DGO-WO.050.1.2023.AS 2497505.9697722.7796220 - Odpowiedź na interpelację poselską w sprawie mechaniczno-biologicznego przetwarzania niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych

Odpowiadając na interpelację K9INT38787 Pani Poseł Moniki Wielichowskiej dotyczącą rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 28 grudnia 2022 r. w sprawie mechaniczno-biologicznego przetwarzania niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych - dalej rozporządzenie MBP, przedstawiam poniższe wyjaśnienia.

W odpowiedzi na pytanie nr 1 uprzejmie wyjaśniam, że zgodnie z art. 201 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska instalacje wymagające pozwolenia zintegrowanego spełniają wymagania ochrony środowiska wynikające z najlepszych dostępnych technik, a w szczególności nie mogą powodować przekroczenia granicznych wielkości emisyjnych. Dlatego też spełnianie wymagań BAT jest jednym z podstawowych obowiązków związanych z eksploatacją instalacji objętej obowiązkiem uzyskania pozwolenia zintegrowanego. W przypadku instalacji do mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów, eksploatowanych w oparciu o pozwolenia zintegrowane, wymagania BAT zostały określone w decyzji wykonawczej Komisji z dnia 10 sierpnia 2018 r. ustanawiającej Konkluzje BAT dla przetwarzania odpadów (dalej Konkluzje WT). Zgodnie z wyjaśnieniem zawartym w Uwagach ogólnych do tego dokumentu techniki wymienione i opisane w niniejszych Konkluzjach WT nie mają ani nakazowego, ani wyczerpującego charakteru. Dopuszcza się stosowanie innych technik, o ile zapewniają one co najmniej równoważny poziom ochrony środowiska.

W związku z powyższym za nazbyt upraszczające i w konsekwencji niewłaściwe należy uznać stwierdzenie sugerujące, że stosowanie BAT (konkretnie BAT 14d) jest nieobligatoryjne. Prowadzący instalację ma swobodę w doborze konkretnych rozwiązań technicznych i może stosować techniki niewymienione w Konkluzjach jednak pod warunkiem zapewnienia równoważnego poziomu ochrony środowiska. Stosowanie BAT jest więc, co do zasady, obligatoryjne natomiast może odbywać poprzez dobór różnego rodzaju środków technicznych i działań organizacyjnych gwarantujących poziom ochrony środowiska nie gorszy niż wynikający z zastosowania technik opisanych w Konkluzjach BAT. Konkretyzując te rozważania do BAT 14d podkreślenia wymaga, iż już w samym opisie BAT 14 wskazano na szczególne znaczenie techniki d) w zależności od ryzyka powstawania emisji niezorganizowanej jakie stwarza przetwarzanie danego rodzaju odpadów. Techniki polegające na ograniczaniu, zbieraniu i oczyszczaniu emisji niezorganizowanej muszą więc być stosowane w odniesieniu do elementów procesu technologicznego stwarzających ryzyko powstawania tego rodzaju odziaływań - a takim elementem jest zdecydowanie rozładunek zmieszanych odpadów komunalnych. Znajduje to odzwierciedlenie także w szerszej charakterystyce technik związanych z ograniczaniem emisji niezorganizowanej, opisanych w rozdziale 2.3.5 dokumentu referencyjnego BAT dla przetwarzania odpadów.

Warto też zaznaczyć, że graniczne wielkości emisyjne (BAT AELs) zawarte w tych Konkluzjach WT odnoszą się tylko do emisji zorganizowanej dlatego jeżeli z jakiegoś procesu emisje nie zostaną ujęte to nie mają też zastosowania wymagania emisyjne ani pomiarowe wynikające z Konkluzji. Prawidłowe wdrożenie BAT 14d ma więc istotne znaczenie także w odniesieniu do konkurencyjności podmiotów gospodarczych, także faktycznych możliwości skutecznej minimalizacji powodowanych przez nie oddziaływań.

Rozporządzenie MBP w § 3 ust. 4 wskazuje, że rozładunek odpadów powinien odbywać się w zamkniętym budynku, ponieważ tylko takie podejście daje realną możliwość ograniczania niekorzystnych oddziaływań na środowisko jak również zdrowie i komfort życia ludzi. Jest to postępowanie w pełni spójne z Konkluzjami WT gdyż jak wskazano powyżej rozładunek zmieszanych odpadów komunalnych wiąże się z powstawaniem emisji niezorganizowanej dlatego zgodnie z BAT 14 zastosowanie techniki d) jest szczególnie istotne. Natomiast sam opis techniki d) mówi o następujących rozwiązaniach:

* magazynowanie, obróbka i przetwarzanie odpadów i materiałów, które mogą powodować emisje rozproszone, w zamkniętych budynkach lub obudowanych urządzeniach (np. taśmociągach);

* utrzymywanie odpowiedniego ciśnienia w obudowanych urządzeniach lub budynkach;

* gromadzenie i kierowanie emisji do odpowiedniego systemu redukcji emisji za pomocą systemu separacji lub zasysania powietrza umieszczonych w pobliżu źródeł emisji.

Zastosowanie każdej z tych technik w odniesieniu do rozładunku zmieszanych odpadów komunalnych wiąże się de facto z zamknięciem tego procesu w budynku. Stosowanie innych (równoważnych) rozwiązań, które zapewnią taki sam lub wyższy poziom ochrony środowiska nie wydaje się możliwe w sytuacji gdzie rozładunek odpadów odbywać się będzie np. na otwartym powietrzu lub w budowli posiadającej jedynie zadaszenie.

Rozporządzenie MBP w § 3 ust. 4 wskazuje więc na obowiązek, który wynika już z Konkluzji WT, ujednolicając jedynie sposób jego stosowania. Takie działanie pozwoli na skuteczne ograniczanie emisji do powietrza, w tym w substancji powodujących uciążliwości zapachowe, które są częstą przyczyną skarg na instalacje MBP. Odnosząc się, w tym kontekście do pytań dotyczących § 10 rozporządzenia MBP uprzejmie wyjaśniam, że przepis ten wskazuje, że rozporządzenie MBP nie zastępuje Konkluzji WT ani nie stanowi formy transpozycji decyzji wykonawczej do krajowego porządku prawnego. Za zasadne należy przyjąć, że rozporządzenie wskazując na rodzaje powstających i kolejno (dalej) przetwarzanych odpadów (kody odpadów) oraz stosowaną technologię, stanowi merytoryczną warstwę, której stosowanie pozwalało i pozwala uzyskać wymagania dla tzw. "stabilizatu".

Odpowiadając na pytanie nr 2 informuję, że rozporządzenie MBP już weszło w życie i obowiązuje od dnia 24 stycznia 2023 r. Zatem nie jest możliwe wprowadzenie zmian do § 12 omawianego rozporządzenia, szczególnie w aspekcie wyjaśnień zawartych poniżej (do pyt. 3) - tj. ze względu na upływ terminu na dostosowanie się do wymagań wynikających z Konkluzji BAT. Natomiast w zakresie dostosowania się do wymagań określonych w § 11 rozporządzenia tj. posiadaczy odpadów, którzy nie są zobowiązani do uzyskania pozwolenia zintegrowanego, decyzja co do ewentualnej zmiany powinna być poprzedzona dodatkową analizą dotycząca ilości takich podmiotów oraz prawidłowością uzyskanych decyzji, w tym w szczególności dotyczącą mocy przerobowych instalacji oraz faktycznej ilości przetwarzanych odpadów, w tym wynikających ze sprawozdań składanych danemu marszałkowi województwa. Jednakże zaznaczam, że wszelkie docierające do resortu klimatu i środowiska uwagi będą przedmiotem analiz i ewentualnej weryfikacji.

Odpowiadając na pytanie nr 3 należy pokreślić, że Konkluzje BAT - Przetwarzanie odpadów - zostały opublikowane 17 sierpnia 2018 r. Czas na analizę pozwoleń, zgodnie z art. 215 ust. 1 ustawy - Prawo ochrony środowiska upłynął z dniem 17 lutego 2019 r. Natomiast czas na dostosowanie instalacji do Konkluzji BAT upłynął z kolei z dniem 17 sierpnia 2022 r., czyli przed wejściem w życie rozporządzenia MBP. Propozycja wydłużenia okresu dostosowania się do wymagań rozporządzenia pozostaje w kolizji z wymaganiami wynikającymi z dostosowania się do ww. Konkluzji. Warto również podkreślić, że z mocy art. 10 w zw. z art. 14 ust. 7 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw, zwanej dalej "ustawą zmieniającą" oraz art. 41 ust. 2, 3 pkt 1 lit. d, ust. 6a, art. 41a ust. 1, la i 6 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach zwanej dalej "ustawą o odpadach", posiadacz odpadów legitymujący się stosownie: pozwoleniem zintegrowanym w którym zawarto zezwolenie na przetwarzanie odpadów, pozwoleniem na wytarzanie odpadów wraz z zezwoleniem na przetwarzanie odpadów lub zezwoleniem na przetwarzanie odpadów obowiązany był do złożenia do dnia 5 marca 2020 r. wniosku o dokonanie zmian w posiadanych decyzjach wynikających z ustawy zmieniającej.

Podkreślić trzeba, że przywołane powyżej decyzje zostały wydane podmiotom - posiadaczom odpadów. Decyzje te uzyskując przymiot ostateczności powodują, że dany posiadacz odpadów - w tym prowadzący instalację MBP - Strona - korzysta z tzw. ochrony praw nabytych wynikających z decyzji administracyjnej. Przez nabycie prawa, w rozumieniu art. 155 ustawy - Kodeks postępowania administracyjnego, rozumieć należy uzyskanie przez dany podmiot uprawnienia, będącego efektem skonkretyzowania oznaczonej normy prawa materialnego.

Zatem posiadacze odpadów mogą nadal prowadzić instalacje na warunkach określnych w danej ww. ostatecznej decyzji administracyjnej.

Odpowiadając na pytanie nr 4 i 5 odnoszące się do rozumienia pojęcia "cyklu przetwarzania odpadów" stwierdzić należy, że pojęcie to należy, rozumieć zgodnie ze znaczeniem słownikowym. Cykl to okres potrzebny do wykonania określonej sekwencji czynności w ramach pewnego procesu, obejmujący czasy wykonania poszczególnych czynności (łącznie z czasami ich przygotowania) oraz wszystkie występujące między czynnościami przerwy i okresy oczekiwania. Z kolei proces (produkcyjny) to całokształt zjawisk i celowo podejmowanych działań, które sprawiają, że w przedmiocie pracy poddanym ich oddziaływaniu stopniowo zachodzą pożądane zmiany. Przetwarzanie odpadów zostało zdefiniowane w ustawie o odpadach - jako procesy odzysku lub unieszkodliwiania, w tym przygotowanie poprzedzające odzysk lub unieszkodliwianie.

Biorąc powyższe pod uwagę stwierdzić należy, że cykl przetwarzania odpadów to okres (czas) potrzebny do dokonania działań podejmowanych zgodnie z § 3 (ust. 2 i 3) tego rozporządzenia w procesie przetwarzania niesegregowanych odpadów komunalnych (kolejno: część mechaniczna - § 4 rozporządzenia MBP i następująca po niej część biologiczna § 5 i 6 rozporządzenia) celem uzyskania stabilizatu spełniającego wymagania określone w § 7 omawianego rozporządzenia. Oczywistym jest fakt, że próbki stabilizatu pobiera się po pełnym zakończeniu całego - danego - procesu, a nie w poszczególnych jego fazach (etapach) niezakończonego procesu. Zatem, jeżeli dany proces np. proces biologicznego przetwarzania frakcji podsitowej prowadzony jest dwustopniowo, to próbki do badań stabilizatu przeznaczonego do składowania pobiera się po zakończeniu całego procesu, a więc po przeprowadzeniu drugiego stopnia, który co oczywiste następuje po stopniu pierwszym.

Ze względu na fakt, że próbki badane są przez laboratoria, o których mowa w art. 147a ust. 1 pkt 1 lub ust. 1a, (czyli tzw. laboratoria akredytowane lub tzw. własne z certyfikatem systemu zarządzania jakością), to żaden z prowadzących instalacje do przetwarzania odpadów, nie powinien wskazywać materiału do przeprowadzenia ww. badań, który z jego fachowej (wynikającej z doświadczenia) wiedzy, nie dawałby gwarancji uzyskania wyników potwierdzających, że mamy do czynienia ze stabilizatem. W tej sytuacji możliwość zmniejszenia ilości pobieranych próbek do badań, o którym stanowi § 9 ust. 4 rozporządzenia MBP należy odnosić, zgodnie z jego brzmieniem do badań stabilizatu.

Natomiast wymagania określone w § 9 ust. 1 odnoszące się do § 5 ust. 6 pkt 2 lit. a i ust. 8 rozporządzenia MBP traktowane są jako tzw. śródprocesowe czyli badanie AT 4 po pierwszym stopniu stabilizacji biologicznej. Badanie śródprocesowe może być wykonywane celem uzyskania wiedzy, co do prawidłowości przebiegu pierwszego stopnia procesu (zwykle ma charakter orientacyjny w fazie rozruchu instalacji i ma celu dokonanie doboru czasu jego trwania), po którym prowadzący instalację prowadzi drugi stopień stabilizacji. Odpowiadając na pyt. 5 stwierdzić należy, że możliwość zmniejszenia ilości próbek rocznie odnosi się do badań stabilizatu (§ 9 ust. 4 rozporządzenia MBP), a nie do badań materiału pobranego śródprocesowo po pierwszym stopniu stabilizacji, po którym musi nastąpić drugi kolejny proces stabilizacji.

Odpowiadając na pytanie nr 6 stwierdzić przede wszystkim należy, że w przepisie tym nie wprowadzono jakiegokolwiek zakazu, w tym zakazu wytwarzania w części mechanicznej instalacji MBP, w której jest prowadzony proces suszenia niesegregowanych odpadów komunalnych, możliwości wytworzenia frakcji surowcowej odpadów np. tworzyw sztucznych. W § 6 ust. 2 omawianego rozporządzenia wskazano rodzaje odpadów, które powstają w wyniku stosowania procesu biologicznego suszenia. Rodzaje odpadów, które mogą powstać po przeprowadzeniu biologicznego suszenia, którego głównym celem jest uzyskanie frakcji palnej, a wiec odpadów o kodzie 19 12 10, zostały określone prawidłowo. Po przeprowadzeniu tego procesu (zachodzącego pod wpływem temperatury), frakcje materiałowe - tworzyw sztucznych, drewna, papieru wchodzą one w skład odpadu 19 12 10 (odpady paliw alternatywnych) i powinny w pierwszej kolejności podlegać zgodnie z hierarchią postępowania - odzyskowi - R1, albo unieszkodliwianiu D10, o czym stanowi § 6 ust. 4. Przepis ten ma charakter merytoryczny i nie koliduje z wynikającą z ustawy hierarchią postępowania z odpadami.

Odpowiadając na pyt. 7 dotyczące nawiązania partnerskiego dialogu w celu tworzenia dobrego prawa informuję, że analogicznie jak dotychczas resort jest zainteresowany i otwarty na sugestie, współpracę i dialog ze wszystkimi środowiskami, w tym ze środowiskiem branży zajmującej się szeroko rozumianą gospodarką odpadami.

Pragnę przypomnieć, że projekt rozporządzenia MBP był konsultowany ze stroną społeczną i branżą w ramach konsultacji i opiniowania. Dodatkowo zaznaczam, że w trakcie procedowania projektu był prowadzony partnerski dialog, a zgłoszone uwagi organizacji przedsiębiorców zostały rozpatrzone, a część z nich została przyjęta. Ponadto projekt MBP był również przedmiotem spotkania Zespołu roboczego MKiŚ ds. rozwiązań w zakresie przetwarzania odpadów, które odbyło się w dniu 8 kwietnia 2021 r., na którym obecni byli m.in. przedstawiciele branży i urzędów marszałkowskich.