DPS-4401-1964/06 - Postępowanie przedsiębiorstw zmierzających do unikania zobowiązań publicznoprawnych

Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Finansów - z upoważnienia prezesa Rady Ministrów - na interpelację nr 2009 w sprawie postępowania przedsiębiorstw zmierzających do unikania zobowiązań publicznoprawnych.

Szanowny Panie Marszałku! W związku z pismem Kancelarii Prezesa Rady Ministrów z dnia 7 kwietnia 2006 r., Nr DPS-4401-1964/06, przy którym przesłano pismo Marszałka Sejmu RP z dnia 31 marca 2006 r., Nr SPS-023-2009/06, wraz z interpelacją posła na Sejm RP Pana Marka Surmacza, z dnia 14 marca 2006 r., w sprawie postępowania przedsiębiorstw zmierzających do unikania zobowiązań publicznoprawnych, uprzejmie wyjaśniam, co następuje:

Z opisanego przez Pana posła postępowania niektórych przedsiębiorców można wnioskować, iż chodzi o przedsiębiorstwa powiązane. W takich przypadkach w przepisach ustaw podatkowych przewidziane są następujące uregulowania:

- art. 11 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 ze zm.) i art. 25 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.) pozwalają organom podatkowym szacować dochody podmiotów powiązanych w sytuacji, gdy w wyniku takich powiązań zostaną ustalone lub narzucone warunki różniące się od warunków rynkowych, wpływające na zaniżenie dochodu bądź niewykazywanie dochodów w ogóle;

- art. 9a ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych i art. 25a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nakładają na podatników dokonujących transakcji z podmiotami powiązanymi obowiązek dokładnego udokumentowania tych transakcji;

- rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 10 października 1997 r. w sprawie sposobu i trybu określenia dochodów podatników w drodze szacowania cen w transakcjach dokonywanych przez tych podatników (Dz. U. Nr 128, poz. 833 ze zm.) pozwala na prawidłowe szacowanie dochodów podatników w przypadku stosowania przez nich cen transferowych, czyli cen odbiegających od cen rynkowych.

Jednocześnie pragnę podkreślić, że praktyka funkcjonowania podmiotów powiązanych oraz uregulowania podatkowe w zakresie działalności tych podmiotów są przedmiotem licznych analiz dokonywanych również przez instytucje międzynarodowe (np. OECD). Polska administracja podatkowa aktywnie uczestniczy w tych pracach, czego efektem są wymienione uregulowania podatkowe.

Pragnę także zauważyć, iż przedmiotowa interpelacja odnosi się do spółek zdefiniowanych w ustawie z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037 ze zm.) jako spółka dominująca, spółka zależna oraz spółka powiązana.

Tego rodzaju konstrukcje prawne w zakresie działania spółek zostały w naszym systemie prawnym dopuszczone, podobnie jak w systemach innych państw.

Spółka dominująca oraz zależna zostały zdefiniowane w art. 4 § 1 pkt 4 ksh, natomiast spółka powiązana w art. 4 § 1 pkt 5 ksh.

W ujęciu Kodeksu spółek handlowych pomiędzy pojęciem spółki powiązanej a pojęciem spółki zależnej zachodzi stosunek krzyżowania. Może bowiem istnieć spółka powiązana, która jest spółką zależną, natomiast nie każda spółka zależna musi być spółką powiązaną (np. jeżeli spełnia tylko cechy, o których mowa w art. 4 § 1 pkt 4 lit. b, c, d). Podobnie spółka powiązana nie musi być spółką zależną, jeżeli posiadająca w niej ponad 20% głosów na zgromadzeniu wspólników inna spółka nie będzie miała większości.

Kodeks spółek handlowych wprowadził szereg przepisów, które mają na celu wyeliminowanie możliwości obchodzenia prawa przez tworzenie spółek zależnych. Do tych przepisów, tzw. przepisów uszczelniających ksh, należą: art. 200 § 1, art. 214 § 3, art. 362 § 4, art. 366 § 1, art. 387 § 3, art. 394 § 2, a także art. 15 § 2 ksh.

W świetle przedstawionego w interpelacji problemu istotną regulacją jest również przepis art. 7 ksh, który nakłada określone obowiązki rejestrowe na tego typu spółki. Przepis ten stanowi, iż w przypadku zawarcia między spółką dominującą a spółką zależną umowy przewidującej zarządzanie spółką zależną lub przekazywanie zysku przez taką spółkę złożeniu do akt rejestrowych podlega wyciąg z umowy zawierający postanowienia, które określają zakres odpowiedzialności spółki dominującej za szkodę wyrządzoną spółce zależnej z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy oraz zakres odpowiedzialności spółki dominującej za zobowiązania spółki zależnej wobec jej wierzycieli. W tym przypadku rejestr spełnia funkcję ostrzegawczą dla kontrahentów (wierzycieli) spółki zależnej.

Ze wskazanych wyżej przepisów uszczelniających na uwagę zasługują też przepisy art. 214 § 3 oraz art. 387 § 3 ksh wprowadzające zakaz powoływania określonych osób do organów spółek zależnych. Przepisy te wprowadzają bezwzględny zakaz łączenia funkcji członka zarządu i rady nadzorczej w ramach stosunku spółki zależnej i dominującej.

W odniesieniu do przytoczonego w interpelacji przykładu, w którym spółka zależna posiadała kapitał zakładowy jedynie w wysokości 10.000 zł, wymaga wyraźnego zaznaczenia, że obowiązujące przepisy Kodeksu spółek handlowych wymagają, by minimalny kapitał spółki z o.o. wnosił 50.000 zł (art. 154 § 1 ksh), natomiast akcyjnej - 500 000 zł (art. 308 § 1 ksh).

Stosownie do art. 624 Kodeksu spółek handlowych istniejące przed wejściem w życie kodeksu spółki kapitałowe zostały zobowiązane do odpowiedniego podwyższenia kapitału zakładowego. Niewykonanie tych obowiązków obecnie może prowadzić do wydania przez sąd rejestrowy postanowienia o rozwiązaniu spółki. Każdy ma prawo poinformowania sądu rejestrowego o naruszeniu przez spółkę przepisu art. 624 ksh.

Indywidualne przypadki "zmuszania" pracowników do podjęcia zatrudnienia w spółce zależnej powinny być zgłaszane Państwowej Inspekcji Pracy.

Omówione przepisy, chociaż zmierzają do wyeliminowania nadużyć ze strony spółek, to jednak w pełni nie zapobiegną poszukiwaniom przez spółki możliwości obchodzenia prawa. Z tych względów przepisy Kodeksu spółek handlowych będą podlegały dalszej analizie w tym zakresie.