DI/100000/43/868/2019 - Zastosowanie ulgi na start. Preferencyjna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne

Na podstawie art. 34 ust. 1 i ust. 5 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2019 r. poz. 1292), w związku z art. 83d ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 300 z późn. zm.), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Gdańsku uznaje za prawidłowe stanowisko przedstawione we wniosku (...) z dnia 3 września 2019 r. złożonym w dniu 6 września 2019 r., w przedmiocie dotyczącym:

- niepodlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez okres 6 miesięcy od dnia podjęcia działalności gospodarczej,

- prawa do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od zadeklarowanej kwoty, nie niższej niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.

Dnia 6 września 2019 r. do Oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku wpłynął wniosek (...) o wydanie interpretacji indywidualnej.

Wnioskodawczyni w treści wniosku wskazała, że w okresie od stycznia 2016 r. do końca grudnia 2018 r. odbyła aplikację przy (...). Od dnia 2 stycznia 2016 r. do dnia 31 grudnia 2018 r. wnioskodawczyni była zatrudniona na podstawie umowy o pracę w (...) pełnym wymiarze czasu pracy w (...) na stanowisku aplikanta adwokackiego, za wynagrodzeniem. Do zakresu obowiązków wnioskodawczyni należało w szczególności: sporządzanie projektów pism procesowych, umów, kontakt telefoniczny z sądami, urzędami oraz z klientami kancelarii, zastępowanie adwokatów na rozprawach, zgodnie z udzielonym przez nich upoważnieniem. W (...) przyjęto model ścisłego nadzoru nad aplikantami. Aplikanci wykonują każdą czynność każdorazowo po otrzymaniu szczegółowych wytycznych od adwokata. Czynności wykonywane przez wnioskodawczynię podlegały nadzorowi adwokata będącego partnerem w kancelarii. Wnioskodawczyni nie była uprawniona do tego aby rozstrzygać dany problem samodzielnie. Nie decydowała samodzielnie gdzie, o której godzinie przyjdzie do pracy i o której ją skończy. Wnioskodawczyni nie była uprawniona do podpisywania sporządzonych projektów pism procesowych oraz nie była uprawniona do ustalania tzw. strategii procesowej. Czynności te miały charakter w głównej mierze czynności biurowych. Projekty sporządzanych pism były sprawdzane, poprawiane i akceptowane przez adwokata z (...)

Wykonywane czynności nie obejmowały samodzielnego prowadzenia spraw klienta w całości. Wnioskodawczyni jako aplikant miała ograniczony kontakt z klientami, który polegał na odbieraniu dokumentów lub wyjaśnień. Wszystkie działania wnioskodawczyni były wykonywane na zlecenie adwokata - partnera w (...) i wymagały każdorazowej akceptacji. Przez cały okres zatrudnienia w kancelarii wnioskodawczyni posiadała status aplikanta adwokackiego. Po ustaniu zatrudnienia aż do podjęcia działalności gospodarczej wnioskodawczyni pozostawała bez pracy i była zarejestrowana w urzędzie pracy w (...) .

Z dniem 27 czerwca 2019 r. wnioskodawczyni została wpisana na listę adwokatów pod numerem wpisu (...). Z dniem 3 września 2019 r. wnioskodawczyni rozpoczęła prowadzenie działalności gospodarczej pod firmą (...)

Wnioskodawczyni wskazuje, że w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej nie prowadziła działalności pozarolniczej. W ramach prowadzonej działalności gospodarczej wnioskodawczyni planuje świadczyć usługi prawne, m.in. na rzecz byłego pracodawcy (...). Zakres usług obejmowałby w szczególności prowadzenie spraw sądowych i pozasądowych w zakresie każdorazowo ustalonym przez strony. W zakres usług wchodziołoby m.in. reprezentowanie klientów na rozprawach, sporządzanie i podpisywanie pism procesowych, opinii prawnych, umów oraz bieżąca obsługa klientów. Wnioskodawczyni będzie samodzielnie kontaktować się z klientami oraz ustalać taktykę prowadzenia spraw. Czynności podejmowane przez wnioskodawczynię nie będą poddawane kontroli takiej jak praca na stanowisku aplikanta adwokackiego i nie będą wiązały się z podporządkowaniem i podległością. Wnioskodawczyni Wskazuje, że jako przedsiębiorca będzie współpracowała ze swoim poprzednim pracodawcą - (...) (na rzecz którego wykonywała pracę w poprzednim roku kalendarzowym) i w ramach tej współpracy nie będzie wykonywała tych czynności, które wykonywała będąc zatrudniona na podstawie umowy o pracę.

W ocenie wnioskodawczyni podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe adwokata wykonującego działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy z dnia 26 maja 1992 r. prawo o adwokaturze w okresie pierwszych 24 miesięcy od dnia rozpoczęcia wykonywania tej działalności może stanowić zadeklarowana kwota, nie niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia z art. 18a ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz zastosowanie ma art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 2018 r. prawo przedsiębiorców, także wówczas gdy działalność tę wykonuje między innymi na rzecz byłego pracodawcy, u którego był zatrudniony jako aplikant adwokacki, nie posiadając uprawnień adwokata. Stanowisko wnioskodawczyni zgodne jest ze stanowiskiem Sądu Najwyższego wyrażonym w:

Wnioskodawczyni wskazała, że przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy, podkreślenia wymaga że w okresie trwania aplikacji adwokackiej tj. od stycznia 2016 r. do grudnia 2018 r. zatrudniona była na stanowisku aplikanta adwokackiego w (...).

W okresie zatrudnienia w wnioskodawczyni nie posiadała statusu adwokata, co miało bezpośredni wpływ na zakres zadań i obowiązków powierzonych jej przez byłego pracodawcę.

Zdaniem wnioskodawczyni Sąd Najwyższy słusznie zwrócił uwagę na fakt, iż zakres uprawnień aplikanta adwokackiego określony został w art. 77 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. prawo o adwokaturze w ten sposób, że po odbyciu określonego czasu aplikacji adwokackiej może on zastępować adwokata przed niektórymi sądami. Aplikacja adwokacka ma zaś na celu przygotowanie aplikanta do wykonywania zawodu adwokata. W myśl art. 1 ust. 3 tej ustawy adwokat w wykonywaniu swojego zawodu jest niezależny i podlega wyłącznie ustawom, w związku z potrzebą zagwarantowania niezależności adwokata, wart. 4b ust. 1 pkt 1 został wprowadzony zakaz pozostawania adwokata w stosunku pracy. Tymczasem ratio legis art. 18a ust. 2 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych było przeciwdziałanie wymuszonemu samozatrudnieniu w miejsce umowy o pracę. Zawód adwokata polega na świadczeniu pomocy prawnej, w szczególności udzielaniu porad prawnych, sporządzaniu pism procesowych, opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych, występowaniu przed sądami, urzędami. Czynności, które wnioskodawczyni wykonywała na rzecz (...) jako aplikant adwokacki nie pokrywają się z czynnościami wykonywanymi przez nią jako adwokata w ramach usług prawnych. Pomiędzy statusem, obowiązkami i uprawnieniami aplikanta adwokackiego a adwokata zachodzą zasadnicze różnice, które pozwalają na przyjęcie, iż czynności wykonywane na rzecz byłego pracodawcy nie wchodzą w zakres czynności, które będą wykonywane przez wnioskodawczynię w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

Mając na uwadze powyższe, a także fakt iż wnioskodawczynię obejmuje zakaz pozostawania w stosunku pracy zgodnie z ustawą prawo o adwokaturze, uznać należy zdaniem wnioskodawczyni, iż w niniejszym stanie faktycznym nie zachodzi przesłanka wyłączająca prawo do zastosowania obniżonej stawki oraz tzw. "ulgi na start". Mając na uwadze treść wniosku oraz obowiązujące przepisy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Gdańsku stwierdza, co następuje:

Stanowisko przedsiębiorcy przedstawione we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej w części dotyczącej:

- niepodlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez okres 6 miesięcy od dnia podjęcia działalności gospodarczej uznać należy za prawidłowe,

- prawa do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od zadeklarowanej kwoty, nie niższej niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej uznać należy za prawidłowe.

Zgodnie z art. 34 ust. 1 ustawy - Prawo przedsiębiorców, przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu lub właściwej państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie wyjaśnienia, co do zakresu i sposobu stosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej lub składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie (interpretacja indywidualna).

Jednocześnie stosownie do art. 83d ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, Zakład wydaje interpretacje indywidualne, o których mowa w art, 34 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców, w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Solidarnościowy Fundusz Wsparcia Osób Niepełnosprawnych, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek.

Obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym podlega osoba, która posiada określony tytuł do ubezpieczeń wskazany przez ustawodawcę. Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym uregulowane zostały w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych. I tak, w myśl art. 6 ust. 1 tej ustawy prawodawca wskazał katalog podmiotów objętych obowiązkiem ubezpieczenia emerytalnego i ubezpieczeń rentowych. Wyliczenie zawarte we wskazanym, przepisie jest wyczerpujące i ma charakter zamknięty. Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 12 ust. 1 w zw. z art. 13 ust. 4 powołanej ustawy, osoby prowadzące pozarolniczą działalność podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie art. 36aa oraz przepisów ustawy z dnia S marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców. Natomiast, zgodnie z art. 11 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, osoby prowadzące pozarolniczą działalność podlegają ubezpieczeniu chorobowemu dobrowolnie, na swój wniosek.

Stosownie do treści art. 18 ust. 1 ustawy - Prawo przedsiębiorców przedsiębiorca będący osobą fizyczną, który podejmuje działalność gospodarczą po raz pierwszy albo podejmuje ją ponownie po upływie co najmniej 60 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia | nie wykonuje jej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywał w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej, nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez okres 6 miesięcy od dnia podjęcia działalności gospodarczej. T powyższego wynika, że w sytuacji gdy osoba rozpoczynająca wykonywanie działalności gospodarczej podejmuje ją po raz pierwszy lub podejmuje ją ponownie, ale od zakończenia poprzedniej działalności lub od dnia jej ostatniego zawieszenia upłynął okres co najmniej 60 miesięcy, a w ramach prowadzonej działalności gospodarczej nie wykonuje na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dnie rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywała w ramach stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności, przez okres 6 miesięcy od dnia podjęcia tej działalności, nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, o których stanowi powyżej powołany art. 6 ust. 1 pkt 5 i powiązany z nim art. 12 ust. 1.

Powyższa 6 miesięczna ulga jest uprawnieniem i nie jest obowiązkowa, a więc to od przedsiębiorcy zależy, czy z niej skorzysta. W przypadku rezygnacji z ww. ulgi do czego prowadzący działalność ma prawo zgodnie z art. 18 ust. 2 Prawo przedsiębiorców, przedsiębiorca nie będzie mógł skorzystać z tego uprawnienia ani wstecz, ani na bieżąco (jeśli nie upłynęło jeszcze 6 miesięcy). Kolejny raz będzie mógł skorzystać z ww. ulgi na dopiero po upływie 60 miesięcy kalendarzowych od dnia jej zakończenia bądź zawieszenia.

Reasumując, wobec oświadczenia Wnioskodawczyni, iż w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej nie prowadziła działalności pozarolniczej oraz oświadczeniem iż czynności, które będzie wykonywała na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej wykonywała w ramach stosunku pracy nie wchodzą w zakres wykonywanej działalności gospodarczej stanowisko w części dotyczącej prawa do zwolnienia z obowiązku ubezpieczeń społecznych przez okres 6 miesięcy od dnia podjęcia działalności gospodarczej, należało uznać za prawidłowe.

Natomiast w odniesieniu do osób rozpoczynających prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej prawodawca na mocy art. 18a ust. 1 tej ustawy przyznał uprawnienie polegające na możliwości opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe przez okres pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej od podstawy wymiaru składek stanowiącej zadeklarowaną kwotę nie niższą jednak niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę. Przepis ten bowiem stanowi, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1, w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej stanowi zadeklarowana kwota, nic niższa jednak niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia. Możliwość ta jednak, jak stanowi art. 18 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie ma zastosowania w odniesieniu do osób które:

- prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej prowadziły pozarolniczą działalność;

- wykonują działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej. Prawo do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od podstawy wymiaru składek, w wysokości o której mowa w art. 18a ust. 1 ustawy o systemie, ubezpieczeń społecznych, będzie każdorazowo zależało od spełnienia przez obu ww. przesłanek.

Zgodnie z pierwszą z przesłanek, prawo do opłacania składek od podstawy nie niższej niż 30% minimalnego wynagrodzenia nic posiadają osoby, które już prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej prowadziły działalność pozarolniczą w rozumieniu wskazanej ustawy czyli: pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych; działalność twórczą lub artystyczną, działalność gospodarczą w zakresie wolnego zawodu w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne bądź z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych; pozostawanie wspólnikiem jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej lub prowadzenie publicznej lub niepublicznej szkoły, innej formy wychowania przedszkolnego, placówki lub ich zespołu, na podstawie przepisów ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 59 i 949).

Z powyższego jednoznacznie wynika, że wyłącznie fakt nie prowadzenia działalności pozarolniczej w żadnej z określonych w art. 8 ust. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych form, w okresie ostatnich 60 miesięcy przed dniem rozpoczęcia prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej wskazanej w art. 8 ust. 6 pkt 1 tejże ustawy, umożliwia przedsiębiorcy skorzystanie z prawa do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne na zasadach określonych w art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Zgodnie z drugą z przesłanek zawartą w art. 18a ust. 2 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, aby osoba rozpoczynająca prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej miała prawo do opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od podstawy wymiaru składek nie niższej niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia, niezbędne jest aby nie wykonywała na rzecz byłego pracodawcy w ramach działalności gospodarczej czynności tożsamych do uprzednio (w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym) wykonywanych w ramach stosunku pracy. Powyższe oznacza, iż zakres czynności świadczonych na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy na rzecz którego wykonywana jest, działalność nie może choćby częściowo pokrywać się z zakresem obowiązków wykonywanych w ramach stosunku pracy. Przez zwrot "czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności" należy rozumieć czynności powierzone, przez pracodawcę i wykonywane przez pracownika w ramach stosunku pracy.

Należy zaznaczyć, że wystarczy, aby zakres wykonywanej przez daną osobę działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy tylko w części pokrywał się z czynnościami wykonywanymi w ramach łączącego ją uprzednio z tym pracodawcą stosunku pracy, żeby osoba rozpoczynająca prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej nie miała prawa do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od podstawy wymiaru składek nie niższej niż 30% minimalnego wynagrodzenia. Dopiero, gdy wykonywana praca w ramach prowadzonej działalności ma zupełnie inny charakter, niż zakres czynności wykonywanych w okresie zatrudnienia na podstawie umowy o pracę - osoba prowadząca działalność może skorzystać z preferencyjnej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Bez znaczenia pozostaje okoliczność braku samodzielności podczas wypełniania obowiązków. Należy pamiętać, że warunek nie wykonywania działalności na rzecz byłego pracodawcy dotyczy nie tylko pierwszego dnia prowadzenia działalności, ale całego 24- miesięcznego okresu. Oznacza to, że od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności na rzecz byłego pracodawcy (także wtedy, gdy moment ten wystąpi np. po upływie kilku miesięcy od rozpoczęcia prowadzenia działalności) następuje utrata prawa do deklarowania do podstawy wymiaru kwoty niższej niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia. Zgodnie z art. 18aa ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, składki od zadeklarowanej kwoty nie niższej niż 30% minimalnego wynagrodzenia opłacają również osoby, którym upłynął 6 miesięczny okres zwolnienia z obowiązku ubezpieczeń społecznych, o którym mowa w art. 18 ustawy - Prawo przedsiębiorców oraz osoby, które zrezygnowały z ww. zwolnienia przed upływem 6 miesięcy, o ile spełniają podane wyżej warunki.

Warunek nie wykonywania działalności na rzecz byłego pracodawcy dotyczy nie tylko pierwszego dnia prowadzenia działalności, ale całego 24-miesięcznego okresu. Oznacza to, że od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności na rzecz byłego pracodawcy (także wtedy, gdy moment ten wystąpi np. po upływie kilku miesięcy od rozpoczęcia prowadzenia działalności) następuje utrata prawa do deklarowania do podstawy wymiaru kwoty nie niższej niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia. Ponownie prawo to zyskuje się od dnia zaprzestania wykonywania działalności na rzecz byłego pracodawcy.

Reasumując, po wykorzystaniu wskazanej 6-miesięcznej ulgi przewidzianej w art. 18 ustawy - Prawo przedsiębiorców przedsiębiorca będzie mógł korzystać przez okres 24 miesięcy kalendarzowych z prawa do opłacania składek społecznych od 30% kwoty minimalnej płacy, o ile oczywiście będzie spełniał wymagane warunki.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych podkreśla jednocześnie, że w trybie wydawania decyzji z wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej organ rentowy nie posiada kompetencji do rozstrzygania czy czynności wchodzące w zakres wykonywanej przez Wnioskodawczynie działalności gospodarczej nie są tożsame z czynnościami, jakie ww. wykonywała na rzecz byłego pracodawcy w ramach stosunku pracy. Zakład Ubezpieczeń Społecznych uznaje zawarte we wniosku oświadczenia za element opisu zdarzenia przyszłego i nie dokonuje ich oceny. W przypadku, gdy przedstawione przez Wnioskodawczynię w treści wniosku okoliczności nie są prawdziwe, wydana interpretacja nie wywołuje skutków prawnych.

Mając na uwadze powyższe orzeczono jak w sentencji.

Decyzja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie jej wydania. Wydana decyzja wiąże Zakład Ubezpieczeń Społecznych wyłącznie w sprawie przedsiębiorcy, na którego wniosek została wydana. Stosownie do art. 35 ust. 1 i ust. 2 ustawy z dnia 6 marca 2018 r., Prawo przedsiębiorców niniejsza decyzja nie jest wiążąca dla przedsiębiorcy, natomiast jest wiążąca dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, do czasu jej zmiany lub uchylenia. Od niniejszej decyzji przysługuje, zgodnie z art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, w związku z art. 34 ust. 5 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców, odwołanie do właściwego Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Okręgowego w (...). Odwołanie wnosi się na piśmie za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS, która wydała decyzję lub do protokołu sporządzonego przez tę jednostkę, w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji.