BI/005-0993/03 - Odszkodowanie z tytułu bezumownego korzystania z działki jako koszt uzyskania przychodów spółki.

Stan faktyczny:

Spółka z o.o. na podstawie umowy dzierżawy z dnia 15 października 1992 r. korzystała z części działki należącej do Spółdzielni Mieszkaniowej, na której znajduje się budynek kotłowni, i wnosiła coroczne opłaty zgodnie z umową. W listopadzie 2000 r. otrzymała od Spółdzielni, bez uprzednich uzgodnień, fakturę VAT na kwotę brutto 33.660,00 zł (w tym podatek VAT 6.069,89 zł) za bezumowne korzystanie z pozostałej części działki, na której usytuowany jest budynek biurowy, za okres wrzesień-grudzień 2000 r. Spółka uznając wymienioną fakturę za wystawioną bezpodstawnie, zwróciła ją do wystawcy odmawiając zapłaty. Natomiast Spółdzielnia powołując się na art. 498 k.c. kwotę wynikającą z faktury potrąciła z należności Spółki za energię cieplną za grudzień 2000 r. (w terminie jej płatności tj. 20 stycznia 2001 r.). Uznając postępowanie Spółdzielni za niezgodne z prawem, Spółka skierowała sprawę na drogę sądową. Sąd w wyr. z dnia 28 maja 2003 r. uznał roszczenie Spółdzielni na kwotę brutto 13.020,80 zł (w tym VAT 2.348,01 zł) oraz zobowiązał ją do zwrotu pozostałej kwoty.

Ocena prawna stanu faktycznego:

Zgodnie z treścią art. 7 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z późn. zm.) przedmiotem opodatkowania podatkiem dochodowym od osób prawnych jest dochód, bez względu na rodzaju źródeł przychodów, z jakich ten dochód został osiągnięty; przy czym dochodem, z pewnymi zastrzeżeniami, jest nadwyżka sumy przychodów nad kosztami ich uzyskania, osiągnięta w roku podatkowym.

Z powyższych unormowań wynika, że dochód w danym roku podatkowym stanowi różnicę między sumą osiągniętych przychodów a sumą kosztów ich uzyskania, które wystąpiły w tym roku. Oznacza to, że między przychodami a kosztami podatkowymi, w określonym przedziale czasowym, powinna zachodzić odpowiednia symetria.

Ustawową definicję kosztów uzyskania przychodów zawiera art. 15 ust. 1 ustawy z 15 lutego 1992 r., który stanowi, że kosztami tymi są koszty poniesione w celu uzyskania przychodów, a odwołując się do art. 7 tej ustawy można sformułować generalną regułę, zgodnie z którą w danym roku podatkowym są potrącane jedynie koszty poniesione, wiążące się z przychodami tego roku.

Uzupełnienie tej reguły zawiera art. 15 ust. 4 wym. ustawy, który chociaż nie stanowi samodzielnej podstawy do uznania określonego wydatku za koszt uzyskania przychodu, to reguluje zasady potrącania kosztów uzyskania przychodów.

W myśl powołanego art. 15 ust. 4 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. kosztami uzyskania przychodów danego roku podatkowego są nie tylko koszty poniesione w tym roku podatkowym, w którym osiągnięto te przychody, ale również:

Z treści przywołanego art. 15 ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych wyraźnie wynika, że ustawodawca moment zaliczenia wydatku do kosztów uzyskania przychodów wiąże przede wszystkim z rokiem podatkowym, w którym wystąpił u podatnika przychód. Wyjątkiem od tej zasady jest sytuacja, gdy zarachowanie kosztu w roku podatkowym, którego dotyczy nie było możliwe.

Pojecie "zarachowania" nie zostało zdefiniowane w samej ustawie, dlatego też należy odwołać się do potocznego jego znaczenia. Według słownika języka polskiego "zarachować" znaczy tyle co obliczyć, porachować, zaliczyć na poczet czegoś - "Słownik języka polskiego" pod red. M. Szymkowiaka, t. III, Warszawa 1981 r., str. 950.

Koszty ustalane wg tej reguły są rozliczane memoriałowo, tj. w roku podatkowym uwzględnia się koszty zarachowane, choćby ich jeszcze nie poniesiono. Natomiast koszty niezarachowane dotyczące przychodów danego roku podatkowego potrącalne w roku, w którym zostały poniesione. Brak możliwości zarachowania (udokumentowania) powoduje, że koszty wiążące się z przychodami danego roku podatkowego, nie mogą być w tym roku potrącone. Są one potrącalne w roku, w którym je opłacono, mimo że nie można wykazać ich związku z przychodami tego roku. W ten sposób prawo podatkowe wyłącza odliczenia od przychodu kosztów nieudokumentowanych, stawiając tym samym wymóg potrącania jedynie kosztów określonych co do wysokości.

W świetle powyższych przepisów, Spółka winna była kwotę netto 27.590,11 zł wynikającą z faktury VAT otrzymanej od Spółdzielni w listopadzie 2000 r. za bezumowne korzystanie z działki gruntu w okresie wrzesień - grudzień 2000 r. zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów 2000 r., a nie 2003 r.

Zwrócenie bowiem przez Spółkę w 2000 r. faktury Spółdzielni i odmowa jej zapłaty nie oznacza, że zarachowanie kosztu w roku podatkowym, którego on dotyczył nie było możliwe.

Natomiast uznanie przez Sąd w wydanym w 2003 r. wyr. roszczenia Spółdzielni w kwocie netto 10.672,79 zł, powinno skutkować korektą zeznania podatkowego CIT-8 za 2000 r. i zmniejszeniem kosztów uzyskania przychodów do ww. kwoty.

Skoro Spółka nie wykazała w zeznaniu CIT-8 za 2000 r. kosztów z tytułu bezumownego korzystania z działki gruntu w 2000 r., to powinna dokonać korekty tego zeznania, powiększając koszty uzyskania przychodów o kwotę 10.672,79 zł, zasądzoną przez Sąd w 2003 r. na rzecz Spółdzielni.