzkich) doszło wbrew wiedzy i woli Wnioskodawcy. Wnioskodawca, w celu wezwania do próby ugodowej i wydania nieruchomości wolnej od obciążeń, skierował sprawę na drogę postępowania sądowego. Jak wskazano wcześniej, świadczenie nieoparte na tytule prawnym wskazującym na istnienie obowiązku świadczenia usługi oraz wysokości wynagrodzenia nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. W przypadku bezumownego korzystania z cudzej własności właścicielowi przysługuje roszczenie o wynagrodzenie za bezprawne korzystanie z jego nieruchomości. Zapłata określonej kwoty pieniężnej wiąże się z prawem żądania naprawienia wynikłej szkody z tytułu bezprawnego korzystania z nieruchomości. Żądanie wynagrodzenia (roszczenia pieniężnego) w swojej istocie nie stanowi należności za wykonanie usług, lecz odszkodowanie. Przedmiotowego odszkodowania nie można traktować jako należności z tytułu świadczenia usługi, jest bowiem rekompensatą za niemożność pobierania pożytków i używania nieruchomości w okresie bezumownego korzystania.

Tym samym, w okolicznościach przedmiotowej sprawy, bezumowna czynność, dokonywana bez wiedzy i zgody (ani wyraźnej ani dorozumianej) Wnioskodawcy, nie stanowi transakcji opodatkowanej podatkiem od towarów i usług, a zapłata z tego tytułu nie stanowi należności za jej wykonanie. W związku z powyższym takie odszkodowanie z tytułu bezumownego korzystania z prawa wieczystego użytkowania gruntu przez Zarząd Dróg Wojewódzkich nie jest czynnością podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W związku powyższym za prawidłowe należało uznać stanowisko Wnioskodawcy, że odszkodowanie nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT, jednak na podstawie innego przepisu, niż wskazany przez Wnioskodawcę. Jak bowiem wskazano w wydanej dla Wnioskodawcy interpretacji znak: IBPP1/443-1126/10/KW z dnia 1 marca 2011 r. grunt będący przedmiotem wniosku jest związany z działalnością gospodarczą, jednakże kwota odszkodowania, o której mowa w niniejszej interpretacji nie stanowi wynagrodzenia za świadczenie usług i dlatego nie podlega opodatkowaniu.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Nadmienia się, iż w sprawie będącej przedmiotem pytania dotyczącego opodatkowania zbycia prawa wieczystego użytkowania gruntu z przeznaczeniem na cel publiczny w zakresie podatku od towarów i usług wydano odrębne rozstrzygnięcie. Również w zakresie pytań dotyczących podatku dochodowego od osób fizycznych wydano odrębne rozstrzygnięcia.

Ponadto należy zauważyć, iż zgodnie z brzmieniem art. 14b § 1 ustawy - Ordynacja podatkowa, na pisemny wniosek zainteresowanego i w jego indywidualnej sprawie, pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego (interpretację indywidualną) wydaje Minister właściwy do spraw finansów publicznych. W świetle powyższego nie ma możliwości wydania interpretacji indywidualnej, dla dwóch zainteresowanych osób fizycznych na podstawie jednego wniosku. Zatem niniejsza interpretacja została wydana na wniosek w indywidualnej sprawie Wnioskodawcy - i jest wiążąca wyłącznie w odniesieniu do jej osoby.

Jeśli natomiast małżonek Wnioskodawcy jest zainteresowany uzyskaniem dla siebie interpretacji indywidualnej zobowiązany jest do złożenia odrębnego wniosku, przedstawienia właściwego dla siebie stanu faktycznego, sformułowania zapytania i własnego stanowiska w sprawie, oraz wniesienia odrębnej opłaty.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Zgodnie z przepisem § 1 pkt 1 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 sierpnia 2008 r. w sprawie przekazania rozpoznawania innym wojewódzkim sądom administracyjnym niektórych spraw z zakresu działania ministra właściwego do spraw finansów publicznych, Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (Dz. U. Nr 163, poz. 1016) skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach, ul. Prymasa S. Wyszyńskiego 2, 44-101 Gliwice, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Katowicach, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej, ul. Traugutta 2a, 43-300 Bielsko-Biała.