IBPBI/1/415-1432/12/BK

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 749 z późn. zm.) oraz § 5 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.), Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z dnia 16 listopada 2012 r. (data wpływu do tut. Biura 19 listopada 2012 r.), uzupełnionym w dniu 11 lutego 2013 r. o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego, dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie możliwości uznania przychodów z tytułu świadczenia przez radcę prawnego pomocy prawnej z urzędu, za przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej - jest nieprawidłowe.

W dniu 19 listopada 2012 r. do tut. Biura wpłynął ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego, dotyczącej m.in. podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie możliwości uznania przychodów z tytułu świadczenia przez radcę prawnego pomocy prawnej z urzędu, za przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej. Wniosek powyższy nie spełniał wymogów formalnych, dlatego też pismem z dnia 1 lutego 2013 r. Znak: IBPP1/443-1197/12/ES, IBPBI/1/415-1332/12/BK wezwano do jego uzupełnienia, co też nastąpiło w dniu 11 lutego 2013 r.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca świadczy usługi prawnicze, jako radca prawny prowadzący kancelarię radcy prawnego (jest to jednoosobowa działalność gospodarcza). Rozlicza się z podatku dochodowego od osób prawnych (winno być fizycznych) na "zasadach ogólnych". Zdarzenia gospodarcze związane z tą działalnością ewidencjonuje w podatkowej księdze przychodów i rozchodów. Jest także podatnikiem VAT czynnym. W ramach swojej działalności, pełni także funkcję pełnomocnika z urzędu, jako radca prawny wskazywany przez Okręgową Izbę Radców Prawnych na wniosek właściwego sądu, w którym toczy się określona sprawa. Sądy zgodnie z otrzymaną interpretacją indywidualną prawa podatkowego przyjmują, że przychód pełnomocnika z urzędu z tytułu przyznanych po zakończeniu sprawy kosztów pomocy prawnej, udzielonej stronie z urzędu, stanowi przychód z tytułu działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 13 pkt 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: "ustawy PIT"). Jednocześnie ze względu na regulacje art. 5 ust. 1 pkt 1 i art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o podatku od towarów i usług (dalej: "ustawa VAT"), Wnioskodawca wystawia faktury VAT, jako podatnik VAT czynny, do którego z mocy odpowiednich przepisów ustawy VAT, nie ma zastosowania zwolnienie ze względu na obrót. Faktura jest każdorazowo wystawiana na kwotę wynikającą z postanowienia sądu (koszty przyznane z tytułu pomocy prawnej udzielonej z urzędu), która zgodnie z § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349), uwzględnia należny podatek VAT. Jako nabywca usługi w fakturze jest uwidoczniony sąd, a nie strona, której pomoc prawna była udzielona, co wynika z ustalonej w orzecznictwie interpretacji przepisów prawa podatkowego. Jednocześnie, sąd potrąca jako płatnik od kwoty brutto uwzględnionej w fakturze zaliczkę na podatek PIT, obliczając ją od kwoty netto. Zatem czynność prawna polegająca na świadczeniu pomocy prawnej z urzędu jest potwierdzona fakturą VAT i jako dokonywana w ramach działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów ustawy VAT, jest jednocześnie traktowana, jako działalność wykonywana osobiście w rozumieniu ustawy PIT, co powoduje w praktyce, że należność przypadająca do zapłaty od sądu nie jest w całości zapłacona Wnioskodawcy.

Wnioskodawca, z uwagi na prezentowany przez Niego pogląd, zalicza przychód z tytułu świadczonej pomocy prawnej z urzędu w kwocie netto wynikającej z faktury VAT do przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej, w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 3 i art. 14 ust. 1 ustawy PIT. Przychód ten jest ujawniany w księdze przychodów i rozchodów. Powoduje to oczywiście kolejne opodatkowanie PIT tego samego przychodu i odprowadzenie kolejnej zaliczki (o ile tak wynika z obliczonego podatku za dany miesiąc liczonego narastająco od początku roku).

Jak wskazuje Wnioskodawca, alternatywnym rozwiązaniem byłoby nie ujawnianie tego przychodu w podatkowej księdze przychodów i rozchodów, a jedynie w ewidencji sprzedaży VAT i tak byłoby, gdyby przyjąć, że przychód ten nie jest uzyskiwany z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej.

W związku z powyższym zadano m.in. następujące pytania:

(pytania oznaczone we wniosku nr 1 - 4)

Zdaniem Wnioskodawcy, powinien On zaliczać uzyskany w zaistniałym stanie faktycznym przychód, jako pochodzący z działalności gospodarczej, mimo, że sądy przyjmują, że jest to działalność wykonywana osobiście (art. 13 pkt 6 ustawy PIT). Jak twierdzi, ww. przychód winien traktować jak każdy inny przychód z tej działalności, uwzględnić w podatkowej księdze przychodów i rozchodów.

Według Wnioskodawcy, stanowisko to jest niezbyt dla niego korzystne, ponieważ oznacza podwójne opodatkowanie podatkiem PIT tej samej czynności. Z drugiej strony, jak zauważa niekorzystne jest potrącanie przez sąd, który uważa się za płatnika, zaliczki na podatek PIT, ponieważ w przypadku przychodów z działalności gospodarczej, opodatkowanej na "zasadach ogólnych" możliwe jest rozliczanie podatku z uwzględnieniem m.in. rzeczywistych kosztów uzyskania przychodu.

Wnioskodawca wskazuje także, iż jeżeli jakieś czynności prawne leżą w zakresie działalności gospodarczej, określonym przede wszystkim przy użyciu klasyfikacji PKD (w przypadku Wnioskodawcy PKD 69.10.Z, to m.in. reprezentowanie interesów jednej strony przeciw drugiej stronie przed sądem), ale również w zakresie faktycznie wykonywanej działalności gospodarczej, to nie można różnicować podatkowego charakteru danego rodzaju czynności w zależności od tego kto jest nabywcą towarów lub odbiorcą usług. Z tego powodu, Jego zdaniem, przepis art. 13 pkt 6 ustawy PIT, nie ma zastosowania do świadczenia pomocy prawnej z urzędu i jest jedynie po to, aby w pewnych szczególnych wypadkach można było znaleźć podstawę prawną do opodatkowania konkretnych przychodów osób fizycznych, pozostających w określonym stosunku prawnym z organami sądowymi lub innymi wymienionymi w tym przepisie (np. niektórzy biegli sądowi nie prowadzący działalności gospodarczej, ławnicy, tłumacze nie prowadzący działalności gospodarczej, itp.). Przepis ten mógłby wyjątkowo (w praktyce chyba prawie się to nie zdarza) mieć zastosowanie w przypadku świadczenia pomocy prawnej z urzędu przez osoby nie prowadzące działalności gospodarczej w zakresie świadczenia usług prawnych. Wyjątek ten potwierdza jednak regułę i jednocześnie potwierdza subsydiarny charakter art. 13 pkt 6 ustawy PIT.

Na potwierdzenie prezentowanego stanowiska Wnioskodawca powołał:

* wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 29 maja 2012 r. sygn. akt II FSK 2300/10,

* wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 14 czerwca 2011 r. sygn. akt I SA/Łd 309/11,

* wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 1 kwietnia 2011 r. sygn. akt III SA/Wa 2091/10.

Na tle przedstawionego stanu faktycznego, stwierdzam, co następuje:

Na wstępie zauważyć należy, iż świadczenie pomocy prawnej z urzędu regulują nie będące przepisami prawa podatkowego, a tym samym nie będące przedmiotem niniejszej interpretacji indywidualnej, przepisy m.in.:

* ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 1964 r. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.),

* ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r. poz. 270 z późn. zm.),

* ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 10, poz. 65 z późn. zm.).

Z treści art. 4 ust. 1 ustawy o radcach prawnych wynika, iż wykonywanie zawodu radcy prawnego polega na świadczeniu pomocy prawnej, z wyjątkiem występowania w charakterze obrońcy w postępowaniu karnym i w postępowaniu w sprawach o przestępstwa skarbowe.

Natomiast stosownie do treści art. 10 tej ustawy, jednostka organizacyjna zapewnia udział radcy prawnego w postępowaniu:

Także w przypadku udzielenia substytucji na podstawie przepisu art. 21 ust. 1 ustawy o radcach prawnych, pomoc prawną świadczy radca prawny, adwokat, prawnik zagraniczny wykonujący stałą praktykę w zakresie wynikającym z ustawy o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej, którym udzielono substytucji, a nie kancelaria prawna, czy jakikolwiek inny radca prawny zatrudniony w tej kancelarii.

Nadto podkreślić należy, że to sąd w trybie art. 117 § 4 kodeksu postępowania cywilnego decyduje o uwzględnieniu wniosku strony o ustanowienie dla niej adwokata lub radcy prawnego określonego w § 1 tego przepisu (w sprawach objętych treścią tej ustawy).

Podobnie, zgodnie z art. 254 § 1 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, rozpoznawanie wniosków o przyznanie prawa pomocy należy do wojewódzkiego sądu administracyjnego, w którym sprawa ma się toczyć lub już się toczy. Nie ma przy tym znaczenia, czy sąd zleca świadczenie pomocy prawnej z urzędu bezpośrednio, czy pośrednio (w trybie art. 253 tej ustawy z udziałem rady okręgowej izby radców prawnych lub okręgowej rady adwokackiej).

Jednocześnie, rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2002 r. Nr 163, poz. 1349 z późn. zm.), reguluje szczegółowe zasady ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata ustanowionego z urzędu (przepis § 1 pkt 3). W § 15 pkt 2 cytowanego rozporządzenia określono, iż koszty nieopłaconej pomocy prawnej ponoszone przez Skarb Państwa obejmują m.in. niezbędne, udokumentowane wydatki radcy prawnego.

Analiza przytoczonych wyżej przepisów jednoznacznie wskazuje zatem, iż pomocy prawnej z urzędu, na zlecenie sądu, udziela osobiście radca prawny (niezależnie od faktu, czy prowadzi On czy też nie pozarolniczą działalność gospodarczą i w jakiej formie), ewentualnie wyznaczony przez niego zastępca, po udzieleniu substytucji. Na podkreślenie zasługuje także fakt, iż wykonywanie zawodu radcy prawnego jest nieodłącznie związane z osobistą odpowiedzialnością (dyscyplinarną czy cywilną) w związku z podejmowanymi czynnościami.

Przenosząc powyższe, na grunt ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, stwierdzić należy, iż zgodnie z przepisami art. 10 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 361 z późn. zm.), odrębnymi źródłami przychodów są m.in.:

* działalność wykonywana osobiście (pkt 2) oraz

* pozarolnicza działalność gospodarcza (pkt 3).

Definicja pozarolniczej działalności gospodarczej zawarta została w art. 5a pkt 6 ww. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie z jej treścią, działalność gospodarcza albo pozarolnicza działalność gospodarcza, to działalność zarobkowa:

- prowadzona we własnym imieniu bez względu na jej rezultat, w sposób zorganizowany i ciągły, z której uzyskane przychody nie są zaliczane do innych przychodów ze źródeł wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1, 2 i 4-9.

Wyłączenie to obejmuje więc m.in. działalność wykonywaną osobiście, zdefiniowaną, jako odrębne źródło przychodów, wymienione w art. 10 ust. 1 pkt 2 cytowanej powyżej ustawy, której poszczególne kategorie wymieniono w art. 13 ustawy podatku dochodowym od osób fizycznych.

Zgodnie z art. 13 pkt 6 tej ustawy, za przychody z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2, uważa się przychody osób, którym organ władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, sąd lub prokurator, na podstawie właściwych przepisów, zlecił wykonanie określonych czynności, a zwłaszcza przychody biegłych w postępowaniu sądowym, dochodzeniowym i administracyjnym oraz płatników, z zastrzeżeniem art. 14 ust. 2 pkt 10, i inkasentów należności publicznoprawnych, a także przychody z tytułu udziału w komisjach powoływanych przez organy władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 9.

Wyodrębnienie w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych w katalogu przychodów z działalności wykonywanej osobiście, przychodów osób, którym organ władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, sąd lub prokurator, na podstawie właściwych przepisów, zlecił wykonanie określonych czynności - przy jednoczesnym zdefiniowaniu na użytek tej ustawy pojęcia pozarolniczej działalności gospodarczej - nie pozostawia wątpliwości, że źródłem tych przychodów nie jest pozarolnicza działalność gospodarcza, lecz zawsze działalność wykonywana osobiście, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy.

Biorąc powyższe pod uwagę stwierdzić należy, iż przychody radców prawnych, otrzymywane z tytułu pomocy prawnej, udzielanej na zlecenie sądu należy kwalifikować do przychodów, o których mowa w powołanym wyżej art. 13 pkt 6 w związku art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, co wiąże się stosownie do treści art. 41 ust. 1 tej ustawy, z obowiązkiem pobrania zaliczki na podatek dochodowy przez płatnika.

Z przedstawionego we wniosku stanu faktycznego wynika, iż Wnioskodawca jest radcą prawnym, prowadzącym jednoosobowo pozarolniczą działalność gospodarczą, w ramach której pełni funkcję pełnomocnika z urzędu jako radca prawny wskazywany przez Okręgową Izbę Radców Prawnych, na wniosek właściwego sądu, w którym toczy się określona sprawa.

Mając na względzie cyt. wyżej przepisy stwierdzić należy, iż przychody uzyskane z ww. tytułu należy zawsze zaliczyć do źródła, jakim jest działalność wykonywana osobiście, bez względu na fakt, czy Wnioskodawca prowadzi i w jakim zakresie pozarolniczą działalność gospodarczą. Na gruncie prawa podatkowego nie ma bowiem przeszkód, aby osoby prowadzące działalność gospodarczą równocześnie świadczyły na zlecenie sądu, czy organu samorządu zawodowego pomoc prawną z urzędu, uzyskując z tego tytułu przychody, o których mowa w art. 13 pkt 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Z uwagi na zaliczenie przychodów uzyskiwanych z prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej oraz ze świadczenia pomocy prawnej z urzędu na zlecenie sądów do odrębnych, autonomicznych źródeł przychodów, nie jest możliwe łączenie tychże przychodów oraz poniesionych w związku z ich uzyskaniem kosztów i ich wspólne opodatkowanie. Z tej też przyczyny, przychodów oraz kosztów związanych ze świadczeniem pomocy prawnej z urzędu Wnioskodawca nie może ujmować w podatkowej księdze przychodów i rozchodów prowadzonej w związku z wykonywaniem działalności gospodarczej. Nadmienić należy również, iż odrębność ww. źródeł przychodów nie spowoduje wystąpienia sytuacji, dwukrotnego opodatkowania tego samego dochodu przez Wnioskodawcę.

W związku z powyższym, stanowisko Wnioskodawcy należało uznać, za nieprawidłowe.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Odnosząc się natomiast do powołanych przez Wnioskodawcę wyroków sądów, należy stwierdzić, iż zostały one wydane w indywidualnych sprawach podmiotów, które o ich wydanie wystąpiły i nie są wiążące dla organu wydającego przedmiotową interpretację, tym bardziej, iż istnieje odmienna, od wskazanej przez Wnioskodawcę linia orzecznicza sądów.

Zauważyć również należy, iż postępowanie w sprawie dot. wydania interpretacji indywidualnej jest postępowaniem szczególnym, mającym charakter uproszczony, odrębny od postępowania podatkowego, uregulowanego w dziale IV Ordynacji podatkowej. W jego wyniku, organ udzielając interpretacji, przedstawia swój pogląd dotyczący rozumienia treści przepisów prawa podatkowego i sposobu ich zastosowania w odniesieniu do sytuacji indywidualnej wskazanej przez wnioskodawcę. Nie można zatem utożsamiać "trybu interpretacji" z postępowaniem podatkowym, a w konsekwencji i żądać, aby wydając interpretację organ, odnosił się do każdego powołanego we wniosku wyroku sądowego, czy też prowadził szeroko rozumianą polemikę z każdym poglądem wnioskodawcy.

W świetle powyższego, Organ podatkowy nie ma obowiązku w wydawanych interpretacjach indywidualnych dokonywać oceny prawnej oraz analizy powołanych przez stronę wyroków Sądów wydanych dla podmiotów innych niż strona.

Nadmienia się, iż w zakresie dotyczącym podatku od towarów i usług zostanie wydane odrębne rozstrzygnięcie.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie, ul. Rakowicka 10, 31-511 Kraków, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Katowicach Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej, 43-300 Bielsko-Biała, ul. Traugutta 2a.