DI/200000/43/1058/2023 - Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne - ulga na start i preferencyjne składki

Na podstawie art. 34 ust. 1 i ust. 5 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2023 r. poz. 221 z późn. zm.) w związku z art. 83d ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1230 z późn. zm.), Zakład Ubezpieczeń Społecznych (dalej: Zakład) stanowisko Pana (...) (dalej: Przedsiębiorca) przedstawione we wniosku złożonym w dniu 4 listopada 2023 r. uznaje za:

Wnioskiem złożonym w dniu 4 listopada 2023 r., uzupełnionym w dniu 15 listopada 2023 r. Przedsiębiorca (...) wystąpił do Zakładu o wydanie interpretacji indywidualnej w trybie art. 34 ustawy - Prawo przedsiębiorców.

Opis stanu faktycznego Przedsiębiorcy:

Przedsiębiorca wskazał, że od 1 października 2021 r. do 30 września 2022 r. był na stażu podyplomowym, po ukończonych studiach na kierunku lekarsko-dentystycznym. Po ukończonym stażu, dnia 1 listopada 2022 r. założył jednoosobową działalność gospodarczą i świadczy usługi dla trzech podmiotów, z których jeden to ten, który zatrudniał Przedsiębiorcę podczas stażu na umowę o pracę. Przedsiębiorca wskazał, że nie prowadzi lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej nie prowadził pozarolniczej działalności. Staż należy odbyć obowiązkowo, aby uzyskać pełne prawo wykonywania zawodu i móc wykonywać pełen zakres usług w stosunku do pacjenta przewidziany prawem. Na stażu otrzymuje się tymczasowe, niepełne prawo wykonywania zawodu, które determinuje zakres usług, które mogą być świadczone na rzecz pacjenta. Przede wszystkim stażysta przyucza się do zawodu wykonując tylko niektóre czynności, które może wykonywać lekarz dentysta. Wszelkie działania, które stażysta może podjąć muszą zostać zaakceptowane przez lekarza opiekuna i być wykonywane w jego obecności. Stażysta nie ma prawa samodzielnie decydować o procesie diagnostycznym, leczniczym czy terapeutycznym. Jego obowiązkiem jest asysta lekarzowi opiekunowi, obserwacja i nauka przez oglądanie. Stażysta otrzymuje stałe wynagrodzenie z tytułu umowy o pracę, nie otrzymuje wynagrodzenia od usługi jaką wspólnie z lekarzem opiekunem świadczył na rzecz pacjenta.

Natomiast będąc lekarzem dentystą Przedsiębiorca samodzielnie podejmuje decyzję co do czynności diagnostycznych, leczniczych bądź terapeutycznych i samodzielnie je wykonuje będąc osobą odpowiedzialną za te decyzje. Przedsiębiorca może świadczyć cały wachlarz świadczeń przewidziany polskim prawem, a pacjent płaci za konkretną, wykonaną usługę.

Przedsiębiorca poinformował, że nie prowadzi i w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej nie prowadził pozarolniczej działalności.

Stanowisko Przedsiębiorcy

Zdaniem Przedsiębiorcy ustawodawca określił, iż wyżej wymienione przywileje nie przysługują osobie, która wykonuje usługi będąc na własnej działalności na rzecz byłego pracodawcy, u którego wykonywał te same lub chociaż część tych samych usług w ramach umowy o pracę. Przedsiębiorca uważa, że jego sytuacja jest inna i bardziej skomplikowana. Będąc na stażowej umowie o pracę żadna z usług nie była tożsama z obecnymi, które świadczy w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej, choć w ocenie Przedsiębiorcy mogą wydawać się podobne. Będąc na stażu Przedsiębiorca głównie się przyuczał do zawodu, asystując lekarzowi prowadzącemu, który wykonywał szereg zabiegów leczniczych, profilaktycznych, diagnostycznych itd. Jak wskazuje Przedsiębiorca, jego miejsce było głównie po drugiej stronie fotela dentystycznego na miejscu asysty stomatologicznej, co dawało możliwość nauki. Niepełne prawo wykonywania zawodu nie pozwalało samodzielnie decydować oraz realizować świadczeń na rzecz pacjentów. Jedynie co mógł robić to obserwacja co wykonuje lekarz prowadzący poprzez czynną lub czasami bierną asystę (obserwacja jako osoba trzecia zza pleców lekarza). Zdarzały się sytuacje, gdzie przed zabiegiem konsultował z opiekunem rodzaj leczenia jaki uważa za najlepszy dla pacjenta, lecz nie prowadził ani części tego procesu samodzielnie, rola jego ograniczała się do asysty i uczeniu się przez obserwację. Wszystkie wystawiane recepty, zaświadczenia oraz zlecenia były realizowane przez lekarza opiekuna a jego zadaniem było uczyć się i wyciągać wnioski. Najlepszym przykładem na nietożsamość tych usług jest fakt, iż podczas stażu Przedsiębiorca nie miał własnego stanowiska pracy i własnej puli pacjentów, więc siłą rzeczy nie mogły to być usługi tożsame.

Zdaniem Przedsiębiorcy, jeżeli chodzi o własne stanowisko w sprawie ulgi na start oraz preferencyjnych składek uważa, że powinny mu przysługiwać. Czynności wykonywane na stażu, które opisał są diametralnie różne od tych, które wykonuje aktualnie. Również w obu załączonych do pierwszego pisma ogólnego umowach, stanowiska pracy różnią się od siebie, bo przecież lekarz dentysta - stażysta, a lekarz dentysta to zupełnie różne stanowiska pracy i nie ma możliwości (co nawet reguluje prawo) aby choć jedna usługa pokrywała się w stu procentach. Owszem, te mogą być podobne, bo przecież stażysta przyucza się do bycia docelowo lekarzem dentystą, ale nie ma możliwości aby były takie same, co wynika chociażby z faktu, że stażyście nie przysługuje pełne prawo wykonywania zawodu, stażysta nie otrzymuje wynagrodzenia za wykonaną usługę, nie posiada własnego stanowiska pracy, własnej puli pacjentów, nie może nawiązać współpracy w ramach kontraktu z NFZ -em, nie ma możliwości/obowiązku wykupywania policy OC, nie posiada niezbędnych certyfikatów, których otrzymanie wiąże się ze zdaniem egzaminów organizowanych przez izby lekarskie i które są obowiązkowe, nie może wystawić recepty, podpisać planu leczenia oraz nie posiada własnej pieczątki. Również Przedsiębiorca uważa, że krzywdząca dla niego byłaby sytuacja, gdzie po zakończonym stażu, otwiera działalność i świadczy usługi na rzecz podmiotu, w którym odbywał staż, a jego rówieśnicy, którzy również założyli działalność, ale zmienili podmiot, w którym świadczą usługi mogą korzystać z ulg przewiedzianych dla rozpoczęcia działalności tylko dlatego, że zmienili miejsce świadczenia usług na inne. Podsumowując, stanowisko w tej sprawie jest jednoznaczne. Ulga na start oraz preferencyjne składki powinny Przedsiębiorcy przysługiwać.

Analiza stanu faktycznego w świetle stanu prawnego

Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym oraz opłacania składek na te ubezpieczenia regulują przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Stosownie do treści art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 12 ust. 1 i art. 13 pkt 4 tej ustawy, osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie art. 36aa oraz przepisów ustawy z 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców. Natomiast zgodnie z art. 11 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych osoby prowadzące pozarolniczą działalność podlegają ubezpieczeniu chorobowemu dobrowolnie, na swój wniosek.

Jednocześnie w myśl art. 18 ust. 1 ustawy - Prawo przedsiębiorców - przedsiębiorca będący osobą fizyczną, który podejmuje działalność gospodarczą po raz pierwszy albo podejmuje ją ponownie po upływie co najmniej 60 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia i nie wykonuje jej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywał w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej, nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez okres 6 miesięcy od dnia podjęcia działalności gospodarczej. Natomiast zgodnie z art. 8 ust. 6a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność nie uważa się w rozumieniu niniejszej ustawy osoby fizycznej, o której mowa w art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców.

Z powyższego wynika, że osoba rozpoczynająca wykonywanie działalności gospodarczej po raz pierwszy lub po upływie co najmniej 60 miesięcy od dnia zawieszenia lub zakończenia poprzedniej działalności i nie wykonująca w ramach tej działalności na rzecz byłego pracodawcy czynności wykonywanych uprzednio w ramach stosunku pracy, przez okres 6 miesięcy od dnia podjęcia tej działalności nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym (tzw. ulga na start).

W myśl natomiast art. 18a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia. Stosownie do ustępu 2 pkt 1 i 2 tego artykułu, z opłacania składek od podstawy wymiaru w wysokości zadeklarowanej kwoty, nie niższej jednak niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia nie mogą skorzystać osoby, które: prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej prowadziły pozarolniczą działalność a także wykonują działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.

Jednocześnie zgodnie z art. 18aa ust. 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, przepis art. 18a ust. 1 stosuje się również do przedsiębiorców będących osobami fizycznymi, którzy kontynuują działalność gospodarczą po upływie okresu, o którym mowa w art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców. W takim przypadku okres 24 miesięcy kalendarzowych liczy się od dnia objęcia ubezpieczeniami na zasadach określonych w art. 18a ust. 1 i art. 36.

Mając na uwadze brzmienie powyżej wskazanych przepisów zauważyć należy, że zarówno art. 18 ust. 1 ustawy - Prawo przedsiębiorców, jak i art. 18a ust. 2 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych uzależniają możliwość skorzystania przez przedsiębiorcę z tzw. ulgi na start (tj. braku obowiązku ubezpieczeń społecznych w okresie pierwszych 6 miesięcy), jak i opłacania składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzonej działalności od podstawy wymiaru w wysokości nie niższej niż 30% minimalnego wynagrodzenia, od spełnienia przesłanki niewykonywania w ramach prowadzonej działalności na rzecz byłego pracodawcy czynności tożsamych do uprzednio (w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym) wykonywanych w ramach stosunku pracy.

Powyższe oznacza, iż zakres czynności świadczonych na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy, na rzecz którego wykonywana jest działalność nie może choćby częściowo pokrywać się z zakresem obowiązków wykonywanych w ramach stosunku pracy. Przez zwrot "czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności" należy rozumieć czynności powierzone przez pracodawcę i wykonywane przez pracownika w ramach stosunku pracy.

Należy zaznaczyć w tym miejscu, że wystarczy aby zakres wykonywanej przez daną osobę działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy choćby w części pokrywał się z czynnościami wykonywanymi w ramach łączącego ją uprzednio z tym pracodawcą stosunku pracy, żeby osoba rozpoczynająca prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej nie miała prawa do ulgi na start, o której mowa w art. 18 ust.l ustawy - Prawo przedsiębiorców oraz do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne w rybie art. 18a ust.l ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych tj. od podstawy wymiaru składek nie niższej niż 30% minimalnego wynagrodzenia. Dopiero, gdy wykonywana w ramach prowadzonej działalności praca ma zupełnie inny charakter niż zakres czynności świadczonych w okresie zatrudnienia na podstawie umowy o pracę - osoba prowadząca działalność może skorzystać z preferencyjnej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.

W konsekwencji, w sytuacji, gdy zakres wykonywanych czynności na rzecz byłego pracodawcy na rzecz którego wykonywana jest działalność choćby w części pokrywa się z zakresem czynności wykonywanych uprzednio przez pracownika, warunek braku tożsamości czynności wykonywanych w ramach stosunku pracy i działalności gospodarczej nie zostanie spełniony.

Na potwierdzenie powyższego przywołać można orzecznictwo sądowe dotyczące wprawdzie wyłącznie zapisów art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, ale z uwagi na treść znajdujące również swoje odniesienie do uprawnień wynikających z art. 18 ustawy - Prawo przedsiębiorców. Wskazać tu można m.in. na wyrok Sądu Najwyższego z 23 marca 2010 r. (I UK 323/09), z którego treści wynika, iż (...) usługi zdrowotne (w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego) świadczone przez lekarza prowadzącego działalność gospodarcza (zawodową) w formie indywidualnej praktyki lekarskiej na rzecz podmiotu, w którym był zatrudniony jako stażysta, wyłączają możliwość preferencyjnego ustalenia wysokości składki na zasadach opisanych w art. 18a ustawy systemowej, gdy usługi te odpowiadają czynnościom wykonywanym w ramach stosunku pracy (...). W ocenie Sądu Najwyższego, (...) wykonywanie, przez lekarza prowadzącego indywidualną praktykę lekarską działalności gospodarczej (zawodowej) na rzecz byłego pracodawcy, w postaci świadczenia usług zdrowotnych nie może być uznane, z powodu uzyskania kwalifikacji do samodzielnego wykonywania tych czynności, za nieodpowiadające czynnościom wykonywanym przez tego lekarza w ramach stosunku pracy, w sytuacji, gdy zakres obowiązków wynikających z umowy cywilnoprawnej i wcześniej wykonywanej umowy o pracę są tożsame. Dopiero ustalenie, że świadczone w ten sposób usługi na rzecz byłego pracodawcy, nie odpowiadają czynnościom wykonywanym w ramach stosunku pracy, umożliwia skorzystanie z preferencyjnych składek na ubezpieczenie społeczne (...).

Również Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z 14 stycznia 2015 r. (III A Ua 1263/14), stwierdził, że (...) jedynie ze względu na okoliczność braku uprawnień wnioskodawcy do wykonywania tych czynności samodzielnie, wobec ustawowego wymogu odbycia stażu będącego niezbędnym elementem doskonalenia zawodowego lekarzy, usługi medyczne świadczone były pod nadzorem lekarza dentysty posiadającego pełne uprawnienia do wykonywania zawodu. W ocenie Sądu Apelacyjnego sama ta okoliczność nie przesadza, iż Wnioskodawca wykonywał inne czynności z zakresu opieki zdrowotnej - stomatologicznej, niż czynności świadczone w ramach prowadzonej działalności gospodarczej na rzecz tego podmiotu". Ponadto Sąd Apelacyjny zauważył, że usługi w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego świadczone przez lekarza stomatologa prowadzącego indywidualną praktykę lekarską, jak i lekarza stomatologa stażysty na podstawie umowy o pracę, należy kwalifikować zgodnie z ustawą z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza I lekarza dentysty. Zgodnie z tą ustawą lekarz stomatolog prowadzący indywidualną praktykę nie świadczy innych usług z zakresu ochrony zdrowia od lekarza dentysty stażysty. Z kolei z przedstawionego przez wnioskodawcę we wniosku stanu faktycznego nie wynika, aby czynności z zakresu opieki dentystycznej świadczone w czasie stażu i później w ramach wykonywanej praktyki lekarskiej w przeważającym zakresie się nie pokrywały.

W świetle powyższego, Przedsiębiorca, który prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą oraz w ramach tej działalności wykonuje usługi na rzecz byłego pracodawcy, które chociażby w części pokrywają się z czynnościami wykonywanymi w ramach stosunku pracy - nie jest uprawniony do skorzystania z tzw. "ulgi na start", o której mowa w art. 18 ust. 1 ustawy - Prawo przedsiębiorców, a w dalszej kolejności z uprawnienia do deklarowania i opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od podstawy wymiaru określonej w art. 18a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych tj. w wysokości zadeklarowanej kwoty nie niższej jednak niż 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Stanowisko Zakładu

Mając powyższe na uwadze, przedstawiony we wniosku złożonym w dniu 4 listopada 2023 r., uzupełnionym w dniu 15 listopada 2023 r., przez Przedsiębiorcę opis stanu faktycznego, własne stanowisko oraz obowiązujące przepisy Zakład, uznaje stanowisko za:

Decyzja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez Przedsiębiorcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie jego zaistnienia.

Wydana decyzja wiąże Zakład wyłącznie w sprawie przedsiębiorcy, na którego wniosek została wydana. Stosownie do art. 35 ust. 1 i ust. 2 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców niniejsza decyzja nie jest wiążąca dla Przedsiębiorcy, natomiast jest wiążąca dla Zakładu, do czasu jej zmiany lub uchylenia.

Od niniejszej decyzji przysługuje, zgodnie z art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, w związku z art. 34 ust. 5 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców, odwołanie do Sądu Okręgowego w.

Odwołanie wnosi się na piśmie za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS, która wydała decyzję lub do protokołu sporządzonego przez tę jednostkę, w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji.