DI/100000/43/393/2016 - Podleganie obowiązkowi ubezpieczenia emerytalnego i ubezpieczeń rentowych przez zleceniobiorców - emerytów zatrudnionych na umowę o pracę przez podmiot trzeci.

Na podstawie art. 10 ust. 1 i ust. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2015 r. poz. 584 z późn. zm.) w związku z art. 83d ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 121 z późn. zm.), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Gdańsku uznaje za nieprawidłowe stanowisko zawarte we wniosku z dnia 25 marca 2016 r. doręczonym dnia 4 kwietnia 2016 r. przez firmę (...) w zakresie podlegania obowiązkowi ubezpieczenia emerytalnego i ubezpieczeń rentowych przez zleceniobiorców - emerytów zatrudnionych na umowę o pracę przez podmiot trzeci.

Dnia 4 kwietnia 2016 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Gdańsku wpłynął wniosek firmy (...) o wydanie pisemnej interpretacji w trybie art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.

Wnioskodawca wskazał, iż zleca osobom fizycznym wykonanie określonych prac na podstawie umów zlecenia. Wśród zleceniobiorców, z którymi współpracuje spółka znajdują się osoby, które maja ustalone prawo do emerytury lub renty oraz są jednocześnie zatrudnione na podstawie umowy o pracę w innej firmie. Usługi świadczone przez zleceniobiorców w ramach zawartych umów nie są wykonywane na rzecz pracodawcy, z którym pozostają w stosunku pracy. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe tych osób z tytułu stosunku pracy w przeliczeniu na okres miesiąca jest niższa od określonej w art. 18 ust. 4 pkt 5a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

W świetle powyższego stanu faktycznego wnioskodawca powziął wątpliwości, czy z tytułu zawartych umów zlecenia osoby podlegać będą obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym.

Zdaniem wnioskodawcy osoba posiadająca prawo do emerytury lub renty, która pozostaje w stosunku pracy, a jednocześnie w innej firmie wykonuje umowę zlecenia, ze zlecenia podlega obowiązkowo tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu bez względu na wysokość wynagrodzenia otrzymywanego ze stosunku pracy.

Zasada ta w ocenie wnioskodawcy wynika 2 art. 9 ust. 4a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, który stanowi:

"Osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4, mające ustalone prawo do emerytury lub renty podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli równocześnie nie pozostają w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust. 2c i 4b".

Wnioskodawca argumentuje, że pierwsza część tego przepisu, tj. do słowa "jeżeli", nie budzi żadnych wątpliwości. Wyrażona jest zdaniem wnioskodawcy tutaj prosta zasada, zgodnie z którą emeryt wykonujący umowę zlecenia podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu. W drugim zdaniu podrzędnym zaczynającym się od słowa "jeżeli" wyrażono, jak wskazuje wnioskodawca, z kolei zasadę, że emeryt pozostający jednocześnie w stosunku pracy nie podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu. Wnioskodawca podkreśla, że do tego momentu nie ma żadnej wzmianki o ewentualnej wysokości wynagrodzenia otrzymywanego przez emeryta ze stosunku pracy. Taka też była, jak podkreśla wnioskodawca, interpretacja tego przepisu ZUS do dnia 31 grudnia 2015 r., co znajdywało wyraz m.in. w poradnikach zamieszczanych na stronie internetowej ZUS.

Wnioskodawca dalej wskazał, iż od dnia 1 stycznia 2016 r. w przepisie tym słowa "z zastrzeżeniem ust. 4b" zmieniono na "z zastrzeżeniem ust. 2c i 4b". Dodany jako zastrzeżenie art. 9 ust. 2c przewiduje, iż zleceniobiorca, którego podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe w danym miesiącu jest niższa od kwoty wynagrodzenia minimalnego spełniający warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowym z innych tytułów podlega obowiązkowo tym ubezpieczeniom również z innych tytułów. Jednak zasady tej nie stosuje się, jeżeli łączna podstawa wymiaru składek z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia lub z innych tytułów osiąga kwotę minimalnego wynagrodzenia.

Jak podkreśla wnioskodawca zmiana ta stała się dla ZUS podstawą do zmiany interpretacji i przyjęcia wersji, zgodnie z którą emeryt wykonujący umowę zlecenia, zatrudniony jednocześnie przez podmiot trzeci, podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu z tytułu umowy zlecenia, jeżeli wynagrodzenie z umowy o pracę jest niższe od wynagrodzenia minimalnego. Stanowisko ZUS znalazło wyraz m.in. w opublikowanej decyzji z dnia 12 lutego 2016 r. DI/100000/43/151/2016.

Wnioskodawca jest zdania, że stanowisko zaprezentowane w powyższej decyzji jest błędne. Zasada, zgodnie z którą zleceniobiorca nieosiągający kwoty wynagrodzenia minimalnego podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu również z innych tytułów, została wyrażona w art. 9 ust. 2c. Interpretacja wyrażona w powołanej wyżej decyzji ZUS powoduje, że według niej przepis art. 9 ust. 4a nie wnosi żadnej nowej treści i jest zbędnym superfluum w systemie prawnym. Taka sytuacja w ocenie wnioskodawcy jest niedopuszczalna i sprzeczna z wymogiem racjonalnego ustawodawcy.

Zgodnie z uzasadnieniem uchwały 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 17 stycznia 2001 r. mającej moc obowiązującej zasady prawnej (III CZP 49/00) "ustawodawca, którego «wola» podlega uwzględnieniu w procesie wykładni, to nie ustawodawca realny, faktyczny, który nie może krępować dozwolonej swobody interpretacyjnej sądu, bo związek takiego ustawodawcy z przepisem prawa został z chwilą jego uchwalenia (wejścia w życie) zerwany - lecz tzw. ustawodawca racjonalny, wykreowany. «Wolę ustawodawcy» należy zatem odczytywać wyłącznie na podstawie tekstu stanowionego prawa, starając się ją racjonalizować i obiektywizować, m.in. przez odniesienie do celów (funkcji) instytucji prawnych w całokształcie materiału normatywnego". Wymóg racjonalnego prawodawcy jest również akceptowany w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego. W uzasadnieniu wyroku tego Sądu z dnia 20 grudnia 2011 r. (I FSK 481/11) wskazano: "Z uwagi bowiem na zakładaną w sądowym stosowaniu prawa racjonalność prawodawcy nie należy przypisywać mu intencji stworzenia regulacji zbędnych, niekompletnych, czy też niezgodnych, zwłaszcza z Konstytucją, skoro założenie to implikuje niesprzeczność i systemowość wiedzy ustawodawcy o prawie, a także asymetryczność i przechodniość jego preferencji (zob. L. Nowak, Interpretacja prawnicza. Studium z metodologii prawoznawstwa, Warszawa 1973, s. 172). Z założenia tego wynika zatem «dążenie do utworzenia zbioru norm prawnych zupełnego i niesprzecznego» (zob. wyrok NSA z dnia 10 grudnia 2007 r., II FPS 3/07, ONSAiWSA 2008/3/45)". Tymczasem interpretacja przyjęta przez ZUS w wyżej powołanej decyzji zakłada zbędność normy wyrażonej w art. 9 ust. 4a w części odsyłającej do ust. 2c. Bowiem bez tej regulacji efekt byłby ten sam: emeryt zatrudniony na części etatu i nieosiągający wynagrodzenia minimalnego i tak podlegały temu przepisowi jak każdy inny ubezpieczony.

Zdaniem wnioskodawcy prawidłowa interpretacja art. 9 ust. 4a w części odsyłającej do ust. 2c powinna być zgodna z jego dosłownym brzmieniem. Gdyby nie było tego odesłania, każdy emeryt niepozostający w stosunku pracy podlegałby obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym od każdej umowy zlecenia. Dzięki odesłaniu do ust. 2c zastosowanie do takiego emeryta ma zasada wyrażona w tym przepisie, zgodnie z którą emeryt mający dwie zawarte umowy zlecenia podlega obowiązkowym ubezpieczeniom tylko z jednej z nich, jeżeli z drugiej osiąga wynagrodzenie co najmniej równe kwocie minimalnego wynagrodzenia.

Jest to w ocenie wnioskodawcy jedyna logicznie możliwa interpretacja tego przepisu. Ewentualne trudności interpretacyjne pojawiające się przy jego wykładni nie mogą zostać usunięte z naruszeniem wymogu racjonalnego ustawodawcy. Taka interpretacja nie ostoi się w postępowaniu przed sądem powszechnym, a tym bardziej przed Sadem Najwyższym z uwagi na wyżej cytowane uzasadnienie uchwały 7 sędziów.

Mając na uwadze treść wniosku oraz obowiązujące przepisy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Gdańsku zważył, co następuje:

Stanowisko wyrażone przez przedsiębiorcę we wniosku o wydanie interpretacji uznać należy za nieprawidłowe.

Nadmienić w tym miejscu należy, iż w drodze niniejszej decyzji Zakład dokonuje jedynie oceny stanowiska przedsiębiorcy w zakresie przedstawionej przez niego we wniosku interpretacji przepisów, z których wynika obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne.

Przepis art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej stanowi, że przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie.

Jednocześnie art. 83d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi, iż Zakład wydaje interpretacje indywidualne, o których mowa w art. 10 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek. Tym samym nie każda sprawa wymieniona w art. 83 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych może stanowić przedmiot interpretacji.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 i 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są m.in. pracownikami oraz osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.

Zgodnie z obowiązującym od 1 stycznia 2016 r. art. 9 ust. 4a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych zleceniobiorcy mający ustalone prawo do emerytury lub renty podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli równocześnie nie pozostają w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust. 2c i 4b.

Przepis art. 9 ust. 2c ustawy stanowi, iż zleceniobiorca, którego podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym miesiącu jest niższa od określonej w art. 18 ust. 4 pkt 5a (tekst jedn.: kwoty minimalnego wynagrodzenia), spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym również z innych tytułów. Zasady tej nie stosuje się, jeżeli łączna podstawa wymiaru składek z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia lub z innych tytułów osiąga kwotę minimalnego wynagrodzenia.

Natomiast przepis art. 9 ust. 4b ww. ustawy wskazuje, iż zleceniobiorcy mający ustalone prawo do emerytury lub renty podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli umowa zlecenia została zawarta z pracodawcą, z którym pozostają równocześnie w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonują pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostają w stosunku pracy.

W opisie stanu faktycznego zawartym we wniosku wnioskodawca wskazuje, iż podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zleceniobiorców wnioskodawcy z tytułu umowy o pracę zawartej z podmiotem trzecim jest w danym miesiącu niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia. Oznacza to, iż w opisanym stanie faktycznym emeryci zatrudnieni na umowę o pracę przez podmiot trzeci podlegają ubezpieczeniom społecznym z tytułu umów zlecenia zawartych z wnioskodawca, gdyż ich wynagrodzenie z umowy o pracę jest w danym miesiącu niższe od kwoty minimalnego wynagrodzenia.

Mając na uwadze powyższe, orzeczono jak w sentencji.

Decyzja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie jej wydania.

Stosownie do art. 10a ust. 2 i ust. 3 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej niniejsza decyzja nie jest wiążąca dla przedsiębiorcy, natomiast jest wiążąca dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, do czasu jej zmiany lub uchylenia.

Od niniejszej decyzji przysługuje, zgodnie z art. 83 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w związku z art. 10 ust. 5 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, odwołanie do właściwego Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Okręgowego w (...). Odwołanie wnosi się na piśmie za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS, która wydała decyzję, lub do protokołu sporządzonego przez tę jednostkę, w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji.