IBPBII/2/415-83/14/ŁCz

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 749 z późn. zm.) oraz § 5 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. z Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) - Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach, działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko przedstawione we wniosku z 20 stycznia 2014 r. (data otrzymania 28 stycznia 2014 r.), uzupełnionym 21 i 24 marca 2014 r., o wydanie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie skutków podatkowych otrzymania spłaty z tytułu zniesienia współwłasności - jest prawidłowe.

W dniu 28 stycznia 2014 r. otrzymano ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie skutków podatkowych otrzymania spłaty z tytułu zniesienia współwłasności.

W związku z brakami formalnymi stwierdzonymi we wniosku, pismem z 14 marca 2014 r. Znak: IBPBII/2/415-83/14/ŁCz, IBPBII/2/415-253/14/ŁCz wezwano Wnioskodawcę do uzupełnienia wniosku. Uzupełnienia dokonano 21 i 24 marca 2014 r.

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca był uczestnikiem postępowania z wniosku F.H. o zniesienie współwłasności nieruchomości, prowadzonego przez Sąd Rejonowy. Sąd ten wydał 18 marca 2013 r. postanowienie, w którym zgodnie z pkt II postanowiono dokonać zniesienia współwłasności pomiędzy F.H. a (...) (Wnioskodawcą) w ten sposób, że przyznać na wyłączną własność wnioskodawcy F.H. (...) nieruchomość szczegółowo opisaną w pkt I postanowienia. W pkt III postanowiono zasądzić od wnioskodawcy F.H. na rzecz (...) (Wnioskodawcy) tytułem spłaty kwotę 22 250,00 zł, płatną w terminie sześciu miesięcy od daty uprawomocnienia się (...) postanowienia z ustawowymi odsetkami na wypadek opóźnienia terminu jej płatności. Zgodnie z nadaną przez Sąd klauzulą z 16 maja 2013 r. postanowienie stało się prawomocne 19 kwietnia 2013 r.

Z przywołanego postanowienia wynika, że Wnioskodawca utracił współwłasność w określonej nieruchomości na rzecz innego współwłaściciela, ale za spłatę z jego strony.

Nabycie udziału w nieruchomości nastąpiło na podstawie postanowienia o dziale spadku z 3 marca 1986 r. po zmarłej J.H.

W związku z powyższym stanem faktycznym zadano następujące pytania:

1. Czy kwota otrzymana przez Wnioskodawcę jako spłata za utratę współwłasności na rzecz innego współwłaściciela podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

2. Czy kwota określona w pytaniu 1 podlega wykazaniu w zeznaniu rocznym.

Zdaniem Wnioskodawcy, kwota otrzymana tytułem spłaty za utratę współwłasności nieruchomości od współwłaściciela, który przejął jego część nieruchomości nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Co prawda expressis verbis w zwolnieniach podatkowych wymienionych w art. 21 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie wymieniono tego typu przychodów (jako zwolnionych), ale nie oznacza to, że są one opodatkowane. Istotą opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych jest, zdaniem Wnioskodawcy, osiągnięcie dochodu rozumianego jako przysporzenie majątkowe. Treść powołanego postanowienia Sądu Rejonowego wyraźnie stanowi, że Wnioskodawca przysporzenia majątkowego nie osiągnął. Co prawda Sąd zasądził na jego rzecz określone kwoty, ale tytułem spłaty przez innego współwłaściciela, gdyż Wnioskodawca doznał utraty prawa współwłasności w określonej nieruchomości. Wnioskodawca otrzymał środki pieniężne, ale utracił udział w nieruchomości. Nie doszło więc do żadnego przysporzenia majątkowego po jego stronie, a jedynie do przesunięcia w posiadanych przez niego aktywach: z udziałów w majątku nieruchomym do aktywów płynnych, czyli pieniędzy.

Nie można również twierdzić, że Wnioskodawca coś na wyniku postępowania zyskał, choćby w postaci nadwyżki otrzymanej kwoty nad utraconym prawem. Z przywołanego postanowienia sądowego wynika, że należna Wnioskodawcy kwota stanowiła spłatę za utracone prawo współwłasności, co oznacza pełną ekwiwalentność (równość) świadczeń, nie jest więc uprawnione twierdzenie o jakimkolwiek dochodzie.

Wnioskodawca znajdując pewną trudność w powołaniu konkretnego przepisu na przytoczone wyżej tezy, zauważa jednak pewne podobieństwo dotyczącej go sytuacji do regulacji art. 19 ust. 2 ww. ustawy. Zgodnie z tą regulacją przychodem z odpłatnego zbycia w drodze zamiany nieruchomości lub praw majątkowych oraz innych rzeczy, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8, jest ich wartość wyrażona w cenie określonej w umowie, pomniejszona o koszty odpłatnego zbycia. W dotyczącym Wnioskodawcy przypadku nie ma co prawda umowy, ale zastępuje ją wskazane postanowienie sądowe. Dochodzi do swoistej zamiany, gdzie po stronie Wnioskodawcy przychodem ze zbycia udziału w nieruchomości jest zasądzona kwota, a kosztem tego zbycia wartość utraconego udziału, przy czym ze względu na fakt, że zasądzona kwota określona jako spłata, wartość przychodu i kosztu jest taka sama. Powołana wyżej regulacja zdaniem Wnioskodawcy wskazuje, że w jego przypadku nie doszło do przysporzenia majątkowego i nie może być mowy o opodatkowaniu kwoty otrzymanej jako spłata, bo jest ona ekwiwalentem utraconego prawa do majątku nieruchomego.

Zdaniem Wnioskodawcy prawidłowość jego stanowiska jeszcze bardziej niż powołany na zasadzie analogii przepis art. 19 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych potwierdza stanowisko Krajowej Informacji Podatkowej zaprezentowane w "Infor. Księgowość. PL" (w artykule z 1 lutego 2013 r.), przygotowane w oparciu o stanowisko Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Finansów będące odpowiedzią na interpelację poselską nr 9106 z 24 października 2012 r. Zgodnie z nim, w przypadku spłaty udziału w spadku równej temu udziałowi, przychód nie występuje. Wnioskodawca zauważa powołując się na stanowisko KIP, a de facto Ministerstwa Finansów, że nie ma przy tym znaczenia, czy chodzi o spłatę udziału w spadku czy udziału we współwłasności nieruchomości, gdyż istotą sprawy jest równość spłaty z udziałem.

Przedstawiając swoje stanowisko co do pytania nr 2, to Wnioskodawca zgadza się z twierdzeniem również zawartym w powołanym stanowisku Krajowej Informacji Podatkowej, że nie ma obowiązku w przypadku spłaty udziału, jeżeli spłata jest ekwiwalentna, jej wykazywania w jakiejkolwiek deklaracji podatkowej.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego jest prawidłowe.

Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a-c) ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 361 z późn. zm.) - źródłem przychodów jest odpłatne zbycie, z zastrzeżeniem ust. 2:

- jeżeli odpłatne zbycie nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej i zostało dokonane przed upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie.

Powyższy przepis formułuje generalną zasadę, że odpłatne zbycie nieruchomości, jej części oraz udziału w nieruchomości przed upływem 5 lat licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie rodzi obowiązek podatkowy w postaci zapłaty podatku dochodowego. Tym samym jeżeli odpłatne zbycie nieruchomości, jej części oraz udziału w nieruchomości nastąpiło po upływie 5 lat licząc od końca roku kalendarzowego, w którym miało miejsce nabycie - nie jest źródłem przychodu w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, a przychód uzyskany z odpłatnego zbycia w ogóle nie podlega opodatkowaniu.

Wobec powyższej regulacji prawnej należy wyjaśnić, że w przypadku odpłatnego zbycia nieruchomości bądź udziału w nieruchomości decydujące znaczenie w kwestii opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych uzyskanego z tego tytułu przychodu ma moment i sposób jej nabycia.

Użyte w powyższym przepisie "odpłatne zbycie" oznacza każde przeniesienie prawa własności lub praw majątkowych w zamian za korzyść majątkową. Termin odpłatne zbycie obejmuje zatem szeroki zakres umów i czynności. W myśl art. 155 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121) umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy co do tożsamości oznaczonej przenosi własność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły. Tym samym określenie "zbycie" odnosi się do wszystkich przypadków przeniesienia własności, nie ogranicza się wyłącznie do sprzedaży czy zamiany, lecz ma zastosowanie do wszystkich czynności prawnych, których skutkiem jest przeniesienie prawa własności do całej rzeczy lub udziału. Pod pojęciem "odpłatnego zbycia" należy rozumieć zatem każde zdarzenie i każdą czynność prawną, w wyniku których dochodzi do przeniesienia prawa własności nieruchomości lub praw (lub udziału w nich) za wynagrodzeniem.

Zgodnie z art. 924 i 925 ustawy - Kodeks cywilny - spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku, natomiast otwarcie spadku następuje z chwilą śmierci spadkodawcy. Oznacza to, że z chwilą śmierci należące do spadkodawcy prawa i obowiązki stają się spadkiem, który podlega przepisom prawa spadkowego, a data śmierci (chwila śmierci) spadkodawcy ustala, kto staje się spadkobiercą oraz co wchodzi w skład masy spadkowej. Postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku lub akt poświadczenia dziedziczenia potwierdzają jedynie prawo spadkobiercy do tego spadku od momentu jego otwarcia.

Na mocy art. 1035 Kodeksu cywilnego - jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do wspólności majątku spadkowego stosuje się przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych. Do momentu zniesienia tej współwłasności lub dokonania działu spadku, spadkobiercy są współwłaścicielami rzeczy i praw wchodzących w skład spadku.

Dział spadku - w oparciu o art. 1037 § 1 Kodeksu cywilnego - może nastąpić na mocy umowy między wszystkimi spadkobiercami, bądź na mocy orzeczenia Sądu, na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców. Instytucja działu spadku jest zawsze konsekwencją wcześniejszego nabycia spadku.

Przenosząc powyższe uregulowania prawne na grunt analizowanej sprawy wskazać należy, że za datę nabycia nieruchomości należy przyjąć datę śmierci spadkodawcy.

Współwłasność jest instytucją prawa cywilnego polegającą na tym, że własność tej samej rzeczy przysługuje niepodzielnie kilku osobom (art. 195 Kodeksu cywilnego). W myśl art. 196 § 1 Kodeksu cywilnego - współwłasność jest albo współwłasnością w częściach ułamkowych, albo współwłasnością łączną. Współwłasność łączną regulują przepisy dotyczące stosunków, z których ona wynika. Do współwłasności w częściach ułamkowych stosuje się przepisy Działu IV Księgi drugiej Kodeksu cywilnego, o czym stanowi art. 196 § 2 tej ustawy. Zgodnie z art. 210 ww. Kodeksu - każdy ze współwłaścicieli może domagać się zniesienia współwłasności. Stosownie do treści art. 220 ww. Kodeksu - roszczenie o zniesienie współwłasności nie ulega przedawnieniu. W myśl art. 211 i 212 Kodeksu zniesienie współwłasności może nastąpić przez podział rzeczy wspólnej, a gdy rzeczy nie da się podzielić, przez przyznanie rzeczy jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych, bądź przez podział cywilny, polegający na sprzedaży rzeczy wspólnej i podziale uzyskanej ceny stosownie do wielkości udziałów współwłaścicieli.

Jak wynika z powyższego jednym ze sposobów zniesienia współwłasności jest przyznanie wspólnej rzeczy jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych. Oznacza to, że osoby które otrzymują spłaty w zamian za udziały we współwłasności zbywają swoje udziały w rzeczy odpłatnie. W związku z tym, po stronie dokonującego odpłatnego (bo w zamian za spłatę) zbycia udziału w nieruchomości powstaje obowiązek podatkowy, ale tylko wówczas, o ile zdarzenie to ma miejsce przed upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie zbywanego udziału.

Biorąc pod uwagę przedstawiony stan faktyczny należy stwierdzić, że nabycie udziału w nieruchomości przez Wnioskodawcę nastąpiło na podstawie postanowienia o dziale spadku z 3 marca 1986 r. po zmarłej J.H. Na podstawie postanowienia Sądu z 18 marca 2013 r.

Wnioskodawca zniósł współwłasność udziału w nieruchomości na rzecz F.H. w zamian za spłatę pieniężną. W związku z tym, że odpłatne zbycie udziału w nieruchomości nastąpiło po upływie pięciu lat licząc od końca 1986 r. w którym nastąpiło jego nabycie, nie stanowiło w ogóle źródła przychodu w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Wobec powyższej okoliczności odpłatne zbycie udziału w nieruchomości nie spowodowało powstania obowiązku podatkowego, gdyż 5-letni termin, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych upłynął najpóźniej z końcem 1991 r. Wnioskodawca nie ma obowiązku wykazywania uzyskanego przychodu w jakiejkolwiek deklaracji podatkowej.

W tym miejscu należy jednak wyjaśnić, że przyczyną braku opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych spłaty w niniejszym przypadku nie jest to, że Wnioskodawca nie otrzymał żadnego przysporzenia majątkowego z tytułu spłaty za utratę współwłasności w nieruchomości. Okoliczność, że Wnioskodawca otrzymał przysporzenie w zamian za udział w nieruchomości jest bezsporna. Brak powstania przychodu z odpłatnego zbycia udziału w nieruchomości wynika wyłącznie z faktu, że odpłatne zbycie udziału w nieruchomości nastąpiło po upływie pięciu lat licząc od końca 1986 r., w którym nastąpiło jego nabycie. Sam fakt zniesienia współwłasności udziału w nieruchomości w zamian za spłatę nie wyłącza bowiem opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych przychodu z odpłatnego zbycia nieruchomości (udziału w nieruchomości). Wszak kiedy następuje sprzedaż udziału w nieruchomości również dochodzi do przesunięcia w aktywach podatnika i do zastąpienia majątku nieruchomego płynnym. Podobnie jest w przypadku innych czynności odpłatnego zbycia udziału w nieruchomości. Odpłatne zniesienie współwłasności w niczym nie różni się w skutkach od innych skutków odpłatnego zbycia. Przy czym powoływanie się na analogię do umowy zamiany jest błędne. Kosztem zbycia nie jest nigdy wartość utraconego udziału w nieruchomości, ale wydatek poniesiony uprzednio przez podatnika na nabycie tego udziału, przy czym skoro nabycie następuje w spadku, to z istoty swej jest ono nieodpłatne. Zbycie w zamian za pieniądze nie ma też nic wspólnego z umową zamiany.

Stanowisko Wnioskodawcy należało uznać za prawidłowe, jednakże owa prawidłowość wynika z innej przyczyny niż wskazywana w uzasadnieniu własnego stanowiska Wnioskodawcy.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach, ul. Prymasa S. Wyszyńskiego 2, 44-100 Gliwice, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację - w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie - w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Katowicach Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej, ul. Traugutta 2a, 43-300 Bielsko-Biała.