DBK/DBK3/7111/195/1/2012/RM - Weryfikacja przelewów bankowych.

W związku z wpływającą do Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego korespondencją dotyczącą kwestii związanych z weryfikacją zgodności nazwy i numeru rachunku wierzyciela na otrzymywanych przez bank zleceniach płatniczych, przekazuję co następuje.

Zgodnie z brzmieniem przepisu § 9 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z 1 października 2010 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości banków (Dz. U. Nr 191, poz. 1279) dowodem księgowym stanowiącym podstawę ewidencji zdarzeń gospodarczych jest dyspozycja wystawiona przez klienta banku, dyspozycja własna banku lub inne dokumenty otrzymane bądź sporządzone w ustalonej formie i spełniające warunki, o których mowa w art. 21 ust. 1 i 1a ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 152, poz. 1223 z późn. zm.). Dowód księgowy powinien zawierać min. określenie stron (nazwy, adresy) dokonujących operacji gospodarczej. W § 9 ust. 2 pkt 2 ww. rozporządzenia zaznaczono, iż określenie stron dokonujących operacji gospodarczych następuje poprzez podanie: B numeru rachunku bankowego dłużnika lub jego nazwy oraz numeru rachunku bankowego wierzyciela, przy zleceniu płatniczym uznaniowym, B numeru rachunku bankowego dłużnika oraz numeru rachunku bankowego wierzyciela lub jego nazwy, przy zleceniu płatniczym obciążeniowym.

Stosownie do treści § 1 pkt 1 ww. rozporządzenia powyższe reguły znajdują odniesienie do wszystkich banków, z wyłączeniem Narodowego Banku Polskiego.

Aktualnie obowiązujące regulacje prawne nie zawierają wyrażonego expresses verbis obowiązku weryfikacyjnego w przypadku niezgodności danych dotyczących odpowiednio rachunku bankowego dłużnika /wierzyciela z nazwą tegoż dłużnika/wierzyciela. Nie powinna jednak budzić wątpliwości oczywistość takiej weryfikacji z uwagi na istniejące wysokie ryzyko jurydyczne ponoszenia odpowiedzialności przez bank w przypadku dokonania zlecenia płatniczego na cudzy rachunek. Nie można bowiem wykluczyć, iż brak dołożenia należytej staranności w jednoznacznej identyfikacji rachunku bankowego dłużnika/wierzyciela w zakresie ustalenia zgodności podanych danych dotyczących danego rachunku bankowego oraz nazwy wierzyciela/dłużnika implikować będzie zarzutem niedołożenia należytej staranności lub nienależytego wykonania umowy. Wskazać zatem należy, iż w stosunku do przedsiębiorców normodawca podwyższył miernik staranności stanowiąc w art. 355 § 2 kodeksu cywilnego, iż należytą staranność dłużnika w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej określa się przy uwzględnieniu zawodowego charakteru tej działalności. Bez względu zatem na treść zobowiązania, zarówno w stosunkach jednostronnie, jak i obustronnie profesjonalnych, zawodowy charakter działalności dłużnika określa obiektywny wzorzec wymaganej staranności. Obok fachowych kwalifikacji od profesjonalisty wymaga się zwiększonego zaangażowania w podjęte działania przygotowujące i realizujące świadczenie. Chodzi o większą zapobiegliwość, rzetelność, dokładność w działaniach dłużnika. Nie można także abstrahować od faktu, iż działalność bankowa postrzegana jest jako działalność oparta w istotnej mierze na zaufaniu publicznym. Na uwadze należy mieć także zobiektywizowane wzorce "szczególnej staranności" wypracowane przez orzecznictwo sądowe. W judykaturach podkreślane jest, iż "instytucje bankowe, obracające powierzonymi im pieniędzmi deponentów, powinny wykonywać swoje zadania z należytą dbałością o ich interesy". Zapewnienie bezpieczeństwa depozytów jest jednym z najważniejszych obowiązków banku, a sposób jego wykonywania najbardziej wymierną podstawą oceny jego wiarygodności, dlatego wszelkie próby interpretacji przez banki postanowień zawartych w stosowanych przez nie wzorcach umownych, zmierzające do zaniżania standardów bezpieczeństwa powierzonych bankowi środków pieniężnych, powinny być oceniane jako zachowania sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem i celem umowy rachunku bankowego".

Regulacja zawarta w art. 50 ust. 2 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665, z późn. zm.) - dalej: "prawo bankowe" lub "p.b." - stanowi potwierdzenie podejścia normodawcy w zakresie stosowania podwyższonych wymogów staranności w odniesieniu do przedsiębiorcy jakim jest bank. Zgodnie z przywołaną regulacją bank zobowiązany jest do dołożenia szczególnej staranności w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa przechowywanych środków pieniężnych. Ponadto na podstawie art. 65 p.b. bank dokonujący wypłat z rachunku bankowego jest zobowiązany sprawdzić autentyczność i prawidłowość formalną dokumentu stanowiącego podstawę do wypłaty oraz tożsamość osoby dającej zlecenie. Niedopełnienie powyższych obowiązków naraża bank na odpowiedzialność odszkodowawczą w związku z wypłatą środków pieniężnych znajdujących się na rachunku bankowym do rąk osoby nieuprawnionej. Bezpieczeństwa środków w sensie zapewnienia ich wypłaty wyłącznie do rąk osoby uprawnionej dotyczy natomiast regulacja art. 61 p.b.

Dodatkowo należy wskazać, iż w swoich orzeczeniach Sąd Najwyższy podkreśla " (...) że nawet najmniejszy stopień winy {culpa levissima) uzasadnia nałożenie na sprawcę obowiązku naprawienia szkody (...)". Przekazując powyższe, Urząd Komisji Nadzoru Finansowego oczekuje, że banki podejmą stosowne działania mające na celu uwzględnienie powyższych uwag w ramach prowadzonej działalności.