IBPBI/2/423-863/11/AK

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 5 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.), Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach, działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Spółki, przedstawione we wniosku z dnia 18 lipca 2011 r. (data wpływu do tut. BKIP 19 lipca 2011 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie ustalenia momentu rozpoznania przychód z tytułu otrzymanej premii opcyjnej za zbycie instrumentów finansowych (pytanie oznaczone we wniosku Nr 1) - jest prawidłowe.

W dniu 19 lipca 2011 r. wpłynął do tut. BKIP wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie ustalenia momentu rozpoznania przychód z tytułu otrzymanej premii opcyjnej za zbycie instrumentów finansowych (pytanie oznaczone we wniosku Nr 1).

W przedmiotowym wniosku zostało przedstawione następujące zdarzenie przyszłe:

Bank jako podmiot działający na rynku finansowym oferuje swoim klientom szeroki wachlarz usług finansowych, w tym m.in. wiele instrumentów opcyjnych, począwszy od najprostszych opcji typu plain vanilla, poprzez opcje na stopę procentową oraz opcje na akcje i opcje warunkowe. Dodatkowo Bank zamierza w przyszłości wprowadzić do swojej oferty dodatkowe produkty w postaci opcji towarowych.

Istotą transakcji opcyjnych jest zabezpieczenie ryzyka stopy procentowej, zabezpieczenie ryzyka kursu papierów wartościowych oraz zabezpieczenie ryzyka ceny zakupu lub sprzedaży towarów w przyszłości.

Transakcje dotyczące instrumentów opcyjnych zawierane są na podstawie odpowiednich umów ramowych, które zawierają podstawowe kwestie związane z zawarciem kontraktów. Do podstawowych elementów zdefiniowanych przez umowy ramowe należą m.in. określenie typu opcji, termin żądania wykonania opcji, sposób potwierdzenia oraz rozliczenia kontraktu, a w przypadku strategii opcyjnych opis warunków stosowania czy sposób rozliczania strategii opcyjnej. Umowy ramowe zawierają także opis innych parametrów charakterystycznych dla danych typów kontraktów.

Dodatkowo warunki każdej transakcji są szczegółowo konkretyzowane w oparciu o potwierdzenia zawarcia transakcji, które przedstawiane klientom Banku przy zawarciu kontraktu. Potwierdzenia zawarcia transakcji precyzują wszystkie szczegóły związane z konkretną transakcją takie jak: limity transakcji, dane stron transakcji, data zawarcia transakcji, pozycję (kupno/sprzedaż), nominał i walutę transakcji, rodzaj opcji, datę płatności premii, wysokość premii, datę realizacji transakcji, sposób zawierania transakcji, sposób rozliczania transakcji, rodzaj transakcji odsetkowej, na którą wystawiono opcję oraz warunki transakcji z określeniem zobowiązań wynikających z transakcji dla nabywcy i wystawcy opcji, kwotowanie.

Wskazane powyżej parametry kontraktów opcyjnych stanowią immanentne cechy transakcji opcyjnych, których określenie warunkuje rozliczenie takich instrumentów finansowych.

Cechami kontraktu opcyjnego, który charakteryzuje się niesymetrycznym rozkładem wypłaty, jest prawo nabywcy opcji do zakupu/sprzedaży instrumentu bazowego w przyszłości po określonej wartości procentowej/kursie papieru wartościowego lub cenie towaru ustalonej w momencie zawarcia transakcji, za które to prawo nabywca opcji płaci na rzecz wystawcy premię za możliwość zrealizowania w przyszłości nabytego prawa. Wystawca ma natomiast obowiązek zrealizowania prawa wynikającego z opcji na żądanie nabywcy. W sytuacji, gdy wartość stopy procentowej/kurs papieru wartościowego lub cena towaru dla realizacji opcji jest mniej korzystna dla nabywcy niż kurs rynkowy, opcja nie jest realizowana i wygasa.

Przy zawarciu standardowych kontraktów opcyjnych wynagrodzenie za nabycie prawa w postaci premii wymagalne jest na rzecz wystawcy/zbywcy opcji w momencie wystawienia opcji tj. w momencie zawarcia kontraktu opcyjengo. W przypadku opcji warunkowych premia stanowiąca cenę za nabycie prawa wymagalna jest nie w momencie zawarcia transakcji, ale w momencie ziszczenia się warunku i zawarcia standardowego kontraktu opcyjnego. W takiej sytuacji wymagalność premii jest uzależniona od spełnienia określonego warunku. Spełnienie się warunku powoduje konieczność płatności premii. Innymi słowy dopiero spełnienie się warunku spowoduje, iż premia stanie się wymagalna.

W przypadku zrealizowania opcji rozliczenie dokonywane jest przez rzeczywistą wymianę instrumentu bazowego przez obie strony transakcji lub poprzez rozliczenie między stronami.

Wśród oferowanych przez Bank produktów finansowych znajdują się opcje na stopę procentową, które służą zabezpieczeniu przed niekorzystnymi zmianami stóp procentowych. W przypadku opcji na stopę procentową nabywca opcji uzyskuje prawo (ale nie obowiązek) do ulokowania kapitału po ustalonej uprzednio stałej stopie procentowej. Za takie prawo nabywca opcji płaci wystawcy opcji (Bankowi) wynagrodzenie w postaci premii. Bank może również nabyć od klienta opcję na stopę procentową. W przypadku wykonania przez nabywcę opcji prawa do rozliczenia opcji na stopę procentową, rozliczana jest jedynie różnica pomiędzy poziomem stopy procentowej ustalonej w momencie zawarcia transakcji a poziomem stopy referencyjnej w dniu rozliczenia. W ofercie Banku znajdują się opcje typu CAP, FLOOR oraz COLLAR.

Opcja CAP pozwala ograniczyć ryzyko wzrostu stóp procentowych. Wystawca opcji CAP (np. Bank) gwarantuje, że zwróci nabywcy różnice wynikające ze wzrostu rynkowych stóp procentowych ponad poziom ustalony w opcji. Nabywca opcji CAP (np. kredytobiorca) zabezpiecza się w ten sposób przed wzrostem stóp, zachowując jednocześnie możliwość skorzystania z ewentualnego spadku ich poziomu. Za takie prawo nabywca opcji płaci wystawcy opcji (Bankowi) wynagrodzenie w postaci premii.

Opcje na stopę procentową typu CAP, FLOOR oraz COLLAR są de facto serią następujących po sobie Opcji CAP/FLOOR o jednakowej stopie wykonania i jeżeli w danej dacie ustalenia stawki referencyjnej, poziom stawki referencyjnej jest wyższy od stopy wykonania, wystawca CAP zobowiązany jest zapłacić nabywcy opcji CAP w dacie wymagalności kwoty rozliczenia, kwotę rozliczenia obliczoną na podstawie ustalonej stawki referencyjnej, a jeżeli w danej dacie ustalenia stawki referencyjnej, poziom stawki referencyjnej jest niższy od stopy wykonania, wystawca FLOOR zobowiązany jest zapłacić Nabywcy FLOOR w dacie wymagalności kwoty rozliczenia, kwotę rozliczenia obliczoną na podstawie ustalonej stawki referencyjnej.

W przypadku nabycia przez Bank opcji typu COLLAR (CAP/FLOOR) powyższe można zilustrować na następującym przykładzie. Bank nabywa opcję CAP/FLOOR, wystawioną na okres dwóch lat, z kwartalnym okresem rozliczenia gdzie stawka referencyjna WIBOR wynosi 2%. W pierwszym kwartale WIBOR wynosi 2,4% w związku z tym wystawca opcji CAP zobowiązany jest zapłacić nabywcy CAP (Bankowi) w dacie wymagalności kwoty rozliczenia kwotę rozliczenia obliczoną na podstawie stawki referencyjnej (WIBOR obecny 2,4% - WIBOR referencyjny 2%). W następnych 3 kwartałach WIBOR wynosi 2% w związku z tym nie dochodzi do rozliczenia. W 5 kwartale WIBOR wynosi 1,7%, w związku z tym wystawca opcji FLOOR zobowiązany jest wypłacić nabywcy opcji FLOOR (Bankowi) w dacie wymagalności kwoty rozliczenia kwotę rozliczenia obliczoną na podstawie ustalonej stawki referencyjnej (WIBOR referencyjny - 2% - WIBOR obecny 1,7%). Za nabycie opcji COLLAR (CAP/FLOOR) Bank płaci wystawcy wynagrodzenie w postaci premii.

W związku z powyższym zadano m.in. następujące pytanie:

W którym momencie Bank powinien rozpoznać przychód z tytułu otrzymanej postaci premii opcyjnej za zbycie instrumentów finansowych jakimi są opcje na stopę procentową, opcje na akcje, opcje warunkowe i opcje towarowe... (pytanie oznaczone we wniosku Nr 1)

Zdaniem Banku, przychód z wystawionych/zbytych instrumentów opcyjnych takich jak opcji na stopę procentową, opcji na akcje, opcji warunkowych i opcji towarowych w postaci uzyskanej premii opcyjnej powinien zostać rozpoznany jako przychód zgodnie z art. 12 ust. 3a ustawy CIT, czyli w momencie wystawienia opcji tzn. zbycia prawa opcyjnego. Do zbycia prawa opcyjnego dochodzi w momencie zawarcia kontraktu opcyjnego, do którego może dojść w przypadku najprostszych opcji w momencie zawarcia transakcji lub w przypadku opcji warunkowych w momencie ziszczenia się warunku i zawarcia standardowego kontraktu opcyjnego. W takiej sytuacji wymagalność premii jest uzależniona od spełnienia określonego warunku. Spełnienie się warunku powoduje konieczność płatności premii, a premia staje się wymagalna. Premia bowiem jest opłatą niezależną od wyniku zawartego kontraktu i stanowi zapłatę dla wystawcy instrumentu dopiero za jego wystawienie (za ryzyko związane z wystawieniem instrumentu).

Opcyjne instrumenty finansowe, których Bank jest stroną spełniają definicję zawartą w art. 16 ust. 1b ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej: "ustawa CIT"), zgodnie z którą: "ilekroć w ustawie jest mowa o pochodnych instrumentach finansowych, rozumie się przez to prawa majątkowe, których cena zależy bezpośrednio lub pośrednio od ceny towarów, walut obcych, waluty polskiej, złota dewizowego, platyny dewizowej lub papierów wartościowych, albo od wysokości stóp procentowych lub indeksów, a w szczególności opcje i kontrakty terminowe". Instrumenty opcyjnie zarówno oferowane obecnie przez Bank, jak również te, które Bank zamierza wprowadzić do swojej oferty zawierają określenie podstawowych parametrów takich jak określenie typu opcji termin żądania wykonania opcji, sposób potwierdzenia oraz rozliczenia kontraktu, limity transakcji, dane stron transakcji, datę zawarcia transakcji, pozycję (kupno/sprzedaż), nominał i walutę transakcji, rodzaj opcji, datę płatności premii, wysokość premii, datę realizacji transakcji, sposób zawierania transakcji, sposób rozliczania transakcji, rodzaj transakcji odsetkowej, na którą wystawiono opcję oraz warunki transakcji z określeniem zobowiązań wynikających z transakcji dla nabywcy i wystawcy opcji, kwotowanie.

Ustawa CIT nie zawiera szczególnych uregulowań dotyczących momentu uznania za przychód podatkowy otrzymanej przez podmiot oferujący kontrakty na instrumentach pochodnych premii opcyjnej, stąd zdaniem Banku premia otrzymana w związku z zawarciem kontraktu, stanowi przychód, do którego należy stosować ogólne zasady dotyczące przychodów otrzymywanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Stosownie do art. 12 ust. 1 pkt 1 ustawy CIT, przychodami, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4 oraz art. 13 i 14 są w szczególności: otrzymane pieniądze, wartości pieniężne, w tym również różnice kursowe. Definicja przychodów z działalności gospodarczej zawarta została w art. 12 ust. 3 ustawy CIT, zgodnie z którym za przychody związane z działalnością gospodarczą i z działami specjalnymi produkcji rolnej, osiągnięte w roku podatkowym, uważa się także należne przychody, choćby nie zostały jeszcze faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont.

Zdaniem Banku, przychody wynikające dla Banku z opcyjnych instrumentów finansowych spełniają cechy przychodów z działalności gospodarczej, gdyż Bank osiąga je w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej. Natomiast art. 12 ust. 3a ustawy CIT, definiuje datę powstania przychodu, o którym mowa w art. 12 ust. 3 ustawy CIT, za którą uważa się dzień wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego, lub wykonania usługi albo częściowego wykonania usługi, nie później niż dzień wystawienia faktury albo uregulowania należności.

Powyższe stanowisko zostało potwierdzone w interpretacjach podatkowych, przykładowo:

* interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 5 sierpnia 2010 r., sygn. IPPB3/423-292/10-4/AG,

* interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z dnia 22 stycznia 2010 r., sygn. ILPB3/423-991/09-2/ŁM,

* interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z dnia 10 grudnia 2008 r., sygn. ILPB3/423-578/08-2/ŁM.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego uznaje się za prawidłowe.

Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 2 lit. c) ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. Nr 183, poz. 1538 z późn. zm.), instrumentami finansowymi w rozumieniu ustawy są finansowe kontrakty terminowe oraz inne równoważne instrumenty finansowe rozliczane pieniężnie, umowy forward dotyczące stóp procentowych, swapy akcyjne, swapy na stopy procentowe, swapy walutowe.

W doktrynie prawa finansowego za pochodny instrument finansowy uważa się taki instrument, którego wartość zależy od wartości innego instrumentu (pierwotnego), na który ten pochodny instrument został wystawiony.

Definicję pochodnych instrumentów finansowych dla celów podatkowych zawiera art. 16 ust. 1b ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. Dz. U. z 2011 r. Nr 74, poz. 397 z późn. zm., określanej w dalszej części skrótem "u.p.d.o.p."). Przepis ten stanowi, iż za pochodne instrumenty finansowe uważa się prawa majątkowe, których cena zależy bezpośrednio lub pośrednio od ceny towarów, walut obcych, waluty polskiej, złota dewizowego, platyny dewizowej lub papierów wartościowych, albo od wysokości stóp procentowych lub indeksów, a w szczególności opcje i kontrakty terminowe.

Stosownie do art. 12 ust. 1 pkt 1 u.p.d.o.p., przychodami, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4 oraz art. 14, są w szczególności otrzymane pieniądze, wartości pieniężne, w tym również różnice kursowe.

Natomiast na podstawie art. 12 ust. 3 u.p.d.o.p., za przychody związane z działalnością gospodarczą i z działami specjalnymi produkcji rolnej, osiągnięte w roku podatkowym, uważa się także należne przychody, choćby nie zostały jeszcze faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont.

Objęte powyższym przepisem przychody muszą być następstwem prowadzonej działalności gospodarczej. w związku z tym, między przychodem, a działalnością gospodarczą musi istnieć związek skutkujący powstaniem przychodu. Przychodami należnymi, które to określenie nie zostało zdefiniowane w u.p.d.o.p., są przychody, które w następstwie działalności gospodarczej stały się należnością (wierzytelnością), chociaż faktycznie jeszcze ich nie uzyskano. Oznacza to, że opodatkowanie rozszerzone zostało także na przychody, które zgodnie z ich zaksięgowaniem, powinny wpłynąć do podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą, lecz jeszcze to nie nastąpiło, co jest konsekwencją oparcia opodatkowania przychodów z działalności gospodarczej na tzw. zasadzie memoriałowej.

Zasady rozpoznawania momentu uzyskania przychodów określonych w art. 12 ust. 3 u.p.d.o.p., uregulowane są w art. 12 ust. 3a-3e u.p.d.o.p.

Zgodnie z art. 12 ust. 3a u.p.d.o.p., za datę powstania przychodu uważa się, z zastrzeżeniem ust. 3c-3e, dzień wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi albo częściowego wykonania usługi, nie później niż dzień:

Z kolei, zgodnie z art. 12 ust. 3c u.p.d.o.p., jeżeli strony ustalają, że usługa jest rozliczana w okresach rozliczeniowych, za datę powstania przychodu uznaje się ostatni dzień okresu rozliczeniowego określonego w umowie lub na wystawionej fakturze, nie rzadziej niż raz w roku.

W przypadku otrzymania przychodu, o którym mowa w cyt. powyżej ust. 3, do którego nie mają zastosowania regulacje zawarte w ust. 3a i 3c, zgodnie z ust. 3e - za datę powstania przychodu uznaje się dzień otrzymania zapłaty.

Z opisu zdarzenia przyszłego przedstawionego we wniosku wynika, że Bank jako podmiot działający na rynku finansowym oferuje swoim klientom szeroki wachlarz usług finansowych, w tym m.in. wiele instrumentów opcyjnych, począwszy od najprostszych opcji typu plain vanilla, poprzez opcje na stopę procentową oraz opcje na akcje i opcje warunkowe. Dodatkowo Bank zamierza w przyszłości wprowadzić do swojej oferty dodatkowe produkty w postaci opcji towarowych. Istotą transakcji opcyjnych jest zabezpieczenie ryzyka stopy procentowej, zabezpieczenie ryzyka kursu papierów wartościowych oraz zabezpieczenie ryzyka ceny zakupu lub sprzedaży towarów w przyszłości. Cechami kontraktu opcyjnego, który charakteryzuje się niesymetrycznym rozkładem wypłaty, jest prawo nabywcy opcji do zakupu/sprzedaży instrumentu bazowego w przyszłości po określonej wartości procentowej/kursie papieru wartościowego lub cenie towaru ustalonej w momencie zawarcia transakcji, za które to prawo nabywca opcji płaci na rzecz wystawcy premię za możliwość zrealizowania w przyszłości nabytego prawa. Wystawca ma natomiast obowiązek zrealizowania prawa wynikającego z opcji na żądanie nabywcy. W sytuacji, gdy wartość stopy procentowej/kurs papieru wartościowego lub cena towaru dla realizacji opcji jest mniej korzystna dla nabywcy niż kurs rynkowy, opcja nie jest realizowana i wygasa. Przy zawarciu standardowych kontraktów opcyjnych wynagrodzenie za nabycie prawa w postaci premii wymagalne jest na rzecz wystawcy/zbywcy opcji w momencie wystawienia opcji tj. w momencie zawarcia kontraktu opcyjnego. W przypadku opcji warunkowych premia stanowiąca cenę za nabycie prawa wymagalna jest nie w momencie zawarcia transakcji, ale w momencie ziszczenia się warunku i zawarcia standardowego kontraktu opcyjnego.

Reasumując, należy stwierdzić, iż do ustalenia momentu uzyskania przychodu z premii opcyjnej znajdzie zastosowanie art. 12 ust. 3a u.p.d.o.p. (stanowi ona bowiem przychód związany z działalnością gospodarczą).

W związku z powyższym, przychód z premii opcyjnej, po stronie otrzymującego premię wystąpi w dacie zawarcia kontraktu przewidującego zapłatę tej premii. Premia bowiem jest opłatą niezależną od wyniku zawartego kontraktu i stanowi zapłatę dla wystawcy instrumentu za samo jego wystawienie (za ryzyko związane z wystawieniem instrumentu).

Mając powyższe na uwadze, przychód Banku w postaci premii opcyjnej powstaje w momencie zawarcia kontraktu opcyjnego.

Stanowisko Banku w zakresie pytania oznaczonego we wniosku Nr 1 jest zatem prawidłowe.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie wydania interpretacji.

Nadmienić należy, iż w sprawach będących przedmiotem pytań oznaczonych we wniosku Nr 2-4 wydano odrębne interpretacje.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach, ul. Prymasa S. Wyszyńskiego 2, 44-100 Gliwice, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Katowicach Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej, ul. Traugutta 2a 43-300 Bielsko-Biała.