9756/2017 - Ramowe planów nauczania w szkołach publicznych

Ad 1.

Główną koniecznością zmiany przepisów rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 12 lutego 2002 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 15, poz. 142, z późn. zm.) 1 dotyczącą zmiany przepisów umożliwiających przedłużenie okresu nauki uczniowi niepełnosprawnemu "co najmniej o jeden rok" na każdym etapie edukacyjnym, na przepis wskazujący na taką możliwość "o jeden rok" na każdym etapie edukacyjnym - był brak ograniczeń jeśli chodzi o wiek uczniów.

Przepisy rozporządzeń Ministra Edukacji Narodowej i Sportu 2 regulowały kwestię wieku do którego uczeń niepełnosprawny może kontynuować naukę w danym typie szkoły. W myśl przywołanych przepisów, kształcenie dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym w szkołach, było prowadzone nie dłużej niż do ukończenia przez ucznia:

Natomiast kolejne przepisy rozporządzeń 3 wskazały na możliwość kształcenia ww. grupy uczniów do końca roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym uczeń kończy 23. rok życia.

Zatem, zaproponowane w ww. rozporządzeniu w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych zmiany, umożliwiały przedłużenie okresu nauki o jeden rok, przy proporcjonalnym zwiększeniu liczby godzin zajęć edukacyjnych uczniom niepełnosprawnym oraz uczniom szkół w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich. Dotychczasowe praktyki szkół, w niektórych przypadkach nawet kilkakrotnie wydłużających uczniom niepełnosprawnym okres nauki w danej szkole powodowały, że uczniowie ci ze względu na wiek często nie mogli kontynuować nauki na kolejnym etapie edukacyjnym w szkołach dla młodzieży i byli zmuszeni uczęszczać do szkół dla dorosłych.

Ponadto, przepisy ustawy z dnia 19 marca 2009 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw 4 ^, wprowadziły obniżenie o 1 rok wieku rozpoczynania obowiązku szkolnego oraz skrócenie o 2 lata okresu odraczania spełniania obowiązku szkolnego wobec dzieci niepełnosprawnych, co powodowało znaczne dysproporcje wiekowe między uczniami niepełnosprawnymi kształcącymi się na tym samym etapie edukacyjnym w różnych typach szkół.

W celu zniwelowania tych różnic między uczniami kształcącymi się w tej samej szkole, obniżono górną granicę wieku kształcenia uczniów w szkołach i tym samym było to kolejnym powodem dokonania zmian w rozporządzeniu w sprawie ramowych planów nauczania.

Ad 2.

Projektowane przepisy nie przewidują skrócenia okresu kształcenia uczniów niepełnosprawnych posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane m.in. ze względu na niepełnosprawność intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym. Zachowują jednocześnie możliwość przedłużenia okresu nauki tym uczniom niezależnie od typu i rodzaju 5 szkoły (oddziału) do której uczęszczają.

Kwestie te, tak jak obecnie, uregulowane będą w rozporządzeniu w sprawie ramowych planów nauczania. Obecnie w Ministerstwie Edukacji Narodowej trwają prace legislacyjne nad projektem rozporządzenia 6 stanowiącego wykonanie upoważnienia art. 47 ust. 1 pkt 3 i ust. 4 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe 7 ^. Planuje się, że rozporządzenie wejdzie w życie z dniem 1 września 2017 r.

Resort edukacji zakłada rozwiązania legislacyjne, które umożliwią kontynuowanie nauki przez uczniów z niepełnosprawnościami: w szkole podstawowej do końca roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym uczeń kończy 20. rok życia, natomiast w przypadku szkoły ponadpodstawowej do końca roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym uczeń kończy 24. rok życia.

Możliwość przedłużenia okresu nauki jest jednym z elementów indywidualizacji procesu kształcenia uczniów z niepełnosprawnościami, obok m.in. możliwości odroczenia realizacji obowiązku szkolnego o dwa lata dłużej w stosunku do pełnosprawnych rówieśników, dostosowania wymagań edukacyjnych wynikających z realizowanych w szkole programów nauczania do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia niepełnosprawnego, zapewnienia zajęć rewalidacyjnych i form pomocy psychologiczno-pedagogicznej odpowiednio do rozpoznanych potrzeb w tym zakresie.

Ad 3.

Ministerstwo Edukacji Narodowej nie dysponuje danymi co do liczby osób z niepełnosprawnościami intelektualnymi, które zakończyły edukację w szkole specjalnej przez ukończeniem 21. roku życia. Trudność w pozyskaniu takich danych wynika z konstrukcji Systemu Informacji Oświatowej umożliwiającej pozyskiwanie tylko określonego zakresu danych.

Ad 4.

Problematyka dotycząca osób niepełnosprawnych, w tym np. z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, ma charakter interdyscyplinarny, a działania na rzecz tej grupy osób są podejmowane na różnych szczeblach administracji rządowej i samorządowej przy jednoczesnym wspieraniu organizacji pozarządowych i społeczności lokalnych.

System oświaty zapewnia absolwentom szkół dla młodzieży, w tym m.in. osobom posiadającym orzeczenie o stopniu niepełnosprawności wydane przez zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnoprawności 8 ^, możliwość uzupełniania wykształcenia lub kontynuowania nauki w ramach prowadzonego w systemie oświaty kształcenia ustawicznego.

Podnosząc kwestię zapewnienia odpowiedniej socjalizacji i rehabilitacji osób niepełnosprawnych uprzejmie informuję, że zapewnienie kompleksowego wsparcia, składającego się z różnorodnych instrumentów, którego celem jest umożliwienie osobom niepełnosprawnym niezależnego funkcjonowania w życiu społecznym jest zadaniem realizowanym na poziomie samorządów terytorialnych. Samorządy powinny odgrywać ważną rolę w rozwiązywaniu problemów wynikających z niepełnosprawności. Jednostki samorządu terytorialnego zobowiązane zostały do uwzględnienia szeregu zadań na rzecz osób niepełnosprawnych w planach swoich działań. Do zadań samorządów należy także opracowywanie i wdrażanie w życie programów dotyczących poprawy warunków życia społecznego osób niepełnosprawnych, a więc działań na rzecz wyrównywania ich szans i integracji w społeczności lokalnej, przestrzegania praw osób niepełnosprawnych, podejmowania działań zmierzających do ograniczenia skutków niepełnosprawności. To właśnie z perspektywy lokalnej najlepiej widać, jakie problemy wymagają interwencji i jak je najlepiej rozwiązać.

Celem tych działań powinno być zorganizowanie kompleksowego systemu wsparcia, jak również zapewnienie koordynacji różnorodnych działań w zakresie wsparcia osób niepełnosprawnych i współpracy pomiędzy samorządami. Należy zauważyć, że system wsparcia działający w oparciu przepisy ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych 9 został skonstruowany tak, aby stosować indywidualne podejście w ustalaniu rodzaju i zakresu niezbędnej pomocy.

Osobom niepełnosprawnym należy zapewnić pomoc indywidualną we wszystkich obszarach życia społecznego i zawodowego. Jedną z form wsparcia przewidzianą w ww. ustawie jest warsztat terapii zajęciowej, który jest "wyodrębnioną organizacyjnie i finansowo placówką stwarzającą osobom niepełnosprawnym niezdolnym do podjęcia pracy możliwość rehabilitacji społecznej i zawodowej w zakresie pozyskania lub przywracania umiejętności niezbędnych do podjęcia zatrudnienia" 10 ^. Jest to instrument, z którego głównie korzystają osoby z niepełnosprawnością intelektualną. Głównym celem warsztatów terapii zajęciowej, poza rehabilitacją społeczną, jest aktywizacja zawodowa w zakresie pozyskania lub przywracania umiejętności niezbędnych do podjęcia zatrudnienia przez osoby niepełnosprawne. Realizacja powyższych celów zmierza do usamodzielnienia uczestników, poprzez wyposażenie ich w umiejętności wykonywania czynności życia codziennego oraz zaradności osobistej, a także rozwijania psychofizycznych sprawności oraz podstawowych i specjalistycznych umiejętności zawodowych, umożliwiających uczestnictwo w szkoleniu zawodowym albo podjęcie pracy.

Równocześnie należy zauważyć, że zgodnie z przepisami ww. ustawy oraz rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie rodzajów zadań z zakresu rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych zlecanych fundacjom oraz organizacjom pozarządowym 11 ^, w ramach zadań z zakresu rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych realizowanych przez fundacje i organizacje pozarządowe na zlecenie Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych oraz samorządów województwa i powiatu może być udzielane m.in. następujące wsparcie:

* prowadzenie grupowych i indywidualnych zajęć usprawniających, które: mają na celu nabywanie, rozwijanie i podtrzymywanie umiejętności niezbędnych do samodzielnego funkcjonowania osób niepełnosprawnych; rozwijają umiejętności sprawnego komunikowania się z otoczeniem osób z uszkodzeniami słuchu, mowy, z autyzmem i z niepełnosprawnością intelektualną; usprawnianie i wspieranie funkcjonowania osób z autyzmem i z niepełnosprawnością intelektualną w różnych rolach społecznych i w różnych środowiskach;

* organizowanie i prowadzenie szkoleń, kursów, warsztatów, grup środowiskowego wsparcia oraz zespołów aktywności społecznej - aktywizujących zawodowo i społecznie te osoby;

* prowadzenie rehabilitacji osób niepełnosprawnych w różnych typach placówek.

Jednym z priorytetów polityki państwa jest wsparcie osób niepełnosprawnych i ich rodzin, stąd podejmowane są różnorodne działania mające na celu umożliwienie osobom niepełnosprawnym prowadzenie jak najbardziej niezależnego życia. Przywołane wyżej dążenie, jak również konieczność kompleksowego uregulowania wsparcia dla kobiet w ciąży i ich rodzin, ze szczególnym uwzględnieniem kobiet w ciąży powikłanej oraz w sytuacji niepowodzeń położniczych, a także dzieci, u których zdiagnozowano ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą ich życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu, znalazła swoje odzwierciedlenie w przygotowaniu projektu ustawy o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin Za życiem.

Uchwalenie ustawy dało możliwość podjęcia dalszych działań w zakresie przygotowania i wdrożenia Programu kompleksowego wsparcia dla rodzin Za życiem. Program przewiduje konkretne rozwiązania m.in. rozwój sieci Środowiskowych Domów Samopomocy (ŚDS), w tym rozwój bazy całodobowej w jednostkach już funkcjonujących i rozszerzenie typów ŚDS dla osób z niepełnosprawnościami sprzężonymi oraz osób ze spektrum autyzmu, tworzenie i rozwój mieszkalnictwa chronionego oraz wspomaganego, jak również wsparcie byłych uczestników warsztatów terapii zajęciowej w utrzymaniu samodzielności i niezależności w życiu społecznym i zawodowym, poprzez utworzenie klubu rehabilitacji działającego przy warsztacie terapii zajęciowej.

Obecnie przygotowywane są rozwiązania legislacyjne wprowadzające rozwiązania przewidziane w ww. Programie.

* warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz. U. Nr 19, poz. 167);

* warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz w ośrodkach (Dz. U. Nr 19, poz. 166).

* warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz w ośrodkach (Dz. U. Nr 228, poz. 1489);

* warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz. U. Nr 228, poz. 1490).

Powyższe przepisy zostały zastąpione przez rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 24 lipca 2015 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (Dz. U. poz. 1113), w którym wskazano ponownie możliwość nauki dla uczniów niepełnosprawnych nie dłużej niż do ukończenia przez nich 24. roku życia - w przypadku szkoły ponadgimnazjalnej.