DI/100000/43/251/2016 - Uwzględnienie wysokości premii rocznej w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.

Na podstawie art. 10 ust. 1 i ust. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2015 r. poz. 584 z późn. zm.) w związku z art. 83d ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 121, z późn. zm.), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Gdańsku uznaje za nieprawidłowe stanowisko zawarte we wniosku przedsiębiorcy (...) z siedzibą w (...) z dnia 1 marca 2016 r., doręczonym w dniu 2 marca 2016 r. (uzupełnionym pismem z dnia 21 marca 2016 r., doręczonym w dniu 22 marca 2016 r.) dotyczącym uwzględnienia wysokości premii rocznej w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.

Dnia 2 marca 2016 r. do Oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku wpłynął wniosek z dnia 1 marca 2016 r. złożony przez przedsiębiorcę (...) z siedzibą w (...) o wydanie pisemnej interpretacji w trybie art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Wniosek ten został uzupełniony pismem z dnia 21 marca 2016 r., doręczonym dnia 22 marca 2016 r.

Wnioskodawca wskazuje, że na podstawie rocznej oceny pracy niektórym pracownikom spółka wypłaca roczną premię pieniężną (dalej: premia). Premia jest przewidziana w indywidualnej umowie o pracę z pracownikiem, a zapis w umowie, dotyczący premii brzmi następująco: "Pracodawca może przyznać Pracownikowi premię uznaniową, zależną od wyników przedsiębiorstwa Pracodawcy (...)".

Premia, o której mówi wnioskodawca, ma charakter uznaniowy i jest wypłacana raz w roku (kilka miesięcy po zakończeniu roku, który podlega ocenie). Bazowa (maksymalna) kwota premii nie jest określona w umowie o pracę lub w innych przepisach. Wielkość premii rocznej, jaka może być przyznana pracownikowi zależy od uznania pracodawcy i od wyników spółki, i może się różnić w poszczególnych latach.

Przyznanie premii jest poprzedzane oceną roczną pracownika, na rzecz którego premia (zgodnie z postanowieniami umowy o pracę), może być wypłacana. Ocena ta obejmuje cele, które zostały pracownikowi wyznaczone do realizacji na dany rok kalendarzowy (rok, za który ma być przyznana premia) oraz ogólną ocenę pracy pracownika, jego stosunek do obowiązków pracowniczych i jego wkład w rozwój spółki (brane są pod uwagę dodatkowe czynniki pozwalające ocenić jakość pracy pracownika oraz jego wpływ na rozwój spółki, np. zadania i inicjatywy, które były podejmowane przez pracownika w ciągu roku i mają wpływ na ocenę roczną).

Dokumentem potwierdzającym przyznanie premii oraz jej wysokość jest wniosek premiowy, w którym pracodawca wskazuje na fakt przyznania premii w określonej wysokości oraz informuje za co premia została przyznana i kiedy będzie wypłacona.

Wnioskodawca następnie przytoczył przykładowy zapis na wniosku premiowym w sprawie przyznania premii: "dodatkowo biorąc pod uwagę Pani wkład w rozwój naszej spółki oraz jakość pracy w 2014 r. została Pani przyznana premia w wysokości (...)".

Wnioskodawca wskazuje na fakt, że poza wyżej wspomnianą regulacją, wynikającą z indywidualnej umowy o pracę z pracownikiem, w spółce nie ma regulaminu lub innych przepisów płacowych, na podstawie których udzielana jest wyżej wskazana premia.

Premia ma charakter uznaniowy w tym znaczeniu, że bazowa (wyjściowa, przed oceną pracowniczą) kwota premii jest ustalana przez pracodawcę na podstawie decyzji pracodawcy, biorąc pod uwagę wyniki finansowe Spółki, kwota ta może się więc zmieniać w poszczególnych latach.

Jak wskazuje wnioskodawca, z cytowanego wyżej postanowienia umowy o pracę, dotyczącego premii rocznej, wynika iż nie zawiera ono postanowienia w sprawie prawa do premii za okres pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego. Na podstawie dotychczasowych doświadczeń (praktyki) wnioskodawca stwierdza, że co do zasady prawo pracownika do premii również za okres pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego, jest uzależnione od realizacji celów wyznaczonych pracownikowi. Długotrwała nieobecność w pracy z reguły wiązała się z niewykonaniem celów i zmniejszeniem premii. Wskaźnikiem zmniejszenia premii w przypadku nie zrealizowania celu/celów może być wskaźnik procentowy (waga) określony dla tego celu/celów, wskazujący na znaczenie (wagę) danego celu w ocenie rocznej dla pracownika, jednakże ostatecznie co do zasady leży to w sferze uznania pracodawcy.

Gdy pracownik z powodu przebywania na długotrwałym zwolnieniu lekarskim lub urlopie macierzyńskim nie wykonał wyznaczonych mu celów rocznych, premia jest pomniejszona lub nieprzyznana w ogóle ze względu na niewykonanie celów. Zatem jak twierdzi wnioskodawca - ze względu na niezrealizowanie celów - pracownik nie zachowuje prawa do tego składnika wynagrodzenia za okres pobierania zasiłku.

W odpowiedzi na wystosowane przez Zakład wezwanie do uzupełnienia braków opisanego we wniosku stanu faktycznego, przedsiębiorca jednoznacznie wskazał, iż premie, o których traktuje wniosek, stanowią przychód pracowników z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy w rozumieniu art. 12 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 361 z późn. zm.).

Wątpliwości wnioskodawcy budzi kwestia czy w opisanym stanie faktycznym, pomimo braku w przepisach płacowych i w umowie o pracę z pracownikiem postanowienia o nie zachowaniu przez pracownika prawa do premii za okres pobierania zasiłku oraz braku wyraźnych postanowień o sposobie pomniejszania tego składnika wynagrodzenia, postępuje on prawidłowo przyjmując premię roczną do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe.

Przedstawiając własne stanowisko w sprawie wnioskodawca na wstępie podnosi, iż przepis § 2 ust. 1 pkt 24 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi, że podstawy wymiaru składek nie stanowią składniki wynagrodzenia, do których pracownik ma prawo w okresie pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego, w myśl postanowień układów zbiorowych pracy lub przepisów o wynagradzaniu jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego wynagrodzenia lub zasiłku. Literalne brzmienie tego przepisu wskazywałoby, że konieczną przesłanką skorzystania z wyłączenia jest istnienie jednoznacznego postanowienia w przepisach placowych stanowiącego o tym, że pracownik ma prawo do danego składnika wynagrodzenia za okres pobierania zasiłku.

Fakt, że przepisy płacowe milczą na temat tej kwestii, w szczególności nie ma postanowienia w umowie o pracę, zdaniem wnioskodawcy nie oznacza, że pracownik ma w każdej sytuacji prawo do premii za okres pobierania zasiłku. W ocenie spółki rozstrzygające nie tyle powinny być postanowienia przepisów płacowych, ile rzeczywisty stan faktyczny. Jakkolwiek pracownik ma prawo do premii również za okres pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego, to wnioskodawca podkreśla, że prawo to jest uzależnione od realizacji celów wyznaczonych pracownikowi. Jeżeli w praktyce, w przypadku niezrealizowania celów rocznych spowodowanego chorobą/urlopem macierzyńskim pracownika, pracodawca pomniejsza premię roczną przyznaną pracownikowi, to pomimo braku w przepisach płacowych oraz w umowie o pracę z pracownikiem zapisu w przedmiocie prawa pracownika do tego składnika wynagrodzenia za okres pobierania zasiłku, premia roczna powinna być zdaniem wnioskodawcy uwzględniona w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Jak następnie wskazuje wnioskodawca, zapis w przepisach płacowych nie jest jego zdaniem przesłanką decydującą w świetle cytowanego wyżej przepisu, lecz istotne jest to, czy spółka w rzeczywistości (faktycznie) warunkuje zachowanie prawa do premii za okres pobierania zasiłku od wykonania przez pracownika wyznaczonych mu celów, jakości pracy i wkładu w rozwój spółki.

Kontynuując przedstawianie swojego stanowiska w sprawie, wnioskodawca wskazuje iż powyższe stanowisko znajduje oparcie w treści uzasadnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 czerwca 2008 r. w sprawie o sygn. akt SK 16/06, który wprawdzie zapadł w sprawie dotyczącej zbadania zgodności z Konstytucją RP art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, a więc przedstawiony w nim stan faktyczny dotyczył ustalania podstawy wymiaru zasiłku chorobowego, jednakże wywody zawarte w wyjaśnieniu podstawy prawnej i faktycznej rozstrzygnięcia TK, mają zdaniem spółki zastosowanie także do stanu faktycznego przedstawionego przez nią w niniejszym wniosku.

W przywołanym orzeczeniu TK stwierdził, iż w przedmiocie należnego pracownikowi wynagrodzenia chorobowego i zasiłku ważne jest ustalenie, które składniki wynagrodzenia pracownika były faktycznie wypłacone w okresie przyjętym do obliczania przeciętnego wynagrodzenia, które składniki zostały faktycznie obciążone składką na ubezpieczenie chorobowe i do których składników pracownik zachował prawo w okresie pobierania zasiłku chorobowego. W kontekście tego ostatniego czynnika, TK podkreślił, że nie można opierać się jedynie na brzmieniu układów lub regulaminów wynagradzania z pominięciem badania faktów, gdyż może to prowadzić do zaniżenia podstawy wymiaru zasiłku mimo odprowadzonej składki na ubezpieczenie.

Odnosząc te rozważania do oceny prawnej stanu faktycznego przedstawionego przez spółkę, wnioskodawca formułuje wniosek, że także w przypadku ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, brzmienie postanowienia umowy o pracę, dotyczącego premii, w szczególności brak jednoznacznego zapisu czy pracownik zachowuje prawo do premii, czy nie zachowuje, w okresie pobierania zasiłku, nie może być jedynym kryterium rozstrzygającym i konieczne jest zbadanie faktów. Zdaniem przedsiębiorcy, w przypadku gdy mimo braku jednoznacznego zapisu, premia roczna z uwagi na brak realizacji celów rocznych, faktycznie nie jest wypłacana w pełnej możliwej wysokości (co można uznać za pomniejszenie za okres pobierania zasiłku), kwota premii powinna być uwzględniona w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe. Z kolei, jeśli chodzi o krótkotrwałe zwolnienia lekarskie, które z reguły nie mają wpływu na realizację wyznaczonych celów rocznych, to jednak zdaniem wnioskodawcy można uznać, że w nieznacznym stopniu nawet takie krótkotrwałe zwolnienia mogą przyczynić się do niepełnej realizacji celów, a zatem w sposób pośredni również do pomniejszenia premii.

Podsumowując swoje stanowisko w sprawie, wnioskodawca stwierdził, iż ze względu na fakt, że nie można wykluczyć sytuacji, kiedy premia wypłacana przez spółkę jest pomniejszana za okres pobierania zasiłku (w szczególności opisana sytuacja niewykonania celów), to nie jest uprawnione stwierdzenie, że pracownik zachowuje w każdym przypadku prawo do premii za okres pobierania zasiłku i że premia jest wypłacana za okres pobierania zasiłku. Zatem zdaniem przedsiębiorcy w każdym przypadku kwota premii powinna być uwzględniana przy ustalaniu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i chorobowe.

Mając na uwadze treść wniosku oraz obowiązujące przepisy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Gdańsku zważył co następuje.

W myśl art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu administracji publicznej łub państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie.

Doprecyzowanie zakresu przedmiotowego spraw, w których przedsiębiorca może żądać od Zakładu wydania pisemnej interpretacji nastąpiło w art. 83d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązującym od dnia 1 stycznia 2013 r. Zgodnie z tym przepisem Zakład wydaje interpretacje indywidualne, o których mowa w art. 10 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek.

Podkreślenia wymaga także fakt, iż zgodnie ze wskazaniami judykatury, wydając interpretację organ nie ustanawia żadnej normy indywidualnej, lecz jedynie przedstawia swój pogląd dotyczący rozumienia treści przepisów prawa, z których wynika obowiązek świadczenia składek na ubezpieczenia społeczne i sposobu ich zastosowania w odniesieniu do określonej sprawy indywidualnej, której zakres przedmiotowy jest zakreślony stanem faktycznym przedstawionym przez pytającego we wniosku. Pełną wiedzę o stanie faktycznym organ czerpie wyłącznie z wniosku uprawnionego podmiotu nie posiadając kompetencji do jego weryfikowania w oparciu o posiadane informacje. W toku tego postępowania organ nie pełni roli kontrolnej, nie dokonuje oceny zachowania lub zaniechania przedsiębiorcy pod kątem jego prawidłowości. Celem interpretacji jest umożliwienie przedsiębiorcy uzyskanie informacji w przedmiocie obowiązków wiążących się z opłacaniem składek na ubezpieczenia społeczne lub ubezpieczenie zdrowotne i uchronienie w ten sposób takiego przedsiębiorcy przed ryzykiem błędnego zastosowania przez niego danego przepisu.

Ponadto, zwracając uwagę na znajdujące się w opisie stanu faktycznego odniesienie do postępowania wnioskodawcy związanego z uprzednio wypłacanymi premiami i ustalaniem w związku z tym podstawy wymiaru składek, należy wskazać, iż Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie odnosi się w żaden sposób w treści niniejszej decyzji do zaistniałego zdarzenia przeszłego, a rozstrzygnięcie w niej zawarte nie stanowi potwierdzenia lub zaprzeczenia słuszności postępowania wnioskodawcy podjętego w przeszłości. Niniejsza interpretacja odnosi się jedynie do właściwej interpretacji przepisu § 2 ust. 1 pkt 24 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. (Dz. U. z 2015 r. poz. 2236), nie odnosząc się w żaden sposób do kwestii prawa pracownika do premii za okres pobierania zasiłku, gdyż wykracza to poza normy określone w ww. przepisach.

Stanowisko przedsiębiorcy zawarte we wniosku o wydanie pisemnej interpretacji, w zakresie przedstawionego stanu faktycznego, uznać należy za nieprawidłowe.

Zgodnie z treścią art. 18 ust. 1 i 2 oraz art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracowników stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy z wyłączeniem przychodów wymienionych w § 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, jak również wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz zasiłków z ubezpieczeń społecznych.

Zgodnie z § 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiągany przez pracowników u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy.

W myśl § 2 ust. 1 pkt 24 wyżej wymienionego rozporządzenia, podstawy wymiaru składek nie stanowią zaś przychody w postaci składników wynagrodzenia, do których pracownik ma prawo w okresie pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego, w myśl postanowień układów zbiorowych pracy lub przepisów o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego wynagrodzenia lub zasiłku.

Na podstawie wykładni językowej § 2 ust. 1 pkt 24 ww. rozporządzenia należy przyjąć, iż z wyłączenia z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne korzystają przychody:

* do których pracownik ma prawo w okresie pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego lub świadczenia rehabilitacyjnego - dotyczy więc tylko składników, które za te okresy mu przysługują, a niewypłacenie ich przez pracodawcę powoduje, iż pracownik będzie mógł wystąpić z roszczeniem o ich wypłatę;

* uregulowane w treści układów zbiorowych pracy lub przepisów o wynagradzaniu;

* o wypłacane za okres pobierania tego wynagrodzenia lub zasiłku.

Wypłata oraz wysokość premii uznaniowych uzależniona jest od woli pracodawcy. Brak jest możliwości ustalenia, jaka część premii przysługuje za okres choroby lub pobierania zasiłków, a jaka za okres wykonywania pracy, skoro pracownik może otrzymywać nagrody również za okres choroby lub pobierania zasiłków. Taka premia, z racji jej uznaniowości, nie stanowi składnika wynagrodzenia, a pracownik nie ma roszczenia o jej wypłatę. Powyższe decyduje o tym, iż premia roczna winna stanowić podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.

Mając na uwadze powyższe orzeczono jak w sentencji.

Decyzja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie jej wydania. Stosownie do art. 10a ust. 2 i ust. 3 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej niniejsza decyzja nie jest wiążąca dla przedsiębiorcy, natomiast jest wiążąca dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, do czasu jej zmiany lub uchylenia.

Od niniejszej decyzji przysługuje, zgodnie z art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, w związku z art. 10 ust. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, odwołanie do właściwego Wydziału Ubezpieczeń Społecznych Sądu Okręgowego w (...).

Odwołanie wnosi się na piśmie za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS, która wydała decyzję lub do protokołu sporządzonego przez tę jednostkę, w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji.