DI/100000/43/272/2016 - Opłacanie składek na ubezpieczenia społeczne, chorobowe i Fundusz Pracy w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą w Polsce w czasie, gdy przedsiębiorca pobiera zasiłek chorobowy z państwa należącego do UE.

Na podstawie art. 10 ust. 1 i ust. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2015 r. poz. 584 z późn. zm.) w związku z art. 83d ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 121 z późn. zm.), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Gdańsku uznaje za nieprawidłowe stanowisko zawarte we wniosku Pana (...) prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą (...) z dnia 2 marca 2016 r. o wydanie pisemnej interpretacji dotyczącej obniżenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy.

Dnia 2 marca 2016 r. do Oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku wpłynął wniosek Pana (...) prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą (...) o wydanie pisemnej interpretacji w trybie art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Wniosek został uzupełniony pismem z dnia 18 marca 2016 r.

Wnioskodawca kieruje pytanie czy jest zobowiązany do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i/lub chorobowe i/lub Fundusz Pracy w związku z prowadzoną w Polsce działalnością gospodarczą, w czasie gdy pobiera on zasiłek chorobowy z państwa należącego do Unii Europejskiej, oraz o to czy, jeśli nie miał obowiązku ich opłacenia, to czy już zapłacone składki należy zaliczyć na poczet przyszłych płatności.

Wątpliwości wnioskodawcy dotyczą okresu po ustaniu jego zatrudnienia w Austrii tj. po dniu 1 października 2015 r.

Zdaniem wnioskodawcy, nie jest on zobowiązany do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i/lub chorobowe i/lub na Fundusz Pracy w okresie, w którym pobiera austriacki zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy, a opłacone przez ww. w przedmiotowym okresie składki podlegają zwrotowi bądź rozliczeniu a-conto przyszłych, ewentualnych płatności.

Zdaniem wnioskodawcy, na dzień wpływu wniosku, właściwe dla niniejszej sprawy jest ustawodawstwo polskie.

Przedsiębiorca wskazuje dalej, iż z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej deklaruje najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, o której mowa w art. 18 ust. 8 i art. 18a ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 121 z późn. zm.).

Swoje stanowisko przedsiębiorca argumentuje tym, że w wyniku kontuzji kręgosłupa nie wykonuje żadnych czynności faktycznych związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą oraz otrzymuje świadczenie będące de facto zasiłkiem chorobowym, które wypłacane jest przez Krankenkasse, będące austriackim odpowiednikiem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Do dnia 1 października 2015 r. wnioskodawca pracował na Umowę o Pracę w Austrii (ponad 2 lata). Tam też płacił składki socjalne. Od dnia 1 kwietnia 2015 r., do dnia dzisiejszego, wnioskodawca ma również zarejestrowaną jednoosobową działalność gospodarczą w Polsce.

Wnioskodawca wskazuje, iż w okresie od 1 kwietnia 2015 r. do dnia 31 września 2015 r. zgodnie z wcześniej otrzymaną interpretacją (100300/511/21137/2015-UBS-E.P.) nie płacił składek socjalnych w Polsce, gdyż obowiązywało go ustawodawstwo austriackie, które wykluczało obowiązek odprowadzania dwa razy składek socjalnych (raz w Austrii, z tytułu umowy o pracę, i raz w Polsce z tytułu prowadzonej działalności).

Jeszcze przed ustaniem stosunku pracy pomiędzy wnioskodawcą, a jego austriackim pracodawcą uległ poważnemu wypadkowi, w wyniku którego doznał kontuzji kręgosłupa. W związku z powyższym zaczął rehabilitację oraz przebywa na zwolnieniu lekarskim (rozpoczęło się ono w trakcie trwania stosunku pracy i trwa do teraz, czyli już po ustaniu stosunku pracy). W wyniku czego został mu przyznany zasiłek chorobowy i jest on wypłacany przez austriacki odpowiednik ZUS, tj. Krankenkasse.

Z powodu schorzenia i zgodnie z zaleceniami lekarza większość czasu wnioskodawca przebywa w miejscu swojego zamieszkania i co za tym idzie nie jest "aktywnym przedsiębiorcą" (z powodów finansowych niestety nie może też zawiesić swojej działalności w zawiązku otrzymaną pożyczką ze środków UE).

Wnioskodawca wskazuje, iż spełnia przesłanki do przyznania zasiłku chorobowego z tytułu niezdolności do pracy. Aktualnie zasiłek chorobowy wypłaca mu Krankkasse będący austriackim odpowiednikiem ZUS. Na podstawie przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, możliwe jest sumowanie okresów ubezpieczenia posiadanych w innym państwie członkowskim UE. Zgodnie z tymi przepisami, jeżeli ustawodawstwo państwa członkowskiego uzależnia prawo do świadczenia od posiadania np. okresów ubezpieczenia uwzględnia się w niezbędnym zakresie okresy ubezpieczenia przebyte w innym państwie członkowskim, tak jakby chodziło o okresy ubezpieczenia przebyte na podstawie ustawodawstwa danego kraju. Wynika z tego, że Polska powinna, zdaniem przedsiębiorcy, uwzględnić jego okresy ubezpieczenia w Austrii, jeżeli zgodnie z polskimi przepisami okres ubezpieczenia w Polsce nie wystarcza do uzyskania prawa do świadczenia z ubezpieczenia chorobowego.

Uzupełniając wniosek pismem z dnia 18 marca 2016 r. przedsiębiorca powielił treść wniosku wskazując, iż jego pytanie dotyczy tego czy jest on zobowiązany do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i/lub chorobowe i/lub Fundusz Pracy w związku z prowadzoną w Polsce działalnością gospodarczą, w czasie gdy pobiera on zasiłek chorobowy z państwa należącego do Unii Europejskiej. Wątpliwości wnioskodawcy dotyczą okresu po ustaniu zatrudnienia w Austrii tj. po dniu 1 października 2015 r.

Na dzień wpływu wniosku właściwe dla niniejszej sprawy jest ustawodawstwo polskie. Z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej wnioskodawca deklaruje najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, o której mowa w art. 18 ust. 8 i art. 18a ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 121 z późn. zm.).

Do dnia 1 października 2015 r. przedsiębiorca pracował na umowę o pracę w Austrii (ponad 2 lata). Tam też płacił składki na ubezpieczenia społeczne. Od dnia 1 kwietnia 2015 r., do dnia dzisiejszego, ma zarejestrowaną jednoosobową działalność gospodarczą w Polsce.

Jeszcze przed ustaniem stosunku pracy z austriackim pracodawcą, wnioskodawca uległ poważnemu wypadkowi, w wyniku którego doznał kontuzji kręgosłupa. W związku z powyższym zaczął rehabilitację oraz przebywa na zwolnieniu lekarskim (rozpoczęło się ono w trakcie trwania stosunku pracy i trwa do teraz/czyli już po ustaniu stosunku pracy). W wyniku czego został mu przyznany zasiłek chorobowy i jest on wypłacany przez austriacki odpowiednik ZUS, tj. Krankenkasse. Od tego też czasu wnioskodawca nie wykonuje żadnych czynności faktycznych związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą. Z powodu swojego schorzenia i zgodnie z zaleceniami lekarza większość czasu przebywa w miejscu zamieszkania i co za tym idzie nie jest "aktywnym przedsiębiorcą" (z powodów finansowych nie może też zawiesić swojej działalności w zawiązku otrzymaną pożyczką ze środków z UE).

W okresie, od 1 kwietnia 2015 r. do dnia 31 września 2015 r., zgodnie z wcześniej otrzymaną interpretacją (100300/511/21137/2015-UBS-E.P.) nie płacił składek na ubezpieczenia społeczne w Polsce, gdyż obowiązywało go ustawodawstwo austriackie, które wykluczało obowiązek odprowadzania dwa razy składek na ubezpieczenia społeczne (raz w Austrii, z tytułu umowy o pracę i raz w Polsce z tytułu prowadzonej działalności).

Wnioskodawca dodaje, iż spełnia wszelkie przesłanki do przyznania zasiłku chorobowego z tytułu niezdolności do pracy. Aktualnie zasiłek chorobowy wypłaca mu Krankkasse będący austriackim odpowiednikiem ZUS. Na podstawie przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, możliwe jest sumowanie okresów ubezpieczenia posiadanych w innym państwie członkowskim UE. Zgodnie z tymi przepisami, jeżeli ustawodawstwo państwa członkowskiego uzależnia prawo do świadczenia od posiadania np. okresów ubezpieczenia, uwzględnia się w niezbędnym zakresie okresy ubezpieczenia przebyte w innym państwie członkowskim, tak jakby chodziło o okresy ubezpieczenia przebyte na podstawie ustawodawstwa danego kraju. Wynika z tego, że Polska powinna, zdaniem wnioskodawcy, uwzględnić jego okresy ubezpieczenia w Austrii, jeżeli zgodnie z polskimi przepisami jego okres ubezpieczenia w Polsce nie wystarcza do uzyskania prawa do świadczenia z ubezpieczenia chorobowego.

Zdaniem wnioskodawcy nie jest on zobowiązany do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i/lub chorobowe i/lub na Fundusz Pracy, w okresie w którym pobierał austriacki zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy.

Mając na uwadze treść wniosku oraz obowiązujące przepisy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Gdańsku zważył co następuje:

Stanowisko przedsiębiorcy zawarte we wniosku o wydanie pisemnej interpretacji należy uznać za nieprawidłowe.

Przepis art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej stanowi, że przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie.

Natomiast art. 83d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2013 r., wskazuje, iż Zakład wydaje interpretacje indywidualne, o których mowa w art. 10 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek.

Jak wynika z treści wniosku, wątpliwości wnioskodawcy, dotyczą możliwości obniżenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy.

Zgodnie z art. 18 ust. 8 ww. ustawy podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych prowadzących pozarolniczą działalność stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy. Natomiast przepis art. 18a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi, iż podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób prowadzących pozarolniczą działalność, w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia.

Z kolei dyspozycja treści art. 18a ust. 2 powołanej ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wskazuje, iż powyższy przepis nie ma zastosowania do osób, które: prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej prowadziły pozarolniczą działalność; wykonują działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej. Zatem podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne osoby prowadzącej pozarolniczą działalność, stanowi zadeklarowana kwota, która nie może być jednak niższa od określonego ustawą minimum. Stanowi ją kwota odpowiadająca 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe dla ubezpieczonych opłacających składki na zasadach ogólnych (art. 18 ust. 8 ww. ustawy), lub 30% minimalnego wynagrodzenia dla ubezpieczonych opłacających składki na warunkach określonych w art. 18a ww. ustawy.

Przepisy art. 18 ust. 9 i ust. 10 stanowią, iż za miesiąc, w którym nastąpiło odpowiednio objęcie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi lub ich ustanie i jeżeli trwały one tylko przez część miesiąca, kwotę najniższej podstawy wymiaru składek zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc ją przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniu. Zasady zmniejszania najniższej podstawy wymiaru składek stosuje się odpowiednio w przypadku niezdolności do pracy trwającej przez część miesiąca, jeżeli z tego tytułu ubezpieczony spełnia warunki do przyznania zasiłku.

Istotnym jest więc, iż aby stwierdzić możliwość zmniejszenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne koniecznym jest wykazanie, iż osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą deklaruje z tego tytułu najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, o której mowa w art. 18 ust. 8 i art. 18a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz, iż z tytułu niezdolności do pracy, spełnia warunki do przyznania zasiłku chorobowego. Co istotne, fakt nieprowadzenia działalności w czasie choroby jest bez znaczenia. Przedsiębiorca musi posiadać prawo do zasiłku chorobowego, a więc podlegać, z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności, dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu i spełniać warunki do przyznania zasiłku z tego tytułu.

Wnioskodawca nie spełnia powyższych warunków, nabył on prawo do austriackiego świadczenia w związku z umową o pracę, jaką wykonywał w Austrii. W okresie świadczenia pracy nie podlegał on, jak wskazuje we wniosku, ustawodawstwu polskiemu, lecz austriackiemu i nie opłacał żadnych składek w Polsce z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. Wnioskodawca otrzymuje świadczenie jako były pracownik i w związku z wypadkiem, jakiego doznał i jest ono wypłacane nadal, już po ustaniu zatrudnienia w Austrii. Aktualnie wnioskodawca nie jest zatrudniony na umowę o pracę i deklaruje, iż podlega ustawodawstwu polskiemu jako osoba prowadząca działalność gospodarczą, nie nabył jednak z tego tytułu prawa do zasiłku chorobowego, a jedynie stwierdza, iż winien takie prawo posiadać. Niezbędnym warunkiem uzyskania prawa do zasiłku chorobowego jest niezdolność do pracy m.in. w okresie podlegania ubezpieczeniu chorobowemu. Wnioskodawca nabył prawo do świadczenia austriackiego i jest mu ono wypłacane w związku z okolicznością, iż jako pracownik najemny podlegał ustawodawstwu austriackiemu, do nabycia prawa nie doszło w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej i w okresie opłacania składek na ubezpieczenie chorobowe jako przedsiębiorca. Brzmienia przepisów art. 18 ust. 8-10 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie można więc rozciągnąć na sytuację przedstawioną we wniosku.

Powyższe znajduje również zastosowanie w odniesieniu do opłacania składek na Fundusz Pracy - w oparciu o art. 104 ust. l pkt 3 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 149 z późn. zm.).

Jednocześnie Zakład Ubezpieczeń Społecznych podkreśla, iż wydając interpretację organ nie ustanawia żadnej normy indywidualnej, nie nakłada prawa i nie kształtuje obowiązku, lecz jedynie przedstawia swój pogląd dotyczący rozumienia treści przepisów prawa, z których wynika dla przedsiębiorcy obowiązek świadczenia składek na ubezpieczenia i sposobu zastosowania tych przepisów w odniesieniu do określonej sprawy indywidualnej, której zakres przedmiotowy jest zakreślony stanem faktycznym przedstawionym przez pytającego we wniosku.

Mając na uwadze powyższe orzeczono jak w sentencji.

Decyzja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie jej wydania. Stosownie do art. 10a ust. 2 i ust. 3 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej niniejsza decyzja nie jest wiążąca dla przedsiębiorcy, natomiast jest wiążąca dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, do czasu jej zmiany lub uchylenia.

Od niniejszej decyzji przysługuje, zgodnie z art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, w związku z art. 10 ust. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, odwołanie do właściwego Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Okręgowego w (...). Odwołanie wnosi się na piśmie za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS, która wydała decyzję lub do protokołu sporządzonego przez tę jednostkę, w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji.