DD3.054.8.2017.IMD - Ulgi podatkowe na dziecko

W odpowiedzi na interpelację nr 10494 Pana Posła (...) w sprawie podatkowej ulgi na dziecko, uprzejmie informuję.

Zasady, na jakich podatnicy mogą korzystać z odliczenia od podatku z tytułu ulgi na dzieci określa art. 27f ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowego od osób fizycznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 2032, z późn. zm.), zwana dalej "ustawą".

Z postanowień art. 27f ust. 1 ustawy wynika, że od podatku dochodowego obliczonego zgodnie z art. 27 ustawy, pomniejszonego o kwotę składki, o której mowa w art. 27b ustawy, podatnik ma prawo odliczyć kwotę obliczoną zgodnie z ust. 2 na każde małoletnie dziecko, w stosunku do którego w roku podatkowym:

Zatem z literalnego brzmienia pkt 1 w art. 27f ust. 1 ustawy wynika, że warunkiem zastosowania ulgi na dzieci przez rodzica jest wykonywanie w stosunku do tego dziecka władzy rodzicielskiej.

Samo posiadanie władzy rodzicielskiej jest niewystarczające do zastosowania przedmiotowej preferencji. Dla nabycia prawa do przedmiotowej ulgi konieczne jest zarówno posiadanie przez rodzica władzy rodzicielskiej nad małoletnim dzieckiem, jak i jej faktyczne wykonywanie, czyli wykonywanie wszystkich obowiązków, dzięki którym dziecko wychowywane jest w sposób zapewniający jego prawidłowy rozwój.

W celu nabycia prawa do odliczenia nie wystarczy więc, że podatnik wykaże, iż jest rodzicem posiadającym władzę rodzicielską. Konieczne jest w szczególności wychowywanie przez podatnika swego dziecka. Wykonywanie władzy rodzicielskiej oznacza też osobiste zajmowanie się sprawami dziecka, czyli podejmowanie przez rodzica (rodziców) obowiązków w zakresie zaspokojenia potrzeb fizycznych i duchowych (mieszkania, wyżywienia, zdrowia, bezpieczeństwa, edukacji, wychowania, wypoczynku, zaspokajanie potrzeb kulturalnych, sportowych, religijnych itp.).

Stanowisko takie potwierdza orzecznictwo sądów administracyjnych (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 26 lipca 2016 r. sygn. akt. II FSK 1420/15 oraz wyroki powołane w interpelacji Pana Posła, tj. wyrok z dnia 26 lipca 2016 r. sygn. akt II FSK 447/16 i z dnia 27 lipca 2016 r. II FSK 661/16).

Przy czym, w sytuacji, gdy obojgu rodzicom przysługuje w stosunku do dziecka władza rodzicielska i każdy z rodziców władzę tę wykonuje, prawo do ulgi (w ramach wspólnego limitu) przysługuje zarówno matce, jak i ojcu dziecka.

Powyższe wynika z art. 27f ust. 4 ustawy, zgodnie z którym odliczenie z tytułu ulgi na dzieci dotyczy łącznie obojga rodziców. Kwotę tę rodzice mogą odliczyć od podatku w częściach równych lub w dowolnej proporcji przez nich ustalonej. Jednocześnie biorąc pod uwagę umiejscowienie w przepisach ustawy sformułowania "lub w dowolnej proporcji przez nich ustalonej", tj. po wyrazach "kwotę tę rodzice dziecka mogą odliczyć od podatku w częściach równych", należy przyjąć, że podstawową formą podziału przysługującego odliczenia pomiędzy rodziców, z których każdy (w związku z wykonywana władzą rodzicielską) ma prawo do zastosowania ulgi, jest podział tej kwoty w częściach równych.

W praktyce występują również przypadki, że na skutek różnych okoliczności, władzę rodzicielską wykonuje tylko jeden z rodziców. W takiej sytuacji, prawo do ulgi (w pełnej wysokości) przysługuje tylko temu rodzicowi.

Odnosząc się do problemu poruszonego w interpelacji nie mogę podzielić podglądu, iż z broszury informacyjnej zamieszczonej na stronie internetowej Ministerstwa Finansów "Ulga na dzieci" wynika, iż rodzicowi, któremu ograniczono władzę rodzicielską ulga nie przysługuje.

W broszurze zawarto następujące informacje dotyczące władzy rodzicielskiej:

* Ulga przysługuje rodzicom wykonującym władzę rodzicielską, opiekunom prawnym, jeżeli dziecko z nimi zamieszkuje oraz rodzicom zastępczym. Oczywiste jest zatem, że z ulgi nie mogą korzystać rodzice pozbawieni władzy rodzicielskiej oraz opiekunowie prawni, w przypadku gdy dziecko z nimi nie zamieszkuje.

* Ponadto podstawowym warunkiem, do zastosowania tej ulgi jest wykonywanie przez rodzica władzy rodzicielskiej nad małoletnim dzieckiem. Polega to na sprawowaniu faktycznej pieczy nad dzieckiem i jego majątkiem oraz wychowywaniu dziecka, z poszanowaniem jego godności i praw.

Zatem samo posiadanie władzy rodzicielskiej (bez jej faktycznego wykonywania), podobnie jak utrzymywanie sporadycznych kontaktów z dzieckiem czy wypełnianie obowiązku alimentacyjnego nie wystarcza do zastosowania przedmiotowego odliczenia.

Stąd też zastosowanie odliczenia przez rodziców dziecka w kwotach równych lub w dowolnej proporcji przez nich ustalonej może mieć miejsce tylko wówczas, gdy każdemu z rodziców przysługuje prawo do ulgi.

Jednocześnie uprzejmie informuję, że prawo do utrzymywania kontaktu z dzieckiem nie należy do sprawowania władzy rodzicielskiej (uchwała pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 1968 r. sygn. akt III CZP 70/66, OSNCP 1968/5/77). Powyższe wynika też wprost z treści art. 113 ustawy z dnia 25 lutego 1954 r. - Kodek rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2015 r. poz. 2082, z późn. zm.).

Przepis ten stanowi, iż niezależnie od władzy rodzicielskiej rodzice oraz ich dziecko mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów (§ 1). Kontakty z dzieckiem obejmują w szczególności przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej (§ 2).

Z istoty kontaktów z dzieckiem wynika ponadto, że rodzice nie są zwolnieni z obowiązku utrzymywania tych kontaktów, także wówczas, gdy zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej (art. 113 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26 września 1983 r. sygn. akt III CZP 46/83, OSNCP 1984/4/4).

W konsekwencji nie mogę podzielić poglądu wyrażonego w interpelacji, iż ulga na dziecko przysługuje temu rodzicowi, który "wykonywał władzę rodzicielską chociażby poprzez wykonywanie kontaktów z dzieckiem orzeczonych przez sąd."

Reasumując informacje zawarte w broszurze "Ulga na dzieci" są odzwierciedleniem obowiązującego stanu prawnego, jak i tez wynikających z orzecznictwa sądów administracyjnych.

Odnosząc się do pozostałych pytań zawartych w interpelacji uprzejmie informuję.

Nakład broszury "Ulga na dzieci" wyniósł 234 700 sztuk. Została ona rozdystrybuowana do wszystkich urzędów skarbowych w całej Polsce. Natomiast koszty druku i dystrybucji broszury wyniosły 34 930,40 zł.

Natomiast w sytuacji, gdy organ podatkowy stwierdzi, że ulga podatkowa na dzieci została odliczona w nieprawidłowej wysokości - a zatem zeznanie podatkowe budzi uzasadnione wątpliwości co do prawidłowego obliczenia podatku - wówczas ma obowiązek doprowadzić stan rozliczeń do zgodności z prawem.

Może to uczynić w sposób określony w przepisach ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2017 r. poz. 201), który polega na:

* zwróceniu się do podatnika o skorygowanie zeznania podatkowego oraz złożenie niezbędnych wyjaśnień, przy czym przeprowadzając czynności sprawdzające organ wskazuje przyczyny, z powodu których informacje zawarte w deklaracji podaje w wątpliwość (art. 274 § 1 pkt 2 Ordynacji podatkowej), a w przypadku braku skuteczności tych działań

* wydaniu przez organ podatkowy decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego (art. 21 ust. 3 Ordynacji podatkowej).