DD3/0602/46/IMD/13/RWPD-36409/RD-46389/13 - Wynagrodzenie otrzymane za ustanowienie służebności przesyłu a podatek dochodowy od osób fizycznych.

W związku z interpelacją Pani Poseł (...) przesłaną przy piśmie z dnia 24 kwietnia 2013 r. (...) w sprawie doprecyzowania przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy o gospodarce nieruchomościami dotyczących służebności przesyłu, uprzejmie informuję:

Uprawnienie do otrzymania wynagrodzenia związanego z ustanowieniem służebności przesyłu określono w art. 305¹ i art. 305² ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm.).

Z postanowień art. 305¹ ww. ustawy wynika, iż nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1 Kodeksu cywilnego, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu).

Natomiast art. 305² stanowi, że jeżeli właściciel nieruchomości odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna dla właściwego korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 Kodeksu cywilnego, przedsiębiorca może żądać jej ustanowienia za odpowiednim wynagrodzeniem (§ 1). Jeżeli przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 Kodeksu cywilnego, właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu (§ 2).

W ocenie Ministerstwa Sprawiedliwości, właściwego do interpretacji przepisów prawa cywilnego - służebność przesyłu stanowi odrębny od służebności gruntowej i służebności osobistej rodzaj służebności. Przesłankami przemawiającymi za taką interpretacją jest nie tylko brzmienie art. 305⁴ Kodeksu cywilnego, nakazujące odpowiednie stosowanie przepisów o służebnościach gruntowych, ale także układ przestrzenny ustawy - Kodeks cywilny, zgodnie z którym dział III Księgi drugiej tego kodeksu został podzielony na trzy rozdziały: rozdział I. Służebności gruntowe; rozdział II. Służebności osobiste oraz rozdział III. Służebność przesyłu.

Wobec powyższego Minister Finansów uznaje, iż na gruncie przepisów ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361, z późn. zm.), zwanej dalej "ustawą", otrzymane wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu, instytucji uregulowanej w Kodeksie cywilnym, podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, na ogólnych zasadach; po stronie otrzymującego wynagrodzenie powstaje przychód z innych źródeł, w rozumieniu art. 20 ust. 1 ustawy. Przychód ten należy wykazać w zeznaniu podatkowym składanym za rok, w którym otrzymano wynagrodzenie, i opodatkować łącznie z innymi dochodami według obowiązującej skali podatkowej.

W orzecznictwie sądowoadministracyjnym ugruntował się jednak odmienny pogląd, tj. uznający, iż służebność przesyłu określona w Kodeksie cywilnym, a wprowadzona ustawą z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 116, poz. 731), stanowi odmianę służebności gruntowej, zatem w przypadku otrzymania wynagrodzenia z tytułu ustanowienia służebności przesyłu kwotę tę traktują jak odszkodowanie (np. wyrok NSA z dnia 29 listopada 2011 r. sygn. akt II FSK 654/10, powołany także w interpelacji Pani Poseł). Stąd sądy administracyjne uznają, że wypłacone na podstawie Kodeksu cywilnego świadczenie nazwane "wynagrodzeniem" spełnia cele odszkodowawcze i korzysta ze zwolnienia na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 120 ustawy 1 .

Także w uchwale Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z 2011.09.08, III CZP 43/11 wskazano, iż(...) roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy nie ma charakteru odszkodowawczego, gdyż jego wysokość nie zależy od tego, czy właściciel poniósł jakikolwiek uszczerbek, to może ono realizować różne cele gospodarcze, w tym kompensować koszty, które właściciel poniósł przez to, że był np. zmuszony do korzystania z cudzej nieruchomości zamiast własnej, albo utracił korzyści, jakie by uzyskał wynajmując albo wydzierżawiając rzecz. Trafne jest więc stanowisko, że wynagrodzenie za tzw. bezumowne korzystanie z rzeczy może spełniać cele odszkodowawcze.

Istotne jest także, iż w Ministerstwie Gospodarki trwają prace nad projektem ustawy o korytarzach przesyłowych, który przewiduje wprowadzenie odszkodowania za ustanowienie służebności przesyłu. Zatem po uchwaleniu tej ustawy odszkodowanie to korzystałoby ze zwolnienia z podatku dochodowego od osób fizycznych.

Z tych względów oraz dla zapewnienia jednolitości interpretacyjnej (orzecznictwo sądów administracyjnych i interpretacje organów podatkowych), a także wychodząc naprzeciw oczekiwaniom podatników, Minister Finansów zaproponował wprowadzenie stosownego zwolnienia w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw, który zawiera propozycję dodania w ustawie pkt 120a w art. 21 ust. 1, obejmującego wynagrodzenia otrzymane za ustanowienie służebności przesyłu, w rozumieniu przepisów prawa cywilnego, będzie wkrótce przedmiotem obrad stałego komitetu Rady Ministrów.

Z treścią powołanego projektu można zapoznać się na stronie Biuletynu Informacji Publicznej Rządowego Centrum Legislacji w zakładce Rządowy proces legislacyjny, w części Projekty ustaw.