IBPBI/2/423-1268/09/AP - Zaliczenie do kosztów uzyskania przychodów strat wynikających z rozliczenia (zamknięcia) umów opcyjnych w wyniku wcześniejszego zamknięcia transakcji przez bank, wcześniejszej realizacji praw wynikających z transakcji lub odpłatnego zbycia instrumentów.

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 5 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.), Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach, działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Spółki przedstawione we wniosku z dnia 15 października 2009 r. (data wpływu do tut. BKIP 19 października 2009 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie możliwości zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów strat wynikających z wcześniejszego rozliczenia umów opcyjnych - jest nieprawidłowe.

W dniu 19 października 2009 r. wpłynął do tut. BKIP ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie możliwości zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów strat wynikających z rozliczenia umów opcyjnych.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny:

Spółka działa na rynku globalnym i jest znaczącym eksporterem własnych wyrobów głównie w sektorze motoryzacyjnym. Przychody walutowe (w EUR) w roku 2008 przekroczyły 80 % przychodów. Ryzyko zmiany kursów walut, a właściwie umocnienie złotówki stanowi więc dla Spółki główne zagrożenie spadku źródła przychodów - jako ryzyko zewnętrzne, niezależne od Spółki.

W celu zabezpieczenia podstawowego źródła przychodów jakim jest dla Spółki eksport, od 2004 r. Spółka korzystała z bankowych instrumentów finansowych zabezpieczających planowany poziom rentowności wpływów ze sprzedaży wyrażonych w EUR, osiągając z tego tytułu zyski.

Przeprowadzane w 2008 r. analizy rentowności eksportu wykazywały, że spadek kursu poniżej 3,20 za EUR spowoduje ujemną rentowność eksportu, a przy 85 % udziale eksportu oznacza to równocześnie generowanie strat finansowych.

Decyzja o zabezpieczeniu rentowności działalności gospodarczej przed dalszym umacnianiem się złotego za pomocą bankowych opcji walutowych poprzedzona analizą ówczesnej sytuacji rynkowej stała się koniecznością.

Mając więc na uwadze zarówno uwarunkowania zewnętrzne (informacje i prognozy analityków instytucji finansowych i bankowych) i wewnętrzne Spółki (planowane zwiększenie eksportu) Spółka w ramach wcześniej podpisanych Umów Ramowych zawarła z bankami asymetryczne struktury opcyjne, będące złożeniem opcji PUT i CALL, w których Spółka zarówno nabywała jak i wystawiała opcje oraz transakcje typu Forward. Zabezpieczenia miały charakter długoterminowy, a opcje rozliczane były w okresach miesięcznych w konkretnych datach z dostawą instrumentu bazowego lub bez w zależności od umowy z bankiem.

Zawarte transakcje na opcje PUT dawały Spółce prawo sprzedaży walut w określonym terminie po umówionym kursie. Równolegle zawarta transakcja CALL zobowiązywała Spółkę do odsprzedaży bankowi waluty po ustalonym kursie wynikającym z zawartych opcji CALL.

Transakcje miały charakter asymetryczny. Instrumentem bazowym była waluta EURO. W większości przypadków rozliczane były bez fizycznej dostawy instrumentu bazowego w dniu rozliczenia - jako różnica kwot wolumenu transakcji pomnożonej przez kurs rynkowy waluty w dniu rozliczenia i wolumenu transakcji pomnożonej przez kurs waluty zawarty w transakcji.

Umowy zostały zawarte przez Spółkę jako instrument zabezpieczający przyszłe przepływy pieniężne z eksportu w sytuacji umacniającej się złotówki. W początkowym okresie Spółka osiągała zyski z tytułu zawartych i realizowanych transakcji opcyjnych.

Od jesieni 2008 r. w wyniku kryzysu światowego wystąpiło nadzwyczajne - niespotykane wcześniej osłabienie się złotówki - co spowodowało wykonywanie przez banki opcji CALL i powstawanie po stronie Spółki wysokich kosztów finansowych realizacji opcji.

Do końca 2008 r. Spółka terminowo realizowała transakcje - spłacała zobowiązania wobec banków wynikające z kwoty faktycznie zrealizowanych opcji. Sytuacja przybrała dramatyczny obrót w czwartym kwartale 2008 r., kiedy to kurs EUR umacniał się z dnia na dzień osiągając poziom 4,5-4,7 PLN. Na początku 2009 r. Spółka nie była w stanie obsługiwać zobowiązań powstałych z zawartych transakcji. Nie powiodły się próby restrukturyzacji transakcji i negocjacji w tym temacie z bankami.

W styczniu 2009 r. dwa banki na skutek Przypadku Naruszenia Umowy (w postaci nie złożenia depozytu, braku obsługi długów opcyjnych) - jednostronnym oświadczeniem woli rozwiązały skutecznie Umowy Ramowe oraz dokonały rozliczenia ustalając tzw. Kwoty Zamknięcia. Rozliczeniu podlegały wszystkie transakcje opcyjne uwzględniając cały okres, na jaki zostały zawarte.

W pozostałych bankach, z którymi zawarto transakcje - z inicjatywy Spółki (w uzgodnieniu z bankiem) nastąpiło Wcześniejsze Rozwiązanie Umowy Opcji, czyli realizacja praw (wcześniejsza - ale zgodna z regulaminem Umowy) oraz w jednym przypadku - odpłatne zbycie instrumentu finansowego poprzez odkup przez bank wszystkich dotychczas zawartych i nierozliczonych opcji walutowych.

Na skutek:

wszystkie transakcje stały się transakcjami nierzeczywistymi oraz powstało zobowiązanie wobec banków wynikające z rozliczenia zamkniętych transakcji. Zobowiązanie to nie zostało do tej pory zapłacone.

W związku z powyższym zadano następujące pytania:

Czy straty wynikające z rozliczenia (zamknięcia) umów opcyjnych w wyniku:

stanowią koszty uzyskania przychodów w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych niezależnie od formy wcześniejszego rozwiązania umowy opcyjnej... (pytanie oznaczone we wniosku nr 1)

Czy powstałe straty opcyjne stanowią koszt podatkowy w momencie (dacie) zamknięcia/rozliczenia umów opcyjnych niezależnie od momentu kiedy nastąpi zapłata, czy też koszt podatkowy powstaje dopiero w momencie faktycznej zapłaty długu opcyjnego (przelewu środków)... (pytanie oznaczone we wniosku nr 2)

Zdaniem Spółki:

Uzasadnienie:

Kwestia skutków podatkowych powstałych w wyniku korzystania z pochodnych instrumentów finansowych nie została w sposób szczególny uregulowana w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych. Dlatego w celu określenia przychodów i kosztów uzyskania przychodów oraz momentu ich wystąpienia, zdaniem Spółki zastosować należy ogólne zasady określenia momentu wystąpienia przychodów i kosztów uzyskania przychodów.

Kwestie kosztów reguluje art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, według którego kosztem uzyskania przychodów, są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1.

Powyższe oznacza, że wszystkie poniesione koszty poza enumeratywnie wymienionymi w przywołanym art. 16 ust. 1 ustawy, stanowić mogą koszt uzyskania przychodów, o ile pozostają w związku przyczynowo-skutkowym z osiąganymi przychodami, w tym służą zachowaniu bądź zabezpieczeniu funkcjonowania źródła przychodów.

Ponieważ celem zawarcia umów było zabezpieczenie Spółki przed ryzykiem kursowym w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą co wpływa na wartość osiąganego przez Spółkę przychodu, to zasada celowości z art. 15 ust. 1 została spełniona. Wprawdzie nie są one bezpośrednio związane z osiąganym przychodem jednakże pozostają w związku przyczynowo-skutkowym z osiąganym przychodem pośrednio, ponoszone są w celu osiągnięcia przychodów, jak również w celu zabezpieczenia źródła przychodów. Strata na pochodnych instrumentach finansowych nie jest wymieniona w art. 16 ust. 1 jako koszty nie stanowiące kosztów uzyskania przychodów. Ponadto w regulacji art. 16 ust. 1 pkt 8b - poprzez określenie momentu zaliczenia do kosztów podatkowych wydatków związanych z nabyciem instrumentów finansowych - znajduje się niejako dodatkowe potwierdzenie, iż strata powstała na tych transakcjach jest kosztem podatkowym. Uwzględniając powyższe zdaniem Spółki są one kosztem uzyskania przychodów.

Stosownie do treści art. 16 ust. 1 pkt 8b wymienionej ustawy nie uważa się za koszty uzyskania przychodów: wydatków związanych z nabyciem pochodnych instrumentów finansowych - do czasu realizacji praw wynikających z tych instrumentów albo rezygnacji z realizacji praw wynikających z tych instrumentów albo odpłatnego ich zbycia - o ile wydatki te stosownie do art. 16g ust. 3 i 4 nie powiększają wartości początkowej środka trwałego oraz wartości niematerialnych i prawnych.

Przepis ten odnosi się jedynie do "wydatków na nabycie opcji", czyli w przypadku Spółki będzie odnosił się do transakcji kupna opcji typu PUT lub CALL, gdzie dochodzi do wypłaty premii wystawcy opcji. Premia ta będzie kosztem uzyskania przychodów w Spółce dopiero w momencie realizacji praw wynikających z danego instrumentu finansowego.

Natomiast do transakcji sprzedaży opcji typu CALL lub PUT o charakterze nierzeczywistym (w momencie wcześniejszego rozliczenia wszystkie miały charakter nierzeczywisty) przepis ten nie będzie miał zastosowania, gdyż w tego rodzaju transakcjach wystawca nie ponosi wydatków na nabycie instrumentu finansowego, a jedynie wydatki związane z jego zamknięciem, które są związane z niekorzystną wyceną instrumentu bazowego. Zatem kosztu takiej transakcji nie należy rozpatrywać w kontekście art. 16 ust. 1 pkt 8b ustawy podatkowej lecz w oparciu o brzmienie przepisu art. 15 ust. 1 oraz art. 15 ust. 4d i 4e tejże ustawy.

Zgodnie z art. 15 ust. 4d koszty uzyskania przychodów, inne niż koszty bezpośrednio związane z przychodem są potrącalne w dacie ich poniesienia.

Zgodnie zaś z zapisem art. 15 ust. 4e ustawy za dzień poniesienia kosztu uważa się dzień, na który ujęto koszt w księgach rachunkowych (zaksięgowano) na podstawie otrzymanej faktury (rachunku), albo dzień, na który ujęto koszt na podstawie innego dowodu w przypadku braku faktury (rachunku), z wyjątkiem sytuacji gdy dotyczyłoby to ujętych jako koszty rezerw albo biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów. Zatem w przypadku Spółki będzie to dzień rozliczenia (zamknięcia) przez banki wszystkich transakcji i ujęcia ich w księgach Spółki, niezależnie od tego kiedy nastąpi ich zaplata.

Na potwierdzenie własnego stanowiska Spółka powołuje interpretację indywidualną wydaną przez Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z dnia 6 maja 2009 r. ITPB3/423-59a/09/DK.

Na tle przedstawionego stanu faktycznego stwierdzam co następuje:

Stosownie do art. 2 ust. 1 pkt 2 lit. c) ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. z 2005 r. Nr 183, poz. 1538 z późn. zm.), instrumentami finansowymi w rozumieniu ustawy są finansowe kontrakty terminowe oraz inne równoważne instrumenty finansowe rozliczane pieniężnie, umowy forward dotyczące stóp procentowych, swapy akcyjne, swapy na stopy procentowe, swapy walutowe.

Definicję pochodnych instrumentów finansowych zawiera art. 16 ust. 1b ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z późn. zm.). Przepis ten stanowi, iż za pochodne instrumenty finansowe uważa się prawa majątkowe, których cena zależy bezpośrednio lub pośrednio od ceny towarów, walut obcych, waluty polskiej, złota dewizowego, platyny dewizowej lub papierów wartościowych, albo od wysokości stóp procentowych lub indeksów, a w szczególności opcje i kontrakty terminowe.

Zgodnie z art. 7 ust. 1 i 2 ww. ustawy, przedmiotem opodatkowania podatkiem dochodowym jest dochód bez względu na rodzaj źródeł przychodów, z jakich dochód ten został osiągnięty; w wypadkach, o których mowa w art. 21 i 22, przedmiotem opodatkowania jest przychód. Dochodem z zastrzeżeniem art. 10 i 11, jest nadwyżka sumy przychodów nad kosztami ich uzyskania, osiągnięta w roku podatkowym; jeżeli koszty uzyskania przychodów przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą.

Kwestię kosztów reguluje art. 15 ust. 1 ww. ustawy, według którego kosztami uzyskania przychodów, są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1. Koszty poniesione w walutach obcych przelicza się na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień poniesienia kosztu.

W kwestii dotyczącej momentu poniesienia kosztów uzyskania przychodów w przedmiotowej sprawie znajduje zastosowanie art. 16 ust. 1 pkt 8b ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, który stanowi, iż nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków związanych z nabyciem pochodnych instrumentów finansowych - do czasu realizacji praw wynikających z tych instrumentów albo rezygnacji z realizacji praw wynikających z tych instrumentów albo ich odpłatnego zbycia - o ile wydatki te, stosownie do art. 16g ust. 3 i 4, nie powiększają wartości początkowej środka trwałego oraz wartości niematerialnych i prawnych.

Zatem wydatki wymienione w art. 16 ust. 1 pkt 8b nie są kosztem uzyskania przychodów w momencie ich poniesienia. Stają się nimi natomiast przy ustalaniu dochodu:

Ponadto należy zwrócić uwagę że podstawowym warunkiem zaliczenia wydatków związanych z realizacją instrumentów pochodnych do kosztów podatkowych, wynikającym z art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych jest poniesienie kosztu, jego faktyczne wydatkowanie.

Ze stanu faktycznego wynika, iż w styczniu 2009 r. dwa banki rozwiązały ze Spółką umowy opcyjnie, a zatem doszło do wcześniejszego zamknięcia transakcji ze strony banku. W pozostałych przypadkach to z inicjatywy Spółki nastąpiła wcześniejsza realizacja praw wynikających z transakcji opcyjnych. W jednym przypadku bank odkupił zawarte i nierozliczone opcje walutowe. Na skutek powyższego powstały w Spółce zobowiązania wobec banków, które nie zostały do tej pory zapłacone.

Wobec powyższych przepisów straty wynikające z wcześniejszego rozliczenia (zamknięcia) ww. transakcji nie będą mogły być zaliczone do kosztów uzyskania przychodów, gdyż nie wystąpiła żadna z trzech sytuacji wymienionych w art. 16 ust. 1 pkt 8b ww. ustawy oraz nie doszło do faktycznego wydatkowania środków. Nie można bowiem mówić, że doszło do realizacji praw albowiem realizacja praw wynikających z opcji może nastąpić dopiero w dacie zapadalności, a w sytuacji wcześniejszego zamknięcia, realizacja praw z opcji nie występuje.

Stanowisko Wnioskodawcy należy uznać zatem za nieprawidłowe.

Z uwagi na fakt, iż stanowisko Wnioskodawcy w zakresie pytania oznaczonego nr 1 uznano za nieprawidłowe, zagadnienie zawarte w pytaniu oznaczonym we wniosku nr 2 stało się bezprzedmiotowe.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Odnosząc się do powołanej we wniosku interpretacji organów podatkowych należy wskazać, że została ona wydana w indywidualnej sprawie i nie jest wiążąca dla organu wydającego interpretację.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.).

Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Katowicach Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej, ul. Traugutta 2a, 43-300 Bielsko-Biała.