FN7.054.7.2016 - Obowiązek uiszczania składek na pokrycie kosztów działania rzecznika finansowego i jego biura.

W odpowiedzi na interpelację nr 2922 Pani Poseł (...) w sprawie nierównego traktowania podmiotów w związku z obowiązkiem uiszczania składek na pokrycie kosztów działania rzecznika finansowego i jego biura proszę o przyjęcie poniższych wyjaśnień.

Na wstępie pragnę zaznaczyć, iż w mojej ocenie bezpodstawne zarzuty sformułowane w interpelacji Pani Poseł świadczą o niezrozumieniu mechanizmu zastosowanego do obliczania należnych składek na pokrycie kosztów funkcjonowania Rzecznika Finansowego i jego Biura, zwanych dalej "kosztami Rzecznika". Chciałbym zatem wyjaśnić sposób działania tego mechanizmu oraz wskazać, iż wszelkie rozwiązania dotyczące pokrywania kosztów Rzecznika nie są sprzeczne z przepisami ustawowymi.

Prawdą jest, że zgodnie z przepisem art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 10 października 2015 r. o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego i o Rzeczniku Finansowym (Dz. U. poz. 1348, z późn. zm.), zwanej dalej "ustawą", koszty Rzecznika ponoszą określone podmioty rynku finansowego. W rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 21 marca 2016 r. w sprawie terminów uiszczania, wysokości i sposobu obliczania należności na pokrycie kosztów działalności Rzecznika Finansowego i jego Biura (Dz. U. poz. 397 i 557), zwanym dalej "rozporządzeniem", zaprojektowano mechanizm obliczeniowy, który przewiduje rozliczenie roczne kosztów Rzecznika w oparciu o procentowy udział należnych zaliczek od danego podmiotu w sumie zaliczek należnych od wszystkich podmiotów rynku finansowego zobligowanych do dokonania wpłat. Podmioty rynku finansowego uiszczają kwartalnie należne zaliczki obliczane w oparciu o odpowiednią stawkę procentową i kwotę bazową, dostosowaną do specyfiki ich działalności (np. w przypadku zakładów ubezpieczeń jest to składka przypisana brutto, a w przypadku banków - suma bilansowa aktywów). W takiej sytuacji podmioty są rozliczane z wpłacanych zaliczek na podstawie faktycznych kosztów funkcjonowania Rzecznika Finansowego w roku, którego dotyczy rozliczenie. Minister Finansów w nowelizacji przywołanego rozporządzenia wprowadził przepisy przejściowe, które regulują materię dokonywania przez podmioty rynku finansowego, wymienione w art. 20 ust. 1 ustawy, wpłat zaliczek należnych od drugiego kwartału 2016 r. Tego rodzaju rozwiązanie zostało zastosowane w celu uniknięcia wątpliwości interpretacyjnych związanych z faktem, iż przedmiotowe rozporządzenie weszło w życie w drugim kwartale 2016 r. W takiej sytuacji niektóre podmioty sektora ubezpieczeniowego mogły już dokonać wpłat na pokrycie kosztów funkcjonowania Rzecznika Finansowego i jego Biura zgodnie z art. 63 ustawy, zgodnie z którym przepisy wykonawcze wydane na podstawie art. 22 ust. 3 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych (Dz. U. z 2013 r. poz. 290, z późn. zm.) pozostawały w mocy do dnia wejścia w życie przepisów wykonawczych wydanych na podstawie art. 20 ust. 5 ustawy, nie dłużej jednak niż przez 6 miesięcy od dnia jej wejścia w życie.

Minister Finansów zastosował zatem rozwiązanie, które pozwoli na transparentne rozliczenie dokonanych wpłat na pokrycie kosztów Rzecznika w roku 2016 w oparciu o faktycznie poniesione koszty Rzecznika i procentowy udział należnych zaliczek poszczególnych podmiotów rynku finansowego w sumie wszystkich należnych zaliczek za drugi, trzeci i czwarty kwartał 2016 r.

Należy podkreślić, iż koszty Rzecznika w 2016 r. poniosą wszystkie podmioty rynku finansowego wymienione w art. 20 ust. 1 ustawy. Nie można zatem mówić, iż rozporządzenie Ministra Finansów narusza ustawowe przepisy, gdyż zastosowane mechanizmy zapewnią rozliczenie zarówno odpowiedniej części kosztów poniesionych w roku 2015, jak i faktycznych kosztów poniesionych w całym 2016 r. zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy przez wszystkie podmioty rynku finansowego wymienione w tym przepisie.

Zastosowanie natomiast przepisów przejściowych pozwalających na wpłacanie zaliczki za pierwszy kwartał 2016 r. spowodowałoby trudności w rozliczeniu rocznym oraz doprowadziłoby do zbiegu wpłat na pokrycie kosztów Rzecznika w drugim kwartale 2016 r. (wpłacane byłyby wówczas należne wpłaty za 2015 r., należne zaliczki za pierwszy kwartał 2016 r. oraz zaliczki za drugi kwartał 2016 r.) co mogłoby niekorzystnie wpłynąć szczególnie na bardzo małe, lokalnie działające podmioty takie jak m.in. biura usług płatniczych czy banki spółdzielcze.

Odnosząc się do zarzutu niezgodności przyjętego rozwiązania z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej należy wskazać, iż Minister Finansów działał w zgodzie z art. 63 ustawy, który dopuszczał pobranie zaliczek za pierwszy kwartał 2016 r. na podstawie przepisów wykonawczych wydanych na podstawie art. 22 ust. 3 ustawy z o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych. Jeżeli w ocenie Pani Poseł tego rodzaju mechanizm jest naruszeniem równości podmiotów wobec prawa to należałoby odpowiednio zbadać pod tym kątem przepisy ustawy, której projektodawcami byli posłowie Klubu Parlamentarnego Platformy Obywatelskiej, a nie przepisy wykonawcze wydane na podstawie tej ustawy, tym bardziej, iż nie są one z tą ustawą sprzeczne.

Pragnę również podkreślić, iż przedłużające się prace nad rozporządzeniem były spowodowane szeregiem wątpliwości oraz niedoskonałości wynikających z ustawy, wyjątkowo szybko procedowanej pod koniec kadencji poprzedniego Parlamentu. Tytułem przykładu należałoby wskazać zwłaszcza nieprecyzyjne przepisy dotyczące funkcjonowania, finansowania i sytuacji prawnej Rzecznika Finansowego. Obecnie w Ministerstwie Finansów przepisy te są szczegółowo analizowane. W szczególności budzą wątpliwości kwestie dotyczące definicji poszczególnych podmiotów rynku finansowego oraz nieprecyzyjny katalog podmiotów zobowiązanych do ponoszenia kosztów Rzecznika. Do Ministerstwa Finansów wpływa szereg zapytań i sygnałów m.in. od oddziałów instytucji kredytowych i instytucji kredytowych prowadzących działalność transgraniczną na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej odnośnie do rozstrzygnięcia, czy podmioty te mają partycypować we wpłatach na pokrycie kosztów Rzecznika.

Wydaje się również, iż przepisy dotyczące samego funkcjonowania Rzecznika Finansowego i jego Biura nie są wystarczająco precyzyjne. W ustawie nie została m.in. doprecyzowana kwestia sprawowania nadzoru nad tą instytucją. Wątpliwości budzi również zastosowanie częściowego wyłączenia pracowników biura Rzecznika Finansowego spod reżimu przepisów ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (Dz. U. z 2014 r. poz. 1111, z późn. zm.).

Mając na względzie wagę kwestii należących do właściwości Rzecznika Finansowego wymaga rozważenia uczynienie z tej instytucji np. organu centralnej administracji rządowej, tak jak ma to miejsce w przypadku Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Odnosząc się z kolei do pytania i zarzutów dotyczących pomniejszania kosztów Rzecznika o przychody inne niż przychody z tytułu wpłat dokonywanych przez podmioty wymienione w art. 20 ust. 1 ustawy pragnę podkreślić, iż w przedmiotowym rozporządzeniu zastosowano mechanizm, który pomniejsza faktyczne koszty funkcjonowania Rzecznika przyjmowane do wyliczenia należnych wpłat za dany rok. Należy zaznaczyć, iż na podstawie art. 38 ustawy, w przypadku postępowania pozasądowego klient uiszcza opłatę w wysokości 50 zł na rachunek Rzecznika. Opłata ta ma na celu pokrycie części kosztów związanych z tym postępowaniem. Argument przedstawiony w interpelacji Pani Poseł wskazuje, iż wyłączenie przychodów z tej opłaty doprowadzi do obciążania poszczególnych klientów ciężarem ponoszenia kosztów Rzecznika. Należy jednak zauważyć, że również w tym zakresie przepisy ustawowe są nieprecyzyjne, gdyż niezależnie od tego, czy koszty przyjmowane do rozliczenia rocznego wpłat należnych na pokrycie kosztów Rzecznika ponoszonych przez podmioty rynku finansowego zostaną pomniejszone o przychody, które miały stanowić częściowe pokrycie kosztów (m.in. pozasądowego postępowania), czy też nie, klienci i tak będą częściowo finansować te postępowania z tych właśnie wpłat. Warto bowiem zauważyć, iż koszty pozasądowego postępowania są również wliczane do kosztów faktycznie ponoszonych przez Rzecznika, przyjmowanych do rozliczenia rocznego należnych wpłat od pomiotów rynku finansowego. W takiej sytuacji część tych kosztów byłaby pokrywana dwukrotnie, zarówno przez klientów (którzy z racji nieprecyzyjnych przepisów ustawy muszą te opłaty wnosić), jak i przez poszczególne podmioty. W takiej sytuacji mechanizm zastosowany w rozporządzeniu przeciwdziała podwójnemu finansowaniu tych samych kosztów.